در آستانه انتخابات پارلمانی، رئیس جمهور توگو در غرب آفریقا برای حفظ قدرت خود قانون اساسی را تغییر داد.

هارالد پروژانسکی، لومه‌

یونگه ولت

ترجمه مجله هفته

در حوالی غروب آفتاب، زمانی که گرمای طاقت‌فرسای روز در لومه‌، پایتخت جمهوری توگو با حدود نه میلیون نفر جمعیت، به ۳۰ درجه سانتی‌گراد قابل تحمل می‌رسد، ساکنان این شهر در مقابل خانه‌های یک طبقه خود جمع می‌شوند و به گفتگو می‌پردازند. در این میان، کودکان شاد و پرنشاط، فضایی سرزنده به این محافل می‌بخشند.

میانگین سن در توگو ۱۹ سال است و جوانان تشنه آینده‌ای روشن، سوالات بسیاری در ذهن دارند. در همین روزها، زیر سایه نخل‌ها در خیابان‌های خاکی و ناهموار لومه‌، صحبت‌ها بارها به تصمیم عجیب و غافلگیرکننده پارلمان کشیده می‌شود.

در شبی که به دوشنبه ختم می‌شد، پارلمان توگو با ۸۹ رای موافق، یک رای مخالف و یک ممتنع، به اصلاحی اساسی در قانون اساسی این کشور رای داد. این موضوع، توجه بسیاری از مردم توگو را به خود جلب کرده است، به طوری که شاید بتوان گفت به اندازه قطعی‌های برق که گاه و بیگاه تاریکی مطلق را به محله‌های مختلف این شهر دو میلیون نفری هدیه می‌دهد، مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است.

بر اساس این اصلاحیه، قرار است مقامی به نام «رئیس شورا» با رای پارلمان انتخاب شود. این مقام، وظایف انتصاب وزرا و فرماندهی کل ارتش و نیروهای امنیتی را بر عهده خواهد داشت.

در این میان، نقش رئیس جمهور به طور قابل توجهی کمرنگ خواهد شد و او به عنوان «مجسمه واقعی اقتدار اخلاقی» شناخته می‌شود، لقبی که به نوعی بیانگر جایگاهی تشریفاتی برای رئیس جمهور است.

رسانه‌های نزدیک به دولت، این رای پارلمان را به عنوان تجلی اراده مردم معرفی می‌کنند. هفته‌نامه دولتی L’Union مدعی است که توگو در حال گذار به «دموکراسی پارلمانی» است. این روزنامه دولتی، اصلاح قانون اساسی را گامی در جهت «نوسازی» کشور و ایجاد «هویت جمهوری جدید» می‌داند.

با این وجود، حتی برخی از اعضای حزب حاکم Unir (اتحاد برای جمهوری) نیز به این اصلاحات که بدون هیچ گونه بحث و گفتگوی قبلی به تصویب رسیده است، تردید دارند. یکی از اعضای قدیمی این حزب می‌گوید: «من دیگر رهبری حزب را درک نمی‌کنم. این اصلاحات فقط برای یک نفر است، برای رئیس جمهور فوره گناسینگبه که به وضوح قصد دارد تا مدت‌ها در قدرت باقی بماند.»

او و بسیاری دیگر از مردم توگو مطمئن هستند که فوره گناسینگبه پارلمان را متقاعد خواهد کرد تا او را به عنوان رئیس شورا انتخاب کند. در این صورت، او برای مقام تشریفاتی رئیس جمهور، فردی مورد اعتماد خود را انتخاب خواهد کرد، مانند نخست وزیر فعلی ویکتور دوگبه یا رئیس پارلمان یاوا تسهگان. این زن حقوقدان و اقتصاددان باتجربه، با زیرکی و ظرافت توانست پارلمان را متقاعد کند که اصلاح قانون اساسی، گامی در جهت دموکراتیزه کردن کشور است.

اعضای عادی حزب حاکم در لومه‌، پایتخت توگو، به این اصلاحات انتقاد می‌کنند. یکی از آنها می‌گوید: «چرا یک اصلاحیه اساسی و گسترده، فقط یک ماه قبل از انتخابات پارلمان جدید در ۲۰ آوریل، توسط پارلمان فعلی به تصویب می‌رسد؟»

روزنامه‌های منتقد دولت توگو نیز با تردید به این اصلاحات نگاه می‌کنند. هفته‌نامه Liberté که در بین محافل روشنفکری لومه‌ محبوب است، این اصلاحات را «کودتای قانونی» نامیده است. روزنامه La Manchette که آن هم منتقد رژیم است، در روز چهارشنبه با تیتر «پارلمان مردم را قربانی می‌کند!» منتشر شد. با این وجود، تاکنون هیچ نشانه‌ای از اعتراضات عمومی دیده نشده است.

قدرت دولتی در توگو از سال ۲۰۰۵ در دستان رئیس جمهور فوره گناسینگبه است. او پس از مرگ پدرش گناسینگبه ایادما و با کمک ارتش به قدرت رسید. ۳۸ سال حکومت  گناسینگبه هنوز هم یکی از موضوعات تابو در توگو است. نظام حکومتی او نمونه‌ای کلاسیک از یک رژیم بوروکراتیک خاندانی بود که تحت کنترل امپریالیسم فرانسه اداره می‌شد.

در زمان ریاست جمهوری شارل دوگل در فرانسه، ژاک فوکارت، مشاور امور آفریقا، از کاخ الیزه با تلفن بر توگو حکومت می‌کرد. اما این دوران در توگو و سایر کشورهای آفریقایی فرانسوی زبان به پایان رسیده است.

رئیس جمهور فوره گناسینگبه حیله‌گری را به دکترین حکومتی خود تبدیل کرده است. او مانند پدرش بر یک گروه قومی به نام Kabiyé از منطقه Kara تکیه می‌کند که در ارتش و دولت هژمونی دارند.

او در عین حال، توانایی خارق‌العاده‌ای در تطبیق ظاهری با شرایط جدید دارد، بدون اینکه ماهیت رژیم خود را تغییر دهد. این موضوع در مورد سیاست داخلی و خارجی صدق می‌کند.

حتی مقامات دولتی توگو در گفتگوهای خصوصی اذعان می‌کنند که دوران هژمونی فرانسه در غرب آفریقا به پایان رسیده است، زیرا فرانسه به طور کامل بی‌اعتبار و ضعیف شده است. توگو به دنبال شرکای جدید است.

رابرت داسی، وزیر امور خارجه توگو که در داخل و خارج از کشور مورد احترام است، با حرکات دیپلماتیک ماهرانه خود، استراتژی فرانسه برای تحریک کشورهای آفریقای غربی در گروه ECOWAS به منظور مداخله نظامی در نیجر پس از تغییر قدرت در جولای ۲۰۲۳ را خنثی کرد. جنگ با دیگر آفریقایی‌ها برای خوشحالی و سود بانکی‌ها و ژنرال‌های پاریس؟ این موضوع برای همه مردم توگو غیرقابل تصور است.

رابرت داسی، وزیر امور خارجه توگو، بر گفتگو با دولت نظامی جدید در نیجر و همچنین با کشورهای همسایه مالی و بورکینافاسو که تحت رهبری نظامیان ضد امپریالیست هستند، تأکید دارد. رهبران این کشورها در بین نسل جوان توگو که اکثریت قریب به اتفاق جمعیت را تشکیل می‌دهند، بسیار محبوب هستند.

این محبوبیت نه تنها به دلیل، بلکه به خاطر دوستی آنها با روسیه ولادیمیر پوتین است. زیرا روسیه در توگو به عنوان یک قدرت متعادل کننده در برابر غرب از جایگاه خوبی برخوردار است.

وزیر امور خارجه توگو دیگر اجازه نمی‌دهد فرانسه مانع از روابط خوب او با رهبری روسیه شود. او در جولای ۲۰۲۳ به دعوت پوتین در اجلاس سران روسیه و آفریقا در سن پترزبورگ شرکت کرد. و او به طور مرتب با سفیر روسیه در بنین که مسئولیت توگو را نیز بر عهده دارد، در تماس است. بنین به دلیل گذشته خود به عنوان یک جمهوری خلق تحت گرایش مسکو، دیگر کمتر از گذشته از این موضوع شرمسار است.