چین و روسیه، با تقویت دوستی متقابل، «استعمار نو» غرب و نظامی‌گری آمریکا را محکوم می‌کنند
نوشتۀ بن نورتن، ژئوپولیتیکال اکونومی، می ۲۰۲۴ / برگردان: فرشید واحدیان
دانش و امید، شماره ۲۴، تیر ۱۴۰۳
پوتین با شی جین پینگ در پکن دیدار کرد، در این دیدار، چین و روسیه بیانیه مشترکی را منتشر کردند که طی آن ضمن محکوم کردن «استعمار و سلطه‌جویی» غرب، از جهان چند قطبی و حضور بیشتر جنوب جهانی حمایت کرده و خواستار دلارزدایی و گسترش بریکس شدند.
اعمال هرچه بیشتر تحریم‌های ایالات متحده علیه چین و روسیه، تنها قدرت‌های ناحیۀ اوراسیا را به هم نزدیک‌تر کرده است. چهل‌و‌سومین دیدار رهبران این دو کشور در ماه مِه در پکن، نشانه‌ای از این روند است. در این دیدار، رؤسای‌جمهور شی جین پینگ و ولادیمیر پوتین، بیانیه مشترکی را برای گرامی‌داشت هفتاد و پنجمین سالگرد روابط دیپلماتیک میان دوکشور امضا کردند. در این سند، چین و روسیه، «استعمار و سلطه‌جویی» غربی را محکوم کرده و خواستار ایجاد جهانی چندقطبی با افزایش حضور کشورهای جنوب جهانی شده و از دلارزدایی و گسترش بریکس حمایت کردند. آنچه در ادامه می‌آید خلاصه‌ای از نکات اصلی مطرح شده در این سند است که از ترجمۀ ماشینی سند اصلی به زبان چینی اقتباس شده است:
روابط چین و روسیه «در بالاترین سطح تاریخی خود» قرار دارد.
در بیانیه مشترک تأکید شده که روابط چین و روسیه «اکنون در بالاترین سطح خود در تاریخ است» و « مشارکت میان دو کشور پدیده‌ای موقتی نیست». قدرت‌های اوراسیا تأکید کردند که «این یک مشارکت جامع استراتژیک به منظور هماهنگی برای عصر جدید» و «مشخصۀ آن پیگیری سیاست غیر متعهدها و عدم رویارویی و مخالفت با کشورهای ثالث» است.
مسکو حمایت خود را از اصل چین واحد و مخالفت با جدایی‌طلبی تایوان ابراز کرد، پکن نیز، نیازهای امنیت ملی روسیه را به رسمیت شناخته و قاطعانه مخالفت خود را با مداخله خارجی در امور داخلی آن کشور اعلام کرد.
حمایت از جنوب جهانی
در گذشته نیز چنین تعهداتی اعلام شده بود. اما نکتۀ منحصر به‌فرد در این بیانیه، نقش برجسته‌ای است که دو دولت چین و روسیه «برای موقعیت رو به رشد قدرت‌های نوظهور در جنوب جهانی» قایل شده‌اند. پکن ومسکو نوشته‌اند، نفوذ فزاینده جنوب جهانی می‌تواند «سبب بازتوزیع منابع، فرصت‌ها، و توان توسعه به نفع بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه شده و روند دموکراتیزه شدن روابط بین‌المللی را تسریع نماید». در این راستا، آنها خواستار «فضای مناسب و سالم همکاری بین المللی با آفریقا» شدند. آنها همچنین اظهار امیدواری کردند «در حمایت از کشورهای آفریقا برای حل مشکلات آفریقا به روش خود آنها» کوشش نمایند.
چین و روسیه به «تعمیق همکاری با آسه‌آن» (اتحادیۀ کشورهای جنوب شرقی آسیا) و «ارتقا و تحکیم موقعیت کانونی آن در چارچوب چندجانبه گرایی در منطقه آسیا و اقیانوسیه» متعهد شدند.
در عین حال، هر دو کشور بر هدف خود در «تقویت همکاری استراتژیک در امور آمریکای لاتین و کارائیب» با ذکر سازمان‌های مهم منطقه‌ای مانند جامعه کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب (سِیلَاک)، بازار مشترک جنوبی (مِرکوسور) و اتحاد بولیواری برای ما مردم آمریکا (آلبا) تأکید نمودند. (نکتۀ قابل توجه اینکه در این بیانیه هیچ گونه اشاره‌ای به همکاری با سازمان کشورهای آمریکایی(اُ.اِی.اس) که تحت سلطه ایالات متحده و ابزاری در دست واشنگتن برای تحمیل اراده سیاسی خود بر منطقه است، نشده است.)
«تشکیل جهانی چندقطبی»
چین و روسیه با تأکید بر ضرورت حضور بیشتر نمایندگان جنوب جهانی در عرصۀ بین‌المللی، خاطرنشان کردند: «در مقابل، کشورهایی که به دنبال سلطه‌جویی و اعمال سیاست زور هستند، برخلاف این روند حرکت کرده و تلاش می‌کنند نظم بین‌المللی به رسمیت شناخته‌شده مبتنی بر حقوق بین‌الملل را زیر پا گذاشته و آن را با قوانین خود ساخته جایگزین نمایند».
قدرت‌های اوراسیا تأکید کردند «در پی ساختن جهانی چند قطبی» هستند، «دنیایی چندقطبی، عادلانه، و مبتنی بر روابط دموکراتیک بین‌المللی».
پکن و مسکو نوشته‌اند: «هردو طرف براین باورند که همهٔ کشورها حق دارند به‌طور مستقل الگو‌های توسعه و نظام‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود را بر اساس شرایط ملی و خواست مردم خود انتخاب کنند و همچنین مخالف دخالت در امور داخلی کشورهای مستقل، تحریم‌های یک‌جانبهٔ بدون مبنای حقوق بین‌الملل یا مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد، هستند.»
آنها تأکید کردند: «نواستعمار و سلطه‌طلبی، کاملاً با روند کنونی جهان در تضاد است».
چین و روسیه در پیامی صریح به ایالات متحده و اتحادیهٔ اروپا اعلام کردند «از کشورها و اتحادیههای مربوطه می‌خواهند تا از اتخاذ سیاست‌های تقابلی و مداخله در امور داخلی سایر کشورها، برهم زدن ساختارهای امنیتی موجود، ساختن «مناطق حفاظت شده»، دامن زدن به تنش‌های منطقه‌ای و حمایت از درگیری میان بلوک‌ها، دست بردارند».
در این بیانیه، شی و پوتین همچنین متعهد شدند تا همکاری‌های نظامی را بین دو کشور، از جمله از طریق آموزش و رزمایش‌های مشترک تقویت نمایند.
دلارزدایی و تجارت با ارزهای محلی
چین و روسیه اعلام کردند که مصمم به دلارزدایی بیشتر بوده و با برنامه‌ریزی به دنبال «افزایش سهم ارزهای محلی در تجارت دوجانبه، تأمین مالی و سایر فعالیت‌های اقتصادی» هستند.
به گزارش سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، در ماه آوریل، اکنون بیش از۹۰ درصد تجارت دوجانبه بین همسایگان، با ارزهای محلی آنها، یوان و روبل انجام می‌شود. دلار و یورو تقریباً به طور کامل از معاملات دو طرف حذف شده است.
فایننشال تایمز در ماه مه گزارش داد: «پیوندهای اقتصادی بین دو طرف در حال شکوفایی است». تجارت دوجانبه چین و روسیه در سال ۲۰۲۳ به ۲۴۰میلیارد دلار رسید، که به معنای افزایش ۲۶درصدی تنها در عرض یک سال است. در سال ۲۰۲۳، روسیه از عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین تأمین‌کننده نفت چین، پیشی گرفت.
گسترش بریکس و تقویت سازمان همکاری شانگهای
چین و روسیه در بیانیۀ مشترک ، حمایت خود از گسترش بیشتر بریکس راابراز کردند و وعده دادند تا «با ارتقای ادغام اعضای جدید در مکانیسم‌های موجود همکاری بریکس، در پی یافتن روش‌های مشارکت بیشتر میان کشورهای عضو بریکس باشند». آنها متعهد شدند «به حفظ روح حاکم بر بریکس ادامه داده، و تأثیر سازو کار آن در امور بین‌المللی و تعیین مشی همکاری میان کشورها را عمیقتر نمایند». پکن و مسکو بار دیگر بر دلارزدایی پافشاری کردند و «به‌طور مؤثر در پی تعمیق گفتگو پیرامون استفاده از ارزهای محلی، ابزارهای پرداخت و پلتفرم‌های معاملات تجاری هستند». آنها همچنین از خواست کشورها برای «تقویت حضور کشورهای «جنوب جهانی» در سیستم مدیریت اقتصادی جهان» حمایت کردند.
آنها نوشته‌اند: «هر دو طرف از عضویت اتحادیه آفریقا در گروه جی ۲۰ استقبال می‌کنند و مایلند برای منافع مشترک بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه، تلاش‌های سازندهای انجام دهند». دو قدرت اوراسیا همچنین امیدوارند تا نهادهای چندجانبهٔ جدیدی مانند سازمان همکاری شانگهای را تقویت کنند تا «نقش بیشتری در ایجاد نظم بین‌المللی چندقطبی جدید، نظمی عادلانه و باثبات، ایفا نمایند».
حمایت از سیستم بین الملل مبتنی بر قانون با مرکزیت سازمان ملل متحد
در حالی که مقامات دولتی و کارشناسان رسانه‌ای غرب، اغلب چین و روسیه را به «تجدیدنظرطلبی» متهم می‌کنند، پکن و مسکو در بیانیه مشترک خود خواستار تقویت نظام بین‌المللی مبتنی بر قوانین با مرکزیت سازمان ملل شدند. شی و پوتین به صراحت اعلام کردند، آنچه با آن مخالفند، تلاش قدرت‌های غربی برای جایگزینی این نظام با مفهوم مبهم «نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین خاص آنهاست».
آنها نوشته‌اند: «هر دو طرف بر تعهد خود برای ایجاد یک ساختار بین‌المللی چندقطبی عادلانه‌تر و پایدارتر، با احترام و رعایت کامل و بدون قید و شرط اهداف و اصول منشور ملل متحد، و حمایت از چندجانبه‌گرایی واقعی، تأکید دارند». دو کشور تقویت گروه دوستداران دفاع از منشور سازمان ملل را پیشنهاد می‌کنند.
محکوم کردن نظامی‌گری و «تفکر جنگ سرد» آمریکا
چین و روسیه با انتقاد از ایالات متحده برای نظامی‌سازی جهان نوشته‌اند: «هر دو طرف بار دیگر نگرانی جدی خود را در مورد تلاش‌های ایالات متحده برای برهم زدن ثبات استراتژیک، به منظور حفظ برتری مطلق نظامی خود ابراز می‌کنند». به گفته آنها، واشنگتن در تلاش است تا «استقرار موشک در سراسر جهان را عادی کند» و افزودند: «هر دو طرف، این اقدامات شدیداً بی‌ثبات‌کننده را که مستقیماً امنیت چین و روسیه را تهدید می‌کند، به شدت محکوم می‌کنند و در پی هماهنگی و همکاری بیشتر برای مقابله با اقدامات غیرسازنده و سیاست خصمانه به اصطلاح «مهار دوگانه» آمریکا علیه چین و روسیه هستند».
پکن و مسکو با اشاره به جمهوری دموکراتیک کره (معروف به کره شمالی) نوشته‌اند: «با اقدامات تهدیدآمیزآمریکا و متحدانش در عرصه نظامی، و تحریک رویارویی با جمهوری دموکراتیک خلق کره و تشدید تنش در شبه‌جزیره کره که می‌تواند منجر به درگیری مسلحانه شود، مخالف هستند».
«هر دو طرف از ایالات متحده می‌خواهند تا اقدامات مؤثری را برای کاهش تنش‌های نظامی، ایجاد شرایط مساعد برای توقف ارعاب، تحریم‌ها و سرکوب؛ و ترویج مذاکرات بین کرهٔ شمالی و سایر کشورهای درگیر، بر اساس اصل احترام متقابل و با توجه به نگرانی‌های امنیتی طرفین اتخاذ کند». آنها تأکید کردند: «راهکارهای سیاسی و دیپلماتیک تنها راه حل همه مشکلات شبه جزیره کره است».
آنها همچنین «نگرانی جدی خود را برای ثبات استراتژیک منطقه آسیا و اقیانوسیه در رابطه با پیامدهای مشارکت امنیتی سه جانبه آکوس (AUKUS) از جهات مختلف، ابراز کردند».
مخالفت با نظامی کردن فضا
پکن و مسکو به صراحت اعلام کردند: «مخالف تلاش‌های کشورها برای نظامی کردن فضای ماورای جو هستند.» هر دو کشور اعلام کردند بر «ارتقای ابتکار بین‌المللی و تعهد سیاسی مبنی بر عدم استقرار تسلیحات در فضای ماورای جو در مقیاس جهانی» توافق دارند و «این امر برای حفظ صلح جهانی، امنیت برابر و غیرقابل تقلیل همه کشورها ضروری است».
مبارزه با تغییرات اقلیمی از طریق انتقال امکانات مالی از شمال به جنوب
در مورد تغییرات اقلیمی، چین و روسیه «تعهد خود نسبت به اهداف، اصول و چارچوب بنیادی کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی و موافقت‌نامه پاریس» بار دیگر یادآور شدند. آنها بر «اهمیت حیاتی حمایت مالی کشورهای توسعه‌یافته از کشورهای در حال توسعه برای کاهش میانگین افزایش دمای جهانی و سازگاری با اثرات نامطلوب تغییرات آب و هوایی» تأکید کردند.
شی و پوتین همچنین همکاری با همه کشورها «برای ایجاد معاهدات الزام‌آور قانونی برای اصلاح آلودگی محیط زیست ناشی از زبالههای پلاستیکی» پیشنهاد کردند.
مجله هفته – مجله سیاست بین المللی – سال هجدهم 
پاسخی بگذارید