نوشته‌: جیمز اُتول (James O’Toole) ترجمه: رامین جوان منتشر شده در رفاقت کارگری ماتریالیست­ها، طبیعت را به‌منزله‌ی یک شیءِ قابل تأمل و تماشا، نگاه می‌کردند؛ آن‌ها منفعل بودند. ایده‌آلیست­ها تغییر را قبول داشتند، اما فقط آن را در قلمرو اندیشه مى‌فهمیدند. اكنون هردو نحله برپایه‌ى كار انسان و براساس عمل انقلابى گردهم می آیند. طبقه‌ی انقلابى (كارگران) محصول و تولیدكننده‌ى تاریخ­ است. براى برانداختن نظم كهن، شناخت نظم قدیم به‌یك ضرورت حیاتى تبدیل می شود. در واكنش به‌این ایده كه توده­ ها باید آموزش ببینند، ماركس فقط می­ پرسد: چه كسى به‌آموزش‌دهنده آموزش می­ دهد؟  آموزش‌دهنده باید آموزش ببیند و آن آموزش با شركت در انقلاب و در مبارزاتى كه جهان را تغییر مى‌دهند، پدید می‌آید. مبارزاتِ خودِ توده‌هاى كارگر برنحوه‌ى كاركرد جامعه پرتوى روشن‌گر ‌انداخت و به‌آرزوى تعاون، هم‌كارى و بهره‌بردارى جدید از دنیایى آزاد دامن ‌زد. ماركسیسم چیزى جداى از این بینش‌های تازه به‌دست آمده نبود؛ و از طریق همین دیدگاه‌هاى تازه بود كه مجموعه‌اى از درس‌هاى پیشین طبقه‌ی كارگر را فراهم ‌آورد تا با بهترینِ عناصرِ علم و فلسفه در یك‌جا و …

لنین درباره مبارزه برعلیه رویزیونیسم رویزیونیسم منافع اساسی پرولتاریا را برای سور و سات رساندن به نیازهای بورژوازی قربانی می کند پیروزی تئوریک مارکسیسم دشمنان آن را وادار می کند که خود را به لباس مارکسیستها درآورند. امروز رویزیونیسم یا «تجدید نظر» در مارکسیسم یکی از عمده ترین، اگر نگوییم تنها تبلورات نفوذ بورژوازی در پرولتاریا و فاسد کردن پرولتاریا توسط بورژوازی می باشد. بدین دلیل است که ادوارد برنشتین، رهبر اپورتونیست، چنین شهرت رسوائی در سطح جهانی به دست آورده است. نقل از «نتیجه گیری عجولانه» (چاپ شده در پروشچینه شماره 5 مه 1914) دیالکتیک تاریخ چنان است که پیروزی مارکسیسم در رشته تئوری دشمنان او را وادار می نماید که به لباس مارکسیست درآیند. لیبرالیسم میان پوسیده کوشش می کند به شکل اپورتونیسم سوسیالیستی خود را احیا نماید. دوره تدارک نیرو برای نبردهای عظیم را آنان به معنی امتناع از این مبارزات تعبیر می کنند. آنان بهبود وضعیت بردگان را برای مبارزه برضد بردگی مزدی به این معنی تشریح می نمایند که بردگان حق آزادی خود را به پول سیاهی فروخته اند. آنان …

نویسنده: خیرت رویتن ترجمه: طاها زینالی منتشر شده در تارنمای پراکسیس توضیح مترجم: خیرت رویتن اقتصاددان و مارکس‌شناس هلندی است. وی همچنین استاد اقتصاد در دانشگاه آمستردام و نیز عضو حزب سوسیالیست هلند است. او این متن را به مناسبت انتشار ترجمه‌ی هلندیِ جدیدی از جلد اول کتاب سرمایه (ترجمه‌ای از ویراست فرانسوی این کتاب در سال ۲۰۱۰) و برای ارائه در همایش «مارکس همچنان موضوعیت دارد» به مخاطبان عمومی تهیه کرده است. رویتن در این متن کوتاه، نکات مهمی را در ارتباط با کتاب «سرمایه» به طور فشرده و به زبانی (نسبتا) ساده برای علاقه‌مندان بیان می‌کند؛ نکات روشنگری که به بیان خود او «برخی از سوء‌تفاهم‌های حول این کتاب را از مسیر درک خواننده کنار می‌زند و خواننده را نسبت به دامچاله‌های پیش روی‌اش اگاه می‌کند». * * * امروز، اول ماه مه ۲۰۱۰، ترجمه‌ی جدید یکی از کتاب‌هایی که تفکر ما را در مورد اقتصاد سیاسی به شدت متعین کرده‌اند منتشر شد: «سرمایه» اثر کارل مارکس. این کتاب زمانی انتشار یافته است که بسیاری -از جمله متقاضیان این کتاب- با یک سرمایه‌داری …

ولادیمیر ایلیچ لنین وظایف پرولتاریا در انقلاب کنونی [تزهای آوریل] ترجمۀ سهراب شباهنگ منتشر شده در نشریه خیزش یادداشت مترجم وظایف پرولتاریا در انقلاب کنونی یا تزهای آوریل، نوشته ای است از لنین که یک ماه و چند روز پس از انقلاب فوریۀ 1917 منتشر شد و پس از آن به طور وسیع در نشست های حزبی و مطبوعات حزبی مورد بحث قرار گرفت. خطوط اصلی این سند در نامه هائی از دور (5 نامه) که لنین آنها را در فاصلۀ 7 تا 26 مارس، هنگامی که هنوز در سویس به سر می برد، نوشته بود، آمده اند، اما در تزهای آوریل این خطوط و مواضع در یک سند جمع شده اند. ویژگی این سند تنها این نیست که در آن تزهای مختلف مربوط به وظایف انقلابی پرولتاریا در یک جا به طور منسجم گرد آمده اند. اهمیت این سند همچنین در این واقعیت نهفته است که در آن راه درست ادامۀ انقلاب در یکی از گردنه های پر پیج تاریخ و یکی از حادترین و پیچیده ترین شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به صورتی …

فرزین خوشچین ترجمه از جلد 19 مجموعه آثار مارکس-انگلس به روسی سخنرانی انگلس بر مزار مارکس در لندن، 17 مارس 1883 арла Маркса 17 марта 1883 г 14مارس، یک ربع مانده به ساعت 3 نیمروز، بزرگترین اندیشمند روزگار ما از اندیشیدن باز ایستاد. تنها دو دقیقه او را تنها گذاشته بودیم؛ با ورود به اتاق، او را روى صندلى، آرام– اما دیگر براى همیشه- به خواب رفته یافتیم براى پرولتاریاى رزمندۀ اروپا و امریکا، براى تاریخ علوم، مرگ این مرد زیان بی اندازه بزرگی است. بزودى زود آن جای خالی، که پس از مرگ این مرد سترگ بوجود آمده است، احساس خواهد شد همانگونه، که داروین قانون تکامل جهان ارگانیک را کشف کرد، مارکس نیز قانون تکامل تاریخ بشر را کشف کرد: این حقیقت ساده، که تا چندی پیش، زیر لایه هایی ایدئولوژیک پنهان شده بود، که مردم می بایست باید بخورند، بیاشامند، سرپناه و پوشاک داشته باشند، پیش از آنکه بتوانند به سیاست، دانش، هنر، دین و غیره بپردازند؛ که بنابراین تولید وسایل مادى مبرم برای زندگی، و بدینوسیله، هر مرحلۀ معین تکامل اقتصادی …

رکود و پیشرفت مارکسیسم  نوشته‌ی رزا لوکزامبورگ (1903) به بهانه 15 ژانویه، سالروز ترور لوکزامبورگ ترجمه نوید قیداری کارل گروئن در نوشته‌یی سطحی و در عین حال جالب با عنوان «جنبش سوسیالیستی در فرانسه و بلژیک» به طرزی کمابیش ماهرانه اظهار می‌دارد نظریّات فوریه و سن‌سیمون، تأثیر سراپا متفاوتی بر طرفداران خاصّ خودشان دارند. سن‌سیمون پدر معنوی یک نسل کامل از محقّقان و نویسندگان پراستعداد در زمینه‌های مختلف فعّالیّت روشنفکری بود. امّا دنباله‌روان فوریه، به جز برخی استثناها، اشخاصی بودند که سخنان استادشان را کورکورانه تکرار می‌کردند و از هرگونه پیشرفتی در آموزه‌های او عاجز بودند. گروئن در توضیح این تفاوت می‌گوید فوریه جهان را در نظامی تکمیل‌شده ارائه می‌کرد؛ نظامی که تمامی جزئیّاتش به دقّت شرح داده شده بود. امّا سن‌سیمون صرفاً بقچه‌ی درهم‌وبرهم افکار معظّم را جلوی حواریّونش می‌انداخت. به نظر من گروئن خیلی کم به تفاوت درونی، به تفاوت ذاتی نظریّات این دو صاحب‌نظر کلاسیک حوزه‌ی سوسیالیسم تخیّلی توجه کرده است. با این حال احساس می‌کنم این ملاحظه روی‌هم‌رفته درست باشد. فراسوی این مسأله، ثابت شده است نظامی از ایده‌ها که صرفاً به …

ولادیمیر ایلیچ لنین   اوتوپی (utopia) کلمه­ایست یونانی که از ou که به معنی نفی است و topos یعنی مکان تشکیل شده. اوتوپی یعنی مکانی که وجود ندارد، یعنی تخیل، پندار یا افسانه. اوتوپی در سیاست، آن نوع آرزوئی است که برآورده شدنش نه در حال حاضر و نه بعدها ممکن نیست، آرزوئی است که بر نیروهای اجتماعی متکی نیست و رشد و تکامل نیروهای سیاسی و طبقاتی آنرا تقویت نمی نمایند. هر چه آزادی در یک کشور کمتر باشد، هر چه تجلی مبارزۀ آشکار طبقات کمتر باشد، هر چه سطح فرهنگ توده ها پایین تر باشد، به همان نسبت هم معمولا اوتوپی های سیاسی آسان تر بروز می کنند و مدت طولانی تری پابرجا می مانند. در روسیۀ فعلی دو نوع اوتوپی سیاسی با حداکثر استحکام پابرجا هستند و به علت فریبندگی ظاهر خود تا اندازه ای در توده ها مؤثر واقع می شوند. این دو اوتوپی، اوتوپی لیبرالی و اوتوپی نارودنیکی هستند. اوتوپی لیبرالی مدعیست که از راه صلح و سازش، بدون رنجاندن کسی، بدون برانداختن پوریشکویچ ها و بدون مبارزۀ بی رحمانۀ …

ولادیمیر ایلیچ لنین برگردان مهرداد امامی منتشر شده در انسان شناسي و فرهنگ [دریغا]، چه چشمه‌ی جوشانی از خِرد درخشید و محو شد[افسوس] چه قلبی از تپش باز ایستاد‍! (برگرفته از شعر نکراسوف با نام «به یاد دوبرولیوبف»)فردریش انگلس به تاریخ 5 اوت 1895 در لندن از دنیا رفت. انگلس پس از دوست دیرینش کارل مارکس (که در 1883 در گذشته بود) عالی‌ترین پژوهشگر و آموزگار پرولتاریای مدرن در کل جهان متمدّن شمرده می‌شد. از زمانی که دست سرنوشت کارل مارکس و فردریش انگلس را کنار هم نشاند، این دو یار همیشگی کار مادام‌العمر خود را وقف هدفی مشترک کردند. و از این رو، در جهت فهم کاری که انگلس برای پرولتاریا کرده، باید تصوّر واضحی در باب اهمیت آموزه‌ها و آثار مارکس برای انکشاف جنبش طبقه کارگر معاصر داشت. مارکس و انگلس نخستین کسانی بودند که ثابت کردند طبقه‌ی کارگر و مطالباتش نتیجه‌ی ضروری نظام اقتصادی حاضر هستند که همراه با بورژوازی به ناگزیر پرولتاریا را خلق می‌کند و سازمان می-دهد. آن دو نشان دادند این مبارزه‌ی طبقاتی پرولتاریای سازمان‌یافته است که بشریت را …

برگردان : م . ت . برومند  منتشر شده در نگرش  اشاره کوتاه بحران اقتصادی جهان بحران سرمایه داری است. به یقین این اولین بحران نیست. به عقیده سمیر امین به عنوان اقتصاد دان، این بحران می تواند موجب به پرسش کشیدن خود شالوده های سرمایه داری گردد. از این رو، مسئله عبارت از نه خارج شدن از بحران ، بلکه خارج شدن از سرمایه داری در بحران است. سمیر امین استاد نامدار اقتصاد سیاسی توسعه است. او مدیر «فوروم جهان سوم» است. سمیر امین اقتصاد را در دانشگاه پو آتیه پاریس و داکار آموزش می دهد. اثرهای گوناگون او در باره حقوق، جامعه مدنی، سوسیالیسم ، استعمار و توسعه به ویژه در آفریقا و دنیای عرب و اسلامی منتشر شده است. در میان اثرهای شمارمندش اروپا مرکز انگاری (1988)، امپراتوری هرج و مرج (1991) و فراسوی سرمایه داری (1998) جای ممتاز دارد. سرمایه داری یک پرانتز در تاریخ است اصل انباشت بی پایان که مشخصه مهم سرمایه داری است، مترادف با رشد تصاعدی و رشد سرطانی است که به مرگ می انجامد. استوارت میل …

نوشته: عباس فرد منتشر شده در تارنمای رفاقت کارکری یک توضیح ماقبل مقدماتی: نوشته‌ی حاضر که برای اولین‌بار منتشر می‌شود، یکی از درس‌نامه‌هایی است‌که در نبود شبکه‌ی مناسبات شکل‌دهنده‌اش و نیز گفتگوها و تبادلات جاری در آن مناسبات، باید با دقت و برای چند و شاید هم چندین بار خوانده شود. قصد تدوین‌کنندگان این درس‌نامه‌ها انتشار بیرونی آن نبود. زمانه‌ای‌که ‌شکل‌گیری این درس‌نامه‌ها را زمینه ساخت، تفکر جمعی و طبقاتی را پیش‌نهاده داشت؛ و تبادلات مفاهیم فلسفی و ایدئولوژیک را در بستری می‌طلبید که فراتر از نوزاییِ مفاهیم، ایجاد ساختارهای کارگری، طبقاتی و کنش‌گر را در همه‌ی ابعاد هدفمند باشد. بنابراین، مطالعه‌ی جمعی این درس‌نامه‌ها ضمن این‌که گامی در راستای بازتولید زمانه‌ای است که پیدایش این‌گونه نوشته‌ها را موجب ‌گردید، درعین‌حال می‌تواند شادمانی ناشی از بحث و جدل‌های رفیقانه را نیز به‌همراه داشته باشد. به‌هرروی، اطلاع نسبی از پیشینه‌ی واژگانی که در این‌جا دوباره تعریف شده‌اند، ‌چه‌بسا مطالعه را ساده‌تر ‌کند و به‌جذابیت آن بیفزاید. مقدمه: مفهوم ماده درضمنِ بداهت خود در اذهان عموم، در فلسفه مفهومی بسیار پیچیده و گنگ است. فلاسفه ‌ـ‌تاکنون‌ـ کوشیده‌اند برای …

  نظری اجمالی بر زندگی و آثار فریدریش انگلس* ترجمهٔ س . فاروجی   مرحلهٔ اول ( ۱۸۴۴ ـ ۱۸۲۰ ) : جوانی فریدریش انگلس ۱۸۲۰ ـ ف . انگلس در ۲۸ نوامبر ۱۸۲۰ در بارمن در خانواده ای محافظه کار و پروتستان متولد می شود . پدرش مالک یک کارخانهٔ نساجی است . هسته های شهری بارمن و البرفیلد امروزه بخشی از شهر ووپرتال ٬ در قلب ناحیهٔ صنعتی وستفالی در آلمان ٬ را تشکیل می دهند . ۱۸۳۴ ـ ازکودکی به تاریخ و اسطوره شناسی علاقه مند می شود . در اکتبر ۱۸۳۴دردبیرستان البرفیلد ثبت نام می کند ، و به دلیل آشنایی هایش با ادبیات آلمان و زبان های لاتین و یونانی مورد توجه قرار می گیرد . ۱۸۳۷ ـ پدرش او را از مدرسه برمی دارد ٬ برای اینکه در تجارتخانه اش به او راه و رسم تجارت را بیاموزد . انگلس علیرغم میل باطنی خود این امر را می پذیرد . چنانکه مکاتبات او با برادران گروهر گواهی می دهند ٬ در اصول ایمان خود دچار شک می شود . …

 ترجمه حسن مرتضوی منتشر شده در نقد اقتصاد سیاسی يادداشت مترجم: نظريه‌ي بحران به طور عام و گرايش نزولي نرخ سود به طور خاص از جمله مجادله‌انگيزترين بحث‌هاي اقتصاد سیاسی از زمان ماركس تا امروز است. تبعات اين نظريه در سياست معين طبقاتي بسيار پرمعناست. در واقع هر نوع خط‌مشي گزيده براي واژگوني سرمايه‌داري در بطن خود به امكان عملی نابودي سرمايه‌داري در عالم واقع معطوف است. بدون چنين بنياد واقعي هر نوع تلاشي از همان آغاز محكوم به شكست است و بر همين مبنا نحله‌هاي گوناگون ماركسيستي از نحوه‌ي پاسخ خود به اين پرسش از هم متمايز شده‌اند. براي آشنايي خوانندگان با اين موضوع سلسله مقالاتي را تهيه ديده‌ام كه به صورت مقالاتي جداگانه اما كاملاً مرتبط با هم ارائه خواهند شد. ابتدا براي آشنايي با موضوع پاره‌ي سوم جلد سوم سرمايه در اختيار خوانندگان قرار خواهد گرفت. سپس مقاله‌ي نظريه‌ی بحران، قانون گرايش نزولی نرخ سود و مطالعات ماركس در دهه‌ی 1870 نوشته‌ي ميكاييل هاينريش ارائه خواهد شد. اين مقاله با واكنش برخی پژوهشگران ماركسيست روبرو شد كه از آن ميان من پنج …

پروفسور دکتر هرمان کلنر (1926) فیلسوف حقوقی برجسته مارکسیست آلمان عضو انجمن لایب نیتس فعال در فروم مارکسیستی حزب چپ مؤلف کتب بیشمار مارکس و تئوری حقوق بشر پروفسور دکتر هرمان کلنر دفاتر مارکسیستی (3، 1991) برگردان میم حجری منتشر شده در دايره المعارف روشنگري 1 مارکس دشمن حقوق بشر؟ • فشرده ترین مطلبی که مارکس در باره «حقوق بشر» نوشته، عبارت است از «راجع به مسئله یهودی ها» • او حدود یک سال بعد در کتاب «خانواده مقدس» جمعبندی ئی از آن به عمل می آورد. • مارکس 25 ساله، اینجا نسبت به حقوق بشر و حقوق شهروندی رایج در اواخر قرن هجدهم موضع ماهیتا انتقادی دارد. • مراجعه کنید به حقوق اولیه، حقوق بشر و حقوق شهرندی در دایرة المعارف روشنگری • او در این رابطه تنها از «حقوق به اصطلاح بشر» سخن می گوید. • اکنون برخی ها با برداشت شتابزده و کوته بینانه از این نوشته به راه افتاده اند و ادعا می کنند که ایده حقوق بشر برای مارکس ایده ای بیگانه بوده، تازه اگر بزرگواری به خرج دهیم و …

سهراب شباهنگ شهریور و مهر 1393 منتشر شده در خیزش 35 این نوشته در چهار بخش تنظیم شده است. در بخش نخست به مبانی نظری و روش شناختیِ تحلیل طبقاتی جامعه به طور عام و جامعۀ سرمایه داری به طور ویژه می پردازیم و می کوشیم الگو یا مدلی نظری برای توصیف ساختار طبقاتی جامعۀ سرمایه داری ارائه و این الگو را با داده های تجربی و آماری آزمایش کنیم. در بخش دوم ساختار طبقاتی جامعۀ ایران، طبقات گوناگون، وزن نسبی جمعیت نگارانه و اقتصادی و لایه بندی آنها را با تکیه بر آخرین داده های آماری قابل دسترسی توضیح می دهیم. در بخش سوم مهم ترین ویژگی های سرمایه داری ایران را بررسی می کنیم. در بخش چهارم جمع بندی مشروح و نتایج مباحث مطرح شده را ارائه می دهیم. در این شماره بخش 1 این نوشته را می آوریم. بخش 1 مبانی نظری و روش تحلیل طبقاتی جامعه شکل بندی های گوناگون جوامع بشری بر اساس شیوه های تولید حاکم بر آن جوامع در طول تاریخ تعیین می گردند. خودِ شیوۀ تولید از …

سرگئی میرونویچ کیروف (Sergey Mironovich Kirov) سخنرانی در باشگاه آزاد سازمان حزبی باکو ۲۲ آوریل سال ۱۹۲۴ مترجم: ا. م. شیری ۲۶ مهر- میزان ۱۳۹۳ رفقا! شما می دانید صحبت از زندگی لنین جاودانه – در واقع بمعنی صحبت از حیات و نهضت پرولتاریای روسیه است. تمام زندگی ولادیمیر ایلیچ با سرنوشت جنبش کارگری روسیه پیوند خورده است. درست ۵۴ سال پیش از این در کناره رود بزرگ روسیه انسانی دیده به جهان گشود، که محکوم به تکان دادن جهان بود. در همین زمان نیز طبقه کارگر روسیه، آغازگر انقلاب پیروز جهانی پا به عرصه وجود گذاشت. لنین، رهبر پرولتاریای جهان را خیلی زود شناخت. او از همان ابتدای جوانی با همان ایده زندگی کرد و همه عمر خود را در راه آن صرف نمود. ماریا ایلیچینا خاطره جالبی از آن زمانی دارد که برادر بزرگ لنین تیرباران گردید و این حادثه، لنین را تکان داد. اما نه به آن دلیل که برادر بزرگش بود. او اشتباه فعالتهای حزب «حاکمیت خلق» را، حزبی که برادر معدوم او به آن تعلق داشت، مورد تجزیه و تحلیل …

برایان موریس برگردان حسام حسین زاده منتشر شده در انسانشناسي و فرهنگ   کولاکوفسکی[1]، فیلسوف لهستانی، تاریخ مارکسیسم شناخته شده اش را با این کلمات آغاز می کند: «کارل مارکس فیلسوفی آلمانی بود.» درست است، مارکس در اوایل بیست سالگی در دانشگاه برلین فلسفه خواند، و علاقه وافری به فلسفه آلمان و به ویژه هگل داشت، اما نیاز است تاکید شود که مارکس را نمی توان به سادگی به عنوان متفکری فلسفی شناخت. شاید به عنوان روزنامه نگاری سیاسی، اقتصاددانی متبحر و سوسیالیستی انقلابی بهتر شناخته شود. مارکس حتی در معنایی مهم، انسان شناس بود، چرا که او همیشه متافیزیک های اسکلاستیک[2] را رد می کرد. او در واقع می تواند به عنوان یکی از پدران بنیانگذار انسان شناسی توصیف شود. اما آنچه باید تصدیق کرد این است که مارکس خواننده ای کاملاً حریص بود، بی وقفه از هرچیزی که میخواند یادداشت بر می داشت. بنابراین او نه تنها به خوبی با فلسفه، اقتصاد، تاریخ و علوم طبیعی، بلکه با ادبیات و به خصوص اشعار آشیلوس[3]، شکسپیر[4] و گوته[5]نیز آشنا شد. مارکس در واقع ذهنی …