۱۵ سال پیش ارتش اسرائیل به نوار غزه حمله کرد. نباید آخرین استفاده باشد
نوشته کنوت ملنتین

یونگه ولت

ترجمه مجله هفته

پس از آنکه سربازان ارتش اسرائیل در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳ در نوار غزه سه زندانی اسرائیلی حماس را که با سینه برهنه و یک پرچم سفید دست‌ساز در حال حرکت بودند و به زبان عبری کمک می‌خواستند، تیرباران کردند، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، ژنرال لشکر حِرزل هالوی، در جمع سربازان گفت: تیراندازان مرتکب تخلف شده‌اند. حتی بیشتر از آن، او افزود: حتی به ساکنان با پرچم سفید نیز نباید شلیک کرد. حتی رزمندگانی که با دست‌های بالا تسلیم می‌شوند، نباید تیرباران شوند، بلکه باید دستگیر شوند.

پس از پایان عملیات «سرب گداخته»، سازمان حقوق بشر ایالات متحده، دیده بان حقوق بشر، گزارشی با عنوان «تیراندازی به غیرنظامیان غزه با پرچم سفید» منتشر کرد. نویسندگان در مقدمه می‌نویسند: «این گزارش هفت مورد را مستند می‌کند که در آن سربازان اسرائیلی در جریان عملیات‌های نظامی بزرگ در غزه (…) با سلاح‌های دستی به غیرنظامیان شلیک کردند. در این حملات، ۱۱ غیرنظامی، از جمله پنج زن و چهار کودک، کشته و حداقل هشت نفر دیگر مجروح شدند. (…) در همه موارد، قربانیان در خودروهایی با سرعت کم با سایر غیرنظامیان غیرمسلح ایستاده، راه می‌رفتند یا سوار بودند که سعی می‌کردند وضعیت غیرنظامی خود را با پرچم‌های سفید نشان دهند.»

۱۵ سال پیش، نیروهای مسلح اسرائیل (ارتش اسرائیل) اولین جنگ بزرگ خود را در نوار غزه، عملیات «سرب گداخته» (گیوسون لاید) آغاز کردند. حملات هوایی در ۲۷ دسامبر ۲۰۰۸ برای حماس غافلگیرکننده بود، به ویژه از آنجایی که در یک شنبه و در طول جشن حنوکا اتفاق افتاد. هدف تاکتیکی نیروی هوایی اسرائیل در روزهای اولیه جنگ این بود که تا حد امکان زیرساخت‌های این کشور را تخریب کند. در ۳ ژانویه ۲۰۰۹، پیشروی زمینی ارتش اسرائیل آغاز شد. در عین حال، حملات هوایی ادامه یافت. حماس و سایر سازمان‌های مسلح صدها موشک به اسرائیل شلیک کردند، اما خسارت کمی وارد کردند. در ۱۸ ژانویه، ارتش اسرائیل یک آتش‌بس یکجانبه اعلام کرد که حماس در روز بعد به آن پیوست.

بر اساس برآوردهای سازمان‌های امدادی، بخش‌های سازمان ملل و مقامات فلسطینی، در طول این لشکرکشی سه هفته‌ای بین ۱۲۰۰ تا ۱۴۰۰ نفر از ساکنان نوار غزه کشته شدند، از جمله تا ۱۰۰۰ غیرنظامی و حدود ۲۵۰ پلیس که از نظر حقوق بین‌الملل به عنوان رزمنده محسوب نمی‌شوند. نیروی هوایی اسرائیل در روز اول جنگ چندین ایستگاه پلیس را مورد حمله قرار داد. در طرف اسرائیلی، سه غیرنظامی و ده سرباز کشته شدند.

تخلیه منطقه

پیش از این، در پاییز ۲۰۰۵، نیروهای اشغالگر اسرائیل و حدود ۸۰۰۰ تا ۹۰۰۰ یهودی ساکن نوار غزه تخلیه شدند. این اقدام توسط آریل شارون، نخست‌وزیر وقت و همچنین رئیس حزب سنتی راست‌گرای لیکود، در بهار ۲۰۰۴ پیشنهاد شد و با مخالفت شدید از سوی حزب خود و سایر بخش‌های جامعه اسرائیلی به اجرا درآمد. از پیامدهای این اقدام این بود که شارون با کیدما یک حزب جدید تأسیس کرد که عمدتاً بخش‌هایی از لیکود و حزب کارگر به آن پیوستند. پس از پایان عملیات «سرب گداخته»، کیدما به سرعت اهمیت خود را از دست داد، در انتخابات ۲۰۱۳ تنها دو درصد آرا را به دست آورد و سرانجام در سال ۲۰۱۵ منحل شد.

در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۶، انتخابات پارلمانی در مناطق اشغالی غزه و کرانه باختری رود اردن برگزار شد، علیرغم تلاش‌های شدید اسرائیل و کشورهای غربی برای جلوگیری از شرکت حماس.
حماس با وجود اینکه حزب برتر بود، تنها توانست یک دولت اقلیت تشکیل دهد زیرا فتح به ریاست محمود عباس از تشکیل ائتلاف خودداری کرد. این دولت نیز به این دلیل شکست خورد که اسرائیل اکثر نمایندگان منتخب حماس را در کرانه باختری رود اردن دستگیر کرد و ایالات متحده و متحدانش از حمایت مالی دولت خودداری کردند. درگیری داخلی فلسطین منجر به این شد که حماس در ژوئن ۲۰۰۷ با کنار زدن فتح، دولت و اداره نوار غزه را به دست گرفت.

در اسرائیل، در همین حال، یک تغییر در سمت نخست‌وزیر رخ داده بود. پس از سکته مغزی شدید آریل شارون، معاون وی، اهود اولمرت، در ۵ ژانویه ۲۰۰۶ به طور موقت این سمت را بر عهده گرفت. پس از انتخابات پارلمانی در ۲۸ مارس، که تاریخ آن قبل از سکته مغزی شارون تعیین شده بود، و پس از آنکه کابینه نخست‌وزیر سابق را در ۱۱ آوریل برای همیشه معلول ذهنی و معاف از انجام وظیفه اعلام کرد، اولمرت توانست در ۴ مه ۲۰۰۶ دولت جدید خود را به کنست معرفی کند.

دوران اولمرت مصادف با جنگ لبنان از ۱۲ ژوئیه تا ۱۴ اوت ۲۰۰۶ بود. اسرائیل در ماه مه ۲۰۰۰ از جنوب این کشور، جایی که سال‌ها از یک گروه شبه‌نظامی راست‌گرای مسیحی حمایت می‌کرد، عقب‌نشینی کرده بود. بهانه حمله مجدد به لبنان، یک حادثه حل نشده بود که در آن مبارزان حزب‌الله شیعه سه سرباز اسرائیلی را کشتند و دو نفر دیگر را اسیر کردند. جنگ لبنان در سال ۲۰۰۶ اغلب به عنوان تنها شکست نظامی اسرائیل توصیف می‌شود. این جنگ به ویژه در بخش‌های بزرگی از جامعه اسرائیل به این شکل تفسیر شد. در نتیجه، حمایت از اولمرت به کمتر از ده درصد کاهش یافت.

یک کمیته تحقیق که توسط دولت تشکیل شده بود و به نام رئیس خود، یک قاضی بازنشسته، به نام کمیسیون وینوگراد نامگذاری شد، در ۳۰ آوریل ۲۰۰۷ گزارش مقدماتی خود را ارائه کرد. اولمرت به دلیل یک قضاوت گمراه‌کننده و شتابزده عمل کرده و هیچ برنامه سازمان‌یافته‌ای برای جنگ نداشته است. گزارش حاکی از آن است که به دلیل کمبود تجربه نظامی، وی با مقامات نظامی به اندازه کافی مشورت نکرده و اقداماتی را بدون اطلاعات کافی اجرا کرد.

آموزش ضعیف

ارزیابی گسترده‌تر و جدی‌تر کمیسیون این بود که نیروهای مسلح برای این جنگ آماده نبوده‌اند و کمبودهای قابل توجهی در آموزش و تجهیزات داشته‌اند. یک نتیجه‌گیری کلیدی این بود که تعداد و دامنه تمرینات جنگی به طور ناگهانی افزایش یافت، همانطور که رسانه‌های اسرائیلی در تابستان ۲۰۰۷ گزارش دادند.

اولمرت در طول عملیات «سرب گداخته» تنها نخست‌وزیر موقت بود. وی رسماً در ۱۷ سپتامبر ۲۰۰۸ استعفا داد و آن را در ۳۰ ژوئیه اعلام کرد. پس از استعفای اولمرت، ابتدا وزیر خارجه تسپیورا لیوی، که جانشین وی در رهبری حزب کیدما شده بود، سعی کرد اکثریت پارلمانی برای تشکیل دولت جدید پیدا کند. پس از اینکه این کار در مهلت مقرر انجام نشد، از ۲۷ اکتبر مشخص شد که در ۱۰ فوریه ۲۰۰۹ انتخابات زودهنگام برگزار خواهد شد. وزیر دفاع اهود باراک از حزب کارگر، که مانند لیوی برای سمت نخست‌وزیر نامزد شده بود، در طول عملیات «سرب گداخته» در وسط کمپین انتخاباتی قرار داشت و بر شهرت خود به عنوان فرمانده جنگ حساب می‌کرد. اگرچه کیدما، اگرچه با اندکی برتری، قوی‌ترین حزب شد، اما بنیامین نتانیاهو از حزب سنتی لیکود توانست با ائتلاف با حزب سکولار اما یهودی‌گرای اسرائیل بیتنو، دولت بعدی را تشکیل دهد.
«عملیات سرب گداخته» با کمپین‌های نظامی بیشتر اسرائیل علیه نوار غزه دنبال شد: «عملیات ستون دفاعی» یک هفته‌ای در نوامبر ۲۰۱۲، «عملیات تیغه محافظ» از ۸ ژوئیه تا ۲۶ آگوست ۲۰۱۴، دو هفته. «عملیات نگهبان دیوارها» در می ۲۰۲۱ و سرانجام از ۷ اکتبر، «عملیات شمشیرهای آهنین» که پایانی برای آن فعلا پیش بینی نمی‌شود و در جریان آن تا چهارشنبه گذشته تقریباً ۲۰ هزار نفر از ساکنان منطقه کشته شده بودند. تا آن زمان، «عملیات لبه حفاظتی» با ۲۳۰۰ کشته که ۷۰ درصد آنها غیرنظامی بودند، جدی ترین کارزار ارتش اسرائیل محسوب می شد.