جنبش کشاورزان هند علیه مودی بسیج می‌شود

جنبش کشاورزان هند به عنوان قدرتمندترین نیروی مخالف دولت نارندرا مودی در کشور، در آستانه انتخابات، علیه افزایش فقر در مناطق روستایی ناشی از مدل اقتصادی نئولیبرال هند بسیج می‌شود.

نوشته شینزانی جین

منتشر شده در ژاکوبین

ترجمه مجله هفته

حدود سه سال پیش، کشاورزان هندی یکی از بزرگترین جنبش‌های اجتماعی توده‌ای را در چند دهه اخیر به راه انداختند. این اقدامات ضربه سنگینی به دولت نارندرا مودی بود.

در اوایل سال جاری، این کمپین اعتراضی دوباره از سر گرفته شد. یک اتحادیه سراسری از اتحادیه‌های کشاورزان در ایالت‌های پنجاب، هاریانا و اوتار پرادش در ماه فوریه خواستار راهپیمایی به دهلی شد. کشاورزان در مرز بین پنجاب و هاریانا با سرکوب وحشیانه دولت مواجه شدند. شوباکاران سینگ، کشاورز ۲۳ ساله اهل پنجاب بر اثر جراحت سر جان خود را از دست داد.

دو گروه اصلی این راهپیمایی را تدارک دیدند: ساموکتا کیسان مورچا (SKM) (غیرسیاسی) و کیسان مزدور مورچا (KMM). SKM (غیرسیاسی) انشعابی از ساموکتا کیسان مورچا (SKM) است. SKM  اتحادی از اتحادیه‌های مختلف کشاورزان در سراسر کشور است که رهبری جنبش کشاورزان را در سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۲۱ بر عهده داشت. در ۲۳ فوریه ۲۰۲۴، SKM نیز به فراخوان‌های جاری برای اعتراضات پیوست.
ساموکتا کیسان مورچا در پی این تحولات، فراخوان دیگری منتشر کرد و از سازمان‌های کشاورزان خواست تا در کنفرانسی در میدان راملیلا در دهلی گرد هم آیند. بیش از ۵۰ هزار کشاورز از سراسر کشور در این تجمع که در ۱۴ مارس برگزار شد، شرکت کردند و بار دیگر بر وحدت همه سازمان‌های کشاورزان تأکید کردند. این اتحادیه‌ها همچنین با یک صدا از مردم خواستند تا در انتخابات آتی، دولت مودی را سرنگون کنند.

درخواست‌ها

اصلی‌ترین خواسته‌های این اتحادیه‌های کشاورزان عبارتند از:
تضمین قانونی حداقل قیمت حمایتی (MSP) برای برخی محصولات زراعی منتخب
کاهش هزینه‌های تولید
بخشش بدهی‌های بانکی
لغو لایحه اصلاح قانون برق ۲۰۲۲
قیمت حمایتی برای محصولات کشاورزی باید طبق توصیه‌های کمیسیون سوامیناتان، کمیسیون ملی کشاورزی، محاسبه شود.

در سال ۲۰۰۶ کمیسیون سوامیناتان توصیه کرد که به کشاورزان ۵۰ درصد بیشتر از «هزینه‌های جامع» (C2) به عنوان «MSP (C2+50)» پرداخت شود. این از سال ۲۰۰۶ به یک خواسته کلیدی برای کشاورزان تبدیل شده است.

C2 شامل هزینه‌های فرضی برای نیروی کار خانوادگی، اجاره فرضی برای زمین خود و سود فرضی برای سرمایه است. کمیسیون هزینه‌ها و قیمت‌های کشاورزی دولت این هزینه‌های C2 را هر ساله در گزارش‌های سیاست قیمت‌گذاری ملی خود محاسبه و منتشر می‌کند.

اتحادیه‌های کشاورزان دور قبلی اعتراضات را عمدتاً برای مخالفت با سه قانون کشاورزی جدید که توسط دولت مودی اجرا شده بود، آغاز کردند. در دسامبر ۲۰۲۱ این گروه‌ها پس از آنکه دولت هند این قوانین کشاورزی را لغو کرد و متعهد به بحث در مورد سایر خواسته‌های این جنبش، از جمله قیمت‌های تضمینی و توقف پیگرد قانونی کشاورزان معترض، شد، تصمیم به توقف اعتراضات گرفتند.

کمیته‌ای برای تصمیم‌گیری در مورد موضوعاتی مانند ترویج کشاورزی طبیعی با بودجه صفر، تغییرات مبتنی بر علم در الگوهای کشت با در نظر گرفتن نیازهای در حال تغییر کشور و همچنین راه‌هایی برای موثرتر و شفاف‌تر کردن قیمت MSP تشکیل شد. این کمیته باید شامل نمایندگانی از دولت مرکزی، دولت‌های ایالتی، کشاورزان، دانشمندان و اقتصاددانان کشاورزی باشد.
با این حال، کشاورزانی که اکنون دوباره در حال اعتراض هستند، معتقدند که این کمیته به وعده‌های خود عمل نکرده است: بادال ساروج، دبیر مشترک شاخه حزب کمونیست هند در اتحادیه سراسری کشاورزان (AIKS) و یکی از رهبران SKM، به برخی مشکلات اساسی در ترکیب کمیته MSP اشاره کرده است. وی تأکید می‌کند که اعضای SKM که قرار بود به این کمیته دعوت شوند، هرگز منصوب نشدند، در حالی که چندین نفر که در این کمیته جایگاه گرفته‌اند، علناً علیه MSP برای محصولات کشاورزی صحبت کرده‌اند.

به گفته ساروج، دولت مودی از این طریق سعی دارد سه قانون کشاورزی مورد انتقاد را به طور غیرمستقیم اجرا کند. به عنوان مثال، در بودجه موقت، دولت به بخش خصوصی اجازه داده است تا بیشتر در فعالیت‌های پس از برداشت مانند ذخیره‌سازی، فرآوری، بازاریابی و برندسازی مشارکت کند.

با این حال، نارضایتی کشاورزان هند دلایل عمیق‌تر دیگری نیز دارد. در نظرسنجی‌هایی که در طول دور قبلی اعتراضات انجام شد، کشاورزان گزارش دادند که در بحران دائمی زندگی می‌کنند زیرا حتی حداقل قیمتی برای محصولات خود دریافت نمی‌کنند که هزینه‌های کشت و کار و نیروی انسانی را پوشش دهد. در عین حال، هزینه‌های کود، بذر، سموم و برق به طور قابل توجهی افزایش یافته است. بنابراین کشاورزان به سختی می‌توانند هزینه‌های کشت را بپردازند و مجبورند در هر مرحله وام بگیرند.

با توجه به پایین بودن درآمد محصولات، اکثر کشاورزان مجبور به بدهکار ماندن دائمی هستند. در دو دهه گذشته، کشاورزی دیگر منبع درآمدی برای تامین معیشت نبوده است. علاوه بر این، خریدهای دولتی از محصولات کشاورزی در طول سال‌ها به طور پیوسته کاهش یافته است. به عنوان مثال، خرید دولتی گندم در سال ۲۰۲۲/۲۳ در مقایسه با سال قبل ۵۳ درصد کاهش یافت.

طبق گزارش اداره ملی آمار، بدهی خانوارهای کشاورزی بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ حدود ۵۸ درصد افزایش یافته است. این گزارش همچنین نشان می‌دهد که بیش از نیمی از خانوارهای کشاورزی بدهکار بودند، به طوری که متوسط میزان بدهی معوقه هر خانوار در سال ۲۰۱۸ حدود ۷۴۱۲۱ روپیه (حدود ۸۲۰ یورو) بود. در حالی که متوسط درآمد خانوار در هند روستایی کمی بیش از ۳۰۰ هزار روپیه (۳۳۲۵ یورو) در سال است.

در دو دهه گذشته، نرخ خودکشی در بین کشاورزان هندی به شدت افزایش یافته است. طبق آخرین آمار اداره ملی ثبت جرم، بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲، حدود ۴۵ هزار کشاورز و کارگر کشاورزی خودکشی کرده‌اند. در بازه زمانی طولانی‌تر ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۸ حدود ۴۰۰ هزار خودکشی ثبت شده است.

در همین زمان، بخش قابل توجهی از جمعیت هند در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند – عمدتاً به دلیل کمبود فرصت‌های شغلی جذاب. طبق گزارش پیمایش دوره‌ای نیروی کار ۲۰۲۱-۲۲، حدود ۴۵.۵ درصد از کل نیروی کار در بخش کشاورزی و مشاغل مرتبط با آن فعالیت می‌کنند. این بخش در سال ۲۰۲۲-۲۳، ۱۸.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی هند را به خود اختصاص داده است. در حالی که سهم بخش صنعت و خدمات در تولید ناخالص داخلی افزایش یافته است، این بخش‌ها تاکنون نتوانسته‌اند مازاد نیروی کار در بخش کشاورزی را جذب کنند.

همچنین، افزایش کوچک و تکه تکه شدن زمین‌های کشاورزی، زندگی را برای اکثر کشاورزان خرده پا و کوچک دشوارتر می‌کند: از زمان اولین مطالعه کشاورزی در سال ۱۹۷۱ تعداد مزارع در هند بیش از دو برابر شده است، از ۷۱ میلیون در سال ۱۹۷۰-۷۱ به ۱۴۵ میلیون در سال ۲۰۱۵-۱۶. تعداد مزارع کوچک (با کمتر از یک هکتار زمین) در این مدت از ۳۶ میلیون در سال ۱۹۷۲ به ۹۳ میلیون در سال ۲۰۱۱ افزایش یافته است.

در‌حالی‌که تعداد کل مزارع افزایش یافته است، متوسط اندازه مزارع بین سال‌های ١٩٧٠ و ٢٠١٦ از ٢. ٢٨ هکتار به ١. ٠٨ هکتار، یعنی بیش از نصف کاهش یافته است. در همین زمان، تعداد کارگران کشاورزی بدون زمین (از ١٠٦.۸ میلیون در سال ٢٠٠١ به ١٤٤.۳ میلیون در سال ٢٠١١) افزایش یافت، در‌حالی‌که تعداد کشاورزان در همین دوره از ١٢٧.۳ میلیون به ١١٨.۸ میلیون کاهش یافت. به این ترتیب، تعداد کارگران کشاورزی شاغل برای اولین‌بار از تعداد کشاورزان پیشی گرفت.

بحران عمیق

این تحولات منفی – کاهش سودآوری، افزایش هزینه‌های تولید، کمبود فرصت‌های شغلی جایگزین، رکود در بهره‌وری – در نهایت نشانه‌های یک بحران عمیق‌تر کشاورزی هستند. این بحران به نوبه خود نتیجه سیاست‌های سهل‌انگارانه چندین دولت متوالی در هند است.

ریشه مشکل در عدم تعادل توسعه سرمایه‌داری بلافاصله پس از استقلال هند و شکست اصلاحات ارضی در اکثر ایالت‌ها (به استثنای جامو و کشمیر، کرالا، بنگال غربی و تریپورا) نهفته است. در بیشتر ایالت‌ها، اصلاحات ارضی یک آرزوی دست‌نیافتنی باقی ماند که هرگز به واقعیت تبدیل نشد.

هیچ اصلاحات ارضی برابری‌طلبانه‌ای وجود نداشت، به طوری که اقدامات دولت‌ها برای ترویج توسعه کشاورزی در نهایت به طور نامتناسبی به نفع طبقات ثروتمند و زمین‌دار دهقانی بود. نابرابری‌های طبقاتی و کاستی در طول سال‌ها به موازات رشد کشاورزی و افزایش بهره‌وری افزایش یافته است.

انقلاب سبز هند نیز به نابرابری بیشتر دامن زد، به طوری که مالکیت زمین، منابع و دسترسی به اعتبارات کشاورزی سودهای نامتناسبی را برای کشاورزان ثروتمند و زمین‌دار به ارمغان آورد. این توسعه نابرابر منجر به فقر گسترده، بیکاری و کاهش قدرت خرید بخش‌های بزرگی از جمعیت روستایی شد. این امر به نوبه خود به رشد کند بازار داخلی/تقاضای داخلی منجر شد و پیشرفت‌های صنعتی شدن هند را نیز کند کرد.

در اوایل دهه ۱۹۹۰، هند در بحران تمام عیار تراز پرداخت‌ها قرار داشت. دولت با اصلاحات اقتصادی نئولیبرال به این بحران پاسخ داد. تجارت و امور مالی آزادسازی شد و شرکت‌های دولتی خصوصی شدند. در بخش کشاورزی، این اصلاحات منجر به سیاست‌های مالی انقباضی و کاهش سرمایه‌گذاری‌های دولتی در کشاورزی شد. این امر به ویژه به زیرساخت‌های روستایی، سیستم‌های آبیاری، یارانه‌های کشاورزی و تحقیقات آسیب رساند.

کاهش هزینه‌ها در مناطق روستایی و کشاورزی نیز تأثیر منفی بر اشتغال در مناطق روستایی داشت. همزمان با کاهش یارانه کود، سوخت و برق، هزینه‌های نهاده‌های کشاورزی به طور پیوسته افزایش یافت. گشایش به روی بازار بین‌المللی نیز با کاهش قیمت محصولات غیرغذایی مانند پنبه و دانه‌های روغنی همراه بود. در همین حال، حمایتی که دولت از طریق یارانه‌های کشاورزی و MSP به روستاییان ارائه می‌کرد، کاهش یافت.

جای تعجب نیست که این بحران گسترده کشاورزی، کشاورزان را در همه طبقات – ثروتمند و فقیر، زمین‌دار و بدون زمین – بر آن داشته است که با صدای بلند برای تغییر شرایط اقتصادی خود فریاد بزنند.

با وجود ماهیت چندوجهی این بحران، بحث‌ها در رسانه‌های هند بیشتر بر جنبه‌های حاشیه‌ای متمرکز است: صفحات روزنامه‌های سراسری پر از بحث‌هایی در مورد MSP یا تنوع‌بخشی به کشاورزی است (و این به غیر از گزارش‌های مداوم در مورد چگونگی تأثیر انسداد کشاورزان بر زندگی «عادی» مردم است). در همین حال، به سؤالات عمیق‌تر توجهی نمی‌شود.

انتخابات پارلمانی هند در آوریل و می ۲۰۲۴ برگزار می‌شود. در آستانه مبارزات انتخاباتی، دولت مودی در ژانویه مراسم باشکوهی را برگزار کرد که در آن نخست وزیر شخصاً معبد رام ماندر در ایودیا را افتتاح کرد، جایی که قبلاً یک مسجد بود که در سال ۱۹۹۲ توسط یک گروه تخریب شد. این فضای مذهبی با هدف جلب نظر اکثریت هندو در هند انجام شد، در حالی که مشکلات اساسی آنها – بیکاری، گرسنگی، خودکشی در مزارع – همچنان بدون حل باقی مانده است.

جنبش کشاورزان عمدتاً باعث شده است که مسائل مادی دوباره در کانون توجه قرار گیرند. موج فعلی اعتراضات کشاورزان، چهره شکست‌ناپذیری مودی را (دوباره) خدشه‌دار کرده است. به گفته بادال ساروج از SKM، این جنبش به انسجام اپوزیسیون سیاسی در ایالت‌هایی مانند بیهار، اوتار پرادش، راجستان و تا حدی مادیا پرادش و چاتیسگره منجر شده است: «به دلیل ماهیت ارگانیک مبارزه، این جنبش توانست وضعیت را تشدید کند – به طور قابل توجهی فراتر از کنترل و انتظارات دولت. مسائلی که [دولت] می‌خواهد آنها را پنهان کند، ناگهان دوباره در بحث‌های روزمره مردم حاضر شده است.»

خواسته کشاورزان برای تضمین قانونی MSP به میزان C2 + 50 درصد توسط بلوک اپوزیسیون، اتحاد توسعه فراگیر ملی هند (INDIA) به طور علنی حمایت شده است. رئیس کنگره ملی، رائول گاندی، تأکید کرد: «اگر بلوک ایندیا پس از انتخابات پارلمانی به قدرت برسد، ما تضمین قانونی برای MSP ارائه خواهیم داد. هر زمان که کشاورزان از کنگره چیزی خواسته‌اند، به آن رسیده‌اند. چه بخشودگی بدهی و چه MSP، ما همیشه از منافع کشاورزان حمایت کرده‌ایم و در آینده نیز این کار را خواهیم کرد.»

لازم به ذکر است که ابعاد بحران کشاورزی هند آن را غیرقابل حل با راه حل های سریع می کند. پافشاری کشاورزان نشان دهنده وضعیت غیرقابل تحملی است که آنها برای دهه ها مجبور به زندگی در آن بوده اند. اگر این وضعیت اساسی تغییر نکند، آنها بارها و بارها دلیلی برای بسیج مجدد خواهند داشت. نکته مثبت این است که مبارزه مداوم کشاورزان، مشکلات مادی کل جمعیت هند را دوباره در دستور کار قرار می دهد – صرف نظر از اینکه چه کسی در این سال انتخابات را ببرد.