کمک روسیه به جمهوری دموکراتیک کره و ویتنام برای تقویت حاکمیت خود و تبدیل شدن به بخش مهمی از جهان چند قطبی

هیاهوهای ضد ویتنام و ضد روسی واشنگتن به باد رفته است

ویکتور پیروژنکو (VICTOR PIROZHENKO)

ا. م. شیری- «آفتاب آمد دلیل آفتاب»! زمانی که نوشتم: «…جمهوری فدراسیون روسیه بنا به خصلت، ماهیت و فرهنگ تاریخی خود، بار دیگر وظیفۀ نجات بشریت از چنگال اهریمنی غرب را به عهده گرفته است»، برخی از باورمندان به تبلیغات دورۀ «جنگ سرد»، انگار از تاریخ جهان بی‌خبرند و سراغ موارد قبلی نجات بشریت از چنگال اهریمنی غرب را از من گرفتند. مقالۀ حاضر دلیل دیگری بر درستی مدعای پیشین است.

سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به جمهوری دموکراتیک خلق کره و ویتنام در چارچوب روابط به سرعت در حال توسعه، همه‌جانبه و دوستانۀ روسیه با این کشورها که به سطح یک مشارکت استراتژیک جامع ارتقا یافته، صورت گرفت. روسیه در منطقۀ آسیا-اقیانوسیه در ترکیب با همان قالب روابط روسیه و چین، نظام روابط با کشورهای دوست را که باعث افزایش مقاومت روسیه در برابر فشارهای ژئوپلیتیکی غرب می‌شود، توسعه می‌دهد.

جمهوری دموکراتیک خلق کره و ویتنام به سهم خود، با بهره‌گیری از توسعۀ بیشتر همکاری‌های تجاری، اقتصادی و نظامی-فنی با روسیه، حاکمیت و توانایی خود را برای پیگیری سیاست‌های داخلی و خارجی مستقل تقویت می‌کنند.

روسیه با تقویت روابط دوستانه با کره شمالی و ویتنام، تداوم روابط سنتی و قابل اعتماد با آن‌ها را که از زمان اتحاد شوروی برقرار شده، احیا می‌کند. به این ترتیب، روسیه شهرت خود را به عنوان یک شریک قابل اعتماد برای همۀ کشورهایی که برای رها شدن از یوغ آنگلوساکسون و تضمین استقلال خود سعی می‌کنند، تأئید می‌کند و دایرۀ شرکا و متحدان خود را گسترش می‌دهد.

این امر اصولاً برای ایجاد و تقویت جهان چند قطبی بسیار مهم است.

در این زمینه، نتیجۀ اصلی این دیدار، توافق‌نامه مشارکت راهبردی همه‌جانبه بین دو کشور حاوی بند کمک نظامی به یکدیگر در صورت تجاوز است که تقریباً به طور کامل عبارت توافق منعقده بین اتحاد جماهیر شوروی و جمهوری دموکراتیک خلق کره در سال ١٩۶١ را با توجه به تنش در شمال- شرق آسیا در نتیجۀ تشکیل اتحاد بین آمریکا، ژاپن و کره جنوبی بازتولید می‌کند. تثبیت این بند در توافق‌نامه در اصل، پاسخ به سیاست تحریکات نظامی و تهدیدات آمریکا و متحد ژاپنی‌اش در منطقه است. این معاهده بدون شک برای آن‌ها تأثیر بازدارنده خواهد داشت.

در پایان گفتگو بین ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و کیم جونگ اون، همتای کره شمالی وی، چندین قرارداد مهم در زمینه‌های آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، زیرساخت‌های حمل و نقل و ساخت بندر منعقد شد. به ویژه، موضوع توسعۀ بیشتر حمل و نقل ریلی و جاده‌ای در سراسر مرز روسیه و کره شمالی و استفاده از بندر راجین برای صادرات زغال سنگ روسیه از منطقۀ خاور، دور یکی از بندهای مهم این قراردادها است.

ترکیب هیئت روسی دلیلی برای تأئید این باور است که طرفین در مورد همکاری‌های نظامی-فنی در طیف وسیعی از موضوعات، از جمله فضا گفتگو کردند. در پی مذاکرات، ولادیمیر پوتین گفت که روسیه شراکت نظامی-فنی با جمهوری دموکراتیک خلق کره را رد نمی‌کند.

کمک مالی

طرفین همچنین متعهد شدند که علاوه بر محدودیت‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، با تحریم‌های یکجانبه که کشورهایی مانند آمریکا، کرۀ جنوبی، اتحادیۀ اروپا و غیره علیه کرۀ شمالی اعمال می‌کنند، مقابله نمایند. از این پس روسیه رسما از چنین محدودیت‌ها تبعیت نخواهد کرد.

این تلاش‌ها برای غلبه بر تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه کرۀ شمالی بسیار مهم است. بر اساس سخنان رئیس جمهور روسیه، روسیه اکنون روی آن کار می‌کند. ولادیمیر پوتین در این دیدار موضع روسیه در مورد لزوم تجدید نظر در آن‌ها را مورد تأکید قرار داد.

به طور کلی، سفر رئیس جمهور روسیه به کرۀ شمالی و همچنین سفر کیم جونگ اون به روسیه در پاییز گذشته، پایه‌های تعامل بلندمدت بین دو کشور را تحکیم بخشید و آغاز مرحلۀ جدید در روابط دو کشور را رقم زد.

کارشناسان چینی بر این باورند که همکاری بین دو کشور باعث می‌شود مسکو در شرایط بحران اوکراین به مدت «طولانی بازی» کند. در جامعۀ کارشناسان جمهوری خلق چین، این نظر نیز وجود دارد که مسکو با توسعۀ روابط با پیونگ‌یانگ، به آمریکا و متحدانش به روشنی پیام می‌دهد که روسیه از درگیری طولانی نمی‌ترسد. زیرا، روسیه تنها نیست. علاوه بر این، پیونگ‌یانگ نیز به جهان پیام می‌دهد که راهبرد آمریکا منزوی خواهد شد و اعمال تحریم‌ها علیه کرۀ دموکراتیک شکست خواهد خورد و این کشور از هرگونه ارعاب نظامی بیم ندارد. برای اینکه تنها نیست.

روسیه در حال حاضر رابطۀ شراکت راهبردی جامع با ویتنام در تمامی زمینه‌ها دارد. از این رو، سفر رئیس جمهور روسیه به هانوی و مذاکرات وی با مقامات ارشد این کشور، به ویژه با نگوین ترونگ، دبیر کل کمیتۀ مرکزی حزب کمونیست ویتنام و تو لام، رئیس جمهور ویتنام برای تعمیق بیشتر این مشارکت با در نظر گرفتن چالش‌های جدید مهم بود. در اینجا سخن از تحریم‌های ثانویۀ ضد روسیه و فشار صریح آمریکا بر ویتنام برای جلوگیری از سفر رئیس جمهور روسیه به این کشور و یا به نوعی پیچیده‌تر کردن آن در میان است.

هیاهوهای ضد ویتنامی و ضد روسی واشنگتن در مورد سفر ولادیمیر پوتین به ویتنام را هانوی قاطعانه نادیده گرفت. ویتنام رسماً سیاست خارجی بی‌طرفی خود را در روابط با قدرت‌های بزرگ و رقیب دنبال می‌کند. هانوی به محکومیت روسیه به دلیل عملیات نظامی در اوکراین از غرب پیروی نکرد.

در بیانیۀ مشترکی در خصوص تعمیق مشارکت راهبردی جامع، طرفین توافق کردند که «روسیه و ویتنام دربارۀ اقدامات مضر برای استقلال، حاکمیت، تمامیت ارضی و منافع اساسی یکدیگر، با هیچ طرف ثالث موافقت نمی‌کنند یا وارد توافق نمی‌شوند». مفاد این بیانیۀ مشترک را نشریۀ ملی پرنفوذ «ویتنام نیوز» زیر عنوان نظرات در بارۀ این سند تشریح کرده است.

نگوین هونگ تان، رئیس هیئت تجاری ویتنام در منطقۀ خاور دور نیز در مورد مقابله با هرگونه مداخله خارجی در روابط دوجانبۀ روسیه و ویتنام صحبت کرد و نسبت به باز شدن مسیرهای ارتباطی بین شرکت‌ها و گردشگری، مسیرهای هوایی جدید و رفع موانع پرداخت آن‌ها ابراز امیدواری کرد. وی معتقد است فرصت کافی برای توسعۀ تجارت بین ویتنام و خاور دور روسیه وجود دارد.

دو طرف نقش ویژۀ همکاری‌های دفاعی و امنیتی در روابط کلی خود را مورد تأکید قرار دادند و خاطرنشان کردند که توسعۀ روابط دوجانبه علیه هیچ طرف ثالثی نیست.

اهمیت افزایش سرمایه‌گذاری ویتنامی‌ها در روسیه و سرمایه‌گذاری روسیه در ویتنام در زمینه‌هایی مانند استخراج و فرآوری مواد معدنی، صنعت، کشاورزی، مهندسی مکانیک و انرژی مورد تأئید و تأکید قرار گرفت. توسعۀ این عرصه‌ها در ویتنام این فرصت را برای روسیه فراهم می‌کند که به اتکاء افزایش صادرات غیرمنابعی و غیرانرژی، نقش محصولات بسیار فرآوری شده در تولید ناخالص داخلی را افزایش دهد.

هر دو طرف بر ادامۀ همکاری در پروژه‌های نفت و گاز موجود و جدید که گفته می‌شود «در راستای منافع راهبردی هر دو طرف» است، توافق کردند. آن‌ها ظرفیت‌های همکاری در ساخت و نوسازی تأسیسات انرژی را نیز مورد توجه قرار دادند.

در ارتباط با سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به ویتنام، چین خاطرنشان کرد که «نظم جهانی مبتنی بر هژمونی آمریکا در حال فروپاشی است». روسیه و ویتنام توافق کردند که «منطقۀ آسیا-اقیانوسیه به یک ساختار امنیتی قوی بدون بلوک‌های نظامی نیاز دارد».

ژائو لانگ، معاون رئیس دانشکدۀ مدیریت جهانی در مؤسسۀ مطالعات بین‌المللی شانگهای، خاطرنشان می‌کند که دیپلماسی روسیه در حال «چرخش به شرق و حرکت به سمت جنوب جهانی»، به دنبال برقراری روابط همکاری عملی با اکثریت جهان… و حمایت از «کشورهای میانه» است تا در رقابت با قدرت‌های بزرگ و مهار آن‌ها، مشکل انزوای دیپلماتیک غرب را حل کند.

لی هایدونگ، پروفسور دانشگاه روابط خارجی چین معتقد است که «توسعۀ روابط روسیه و ویتنام به ثبات و تعادل استراتژیک در منطقه کمک می‌کند». به عقیدۀ وی، آمریکا باید «اعتراف کند که تلاش‌هایش برای منزوی کردن روسیه، وادار کردن دیگر کشورها به طرفداری از هر کشور مفروض بیهوده است».

اساساً برای چین و روسیه مهم است که کشورها با زبان خودشان صحبت کنند و به کشورهای ثالث، به ویژه نیروهای فرامنطقه‌ای اجازۀ دخالت در روابط دوجانبه ندهند. در این صورت، هر گونه مشکل بین همسایگان قابل حل است. در این راستا، ویتنام واقعاً از یک سیاست سنجیده و اصولی پیروی می‌کند.

هانوی اختلافات ارضی با چین بر سر تعدادی از جزایر در دریای چین جنوبی را از همکاری دوجانبۀ سودمند متقابل با چین که به سرعت در حال توسعه است، جدا می‌کند. همچنین، ویتنام به تحریکات اقتصادی و نظامی ضد چینی آمریکا نمی‌پیوندد. رویکرد ویتنام در مقایسه با فیلیپین در زمان مارکوس جونیور، که با چین نیز اختلافات ارضی دارد، کاملاً متفاوت است.

این موضع رهبری ویتنام در چین قابل درک و احترام است. بنابراین، جمهوری خلق چین نتایج سفر رئیس جمهور روسیه به ویتنام را مثبت ارزیابی می‌کند و در این میان شاهد تقویت صدای مستقل ویتنام است.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در سپتامبر ٢٠٢٣ به ویتنام سفر کرد و طی آن دو کشور روابط خود را به مشارکت راهبردی جامع ارتقا دادند. کارشناسان چینی از آمریکا می‌خواهند «رؤیای تحریک ویتنام از طریق این رابطه را از سر بیرون کند و در حالی که نظم جهانی مبتنی بر سلطۀ آمریکا در حال فروپاشی است، واشنگتن باید بیاموزد که با سایر کشورهای مستقل در موقعیت برابر رفتار کند».

مأخذ: بنیاد فرهنگ راهبردی

٢ تیر- سرطان ١۴٠٣