منتشر شده در انسان شناسی و فرهنگ استرن، رابرت،1393، هگل و پدیدارشناسی روح، ترجمه ی اردبیلی محمدمهدی، سیدی سیدجواد، تهران: ققنوس، چاپ اول، 368 صفحه یادداشت نویسنده برای ترجمۀ فارسی این کتاب ترجمه‌ای جدید از شرحی بر پدیدارشناسی روح هگل است. پدیدارشناسی، صرف نظر از اینکه یکی از شاهکارهای فلسفه‌ی غرب است، متنی بسیار دشوارفهم نیز به شمار می‌رود، و شرح من در صدد است تا از دشواری آن بکاهد. هدف اصلی هگل در این متن عمل کردن از طریق حوزه‌های فلسفی متعدد در متافیزیک، معرفت‌شناسی، علم، اخلاقیات، اندیشه‌ی اجتماعی و دین، و نشان دادن این که تمام این حوزه‌ها به طرف مختلف نابسنده‌اند و در نتیجه، مهیا کردن ما برای درک برداشت خود هگل از این موضوعات است که وی در دایره‌المعارف علوم فلسفی آن را طرح می‌کند. این شیوه، همچنین بخش مهمی از روش خود هگل است که این حوزه‌های فلسفی، به نحوی برای خود، نابسندگی خود را مشاهده کنند، چرا که تنها در آن زمان است که وی دیگر به انتقاد از آنها نخواهد پرداخت. نتیجه‌ی کتاب هگل، بازاندیشی مسحورکننده‌ی موضوعات فلسفی …

نویسنده: یاسر ریکی (yaser riki) کارشناس ارشد جامعه شناسی   برای پی‌بردن به منشأ اندیشه‌ها بدون توسل به پیش‌فرض‌های انتزاعی، باید به خاست‌گاه اجتماعی اندیشه پی ببریم. این روش ما را در برابر اندیشه‌های به ظاهر منطقی و بخردانه به سلاحی مجهز می‌گرداند که حتی بنیان الهیتی یک اندیشه‌ی به ظاهر مادی و انسان‌گرا را نیز نشان می‌دهد. روشی که مارکس با آن هگل، سوسیالیسم اتوپیایی و اومانیسم را به نقد کشید. این سلاحی است که منتقد را به ابزاری مادی برای نقدی غیر الهیتی مجهز می‌گرداند. آن جنبه‌ای که سعی دارم با این ابزار به نقد آن بپردازم سعی در روشن نمودنِ منشأ افکاری دارد که برگرفته از ذهن از خودبیگانه و الهیاتیِ انسان ایرانی است. ذهنی که رابطه‌ی خدا و بنده را هر روز در زندگی‌اش در اشکال مختلف بازتولید می‌کند. روی سخن با کسانی که آشکارا این رابطه را نه تنها بازتولید می‌کنند بلکه از بیان آن نیز ابایی ندارند نیست. روی سخنم با آن کسانی است که به عنوان روشن‌فکر (اگر روشن‌فکر را برگرفته از روشن‌گری و کسی که عقلانی می‌اندیشد …

چگونه روش و ابزار مناسب را در سیاست بیابیم مفروض، تجویز، نقد و مولف در روشناسی علم سیاست کیانوش دل زنده   مقدمه   آغاز جستار این دست­نوشتار با عناوینِ « روش و نظریه » در حوزه روشناسی، پرداخت به مقولاتی نظیر «مفروضات»، «تجویزات» ، «متفکران مشهور»، نقد «منتقدان مشهور» را لازم می­دارد. به نحوی­که، هیچ درک روشن و شفافی از نظریات، انسجام نظری و ارتباط معنای و تئوریک حادث نمی­گردد، مگر آن­که برای هر یک از این مقولات پاسخ روشن و مدونی تهیه شود. اما، کاستی­ای که هر یک از نظریات، فارق از مقولات ذکر شده، بدان مبتلا هستند، حوزه «هستی­شناسانه» آن می­باشد.  لازم به ذکر است، هیچ یک از «رهیافت­ها» و «نظریات»، «تحلیل­ها»ی ارائه شده نتوانسته­اند در باب تدوین مفروضات اولیه به عنوان هسته مرکزی فائق آیند. اساساً توجه به ترمِ «روش­شناسی»، آنان را از پرداخت به مقولات هستی­شناسانه و چه بسا شناخت­شناسانه هم معاف داشته است. این کاستی و تلازم ماهوی از این جهت برای ما مهم است : که نمی­توان نظریه­ی را مطرح و چه بسا آزمود و توضیح داد و …

نوشته: عباس فرد منتشر شده در تارنمای رفاقت کارکری یک توضیح ماقبل مقدماتی: نوشته‌ی حاضر که برای اولین‌بار منتشر می‌شود، یکی از درس‌نامه‌هایی است‌که در نبود شبکه‌ی مناسبات شکل‌دهنده‌اش و نیز گفتگوها و تبادلات جاری در آن مناسبات، باید با دقت و برای چند و شاید هم چندین بار خوانده شود. قصد تدوین‌کنندگان این درس‌نامه‌ها انتشار بیرونی آن نبود. زمانه‌ای‌که ‌شکل‌گیری این درس‌نامه‌ها را زمینه ساخت، تفکر جمعی و طبقاتی را پیش‌نهاده داشت؛ و تبادلات مفاهیم فلسفی و ایدئولوژیک را در بستری می‌طلبید که فراتر از نوزاییِ مفاهیم، ایجاد ساختارهای کارگری، طبقاتی و کنش‌گر را در همه‌ی ابعاد هدفمند باشد. بنابراین، مطالعه‌ی جمعی این درس‌نامه‌ها ضمن این‌که گامی در راستای بازتولید زمانه‌ای است که پیدایش این‌گونه نوشته‌ها را موجب ‌گردید، درعین‌حال می‌تواند شادمانی ناشی از بحث و جدل‌های رفیقانه را نیز به‌همراه داشته باشد. به‌هرروی، اطلاع نسبی از پیشینه‌ی واژگانی که در این‌جا دوباره تعریف شده‌اند، ‌چه‌بسا مطالعه را ساده‌تر ‌کند و به‌جذابیت آن بیفزاید. مقدمه: مفهوم ماده درضمنِ بداهت خود در اذهان عموم، در فلسفه مفهومی بسیار پیچیده و گنگ است. فلاسفه ‌ـ‌تاکنون‌ـ کوشیده‌اند برای …

تری ایگلتون منبع نقد اقتصاد سیاسی می‌گویند وقتی یکی از همکاران ژان پل سارتر از آلمان بازگشت و خبر داد که می‌توان درباره‌ی زیرسیگاری هم فلسفه‌بافی کرد از شدت خشم رنگ از چهره‌ی سارتر پرید. اسلاوی ژیژک در دو کتاب تازه‌اش تا حدود زیادی با همان روحیه درباره‌ی سکس، فحاشی، قهوه‌ی بدون کافئین، خون‌آشام‌ها (ومپایر)، هنری کیسینجر، {فیلمِ} آوای موسیقی (در ایران: اشک‌ها و لبخندها) و اخوان المسلمین، میزان بالای خودکشی در کره جنوبی و خیلی چیزهای دیگر فلسفه‌بافی کرده است. اگر به نظر می‌رسد که آشفتگی فکری او پایانی ندارد به این دلیل است که او گرفتار نوع نادری رنجوری است که به همه چیز علاقه دارد. در بریتانیا فیلسوفان تمایل دارند که به گروه‌هایی تقسیم شوند، یک گروه دانشگاهیانی‌اند که برای یک‌دیگر درباره‌ی معنی زندگی می‌نویسند و دیگران فیلسوفان تاجرمسلکی که تأملات‌شان را به عموم مردم می‌تابانند. بخشی از رمز ژیژک این است که هم‌زمان می‌خواهد هر دو باشد: عالِمی است که خوب کانت و هایدگر را می‌شناسد و درضمن شور مفرطی به مسایل روزمره هم دارد. هم با هگل همخانه است و …

هانیه‌السادات رجبی   منتشر شده در تارنمای فلسفه نو مقدمه مرگ همواره موضوع مورد بحث بسیاری از متفکران، متکلمان، اندیشمندان، تاریخ‌نگاران و … بوده و نظر آنها را به خود جلب کرده است. اندیشیدن و تأمل دربارة مرگ، همواره بر شاخه‌های گوناگون معرفت از جمله دانش یا علوم انسانی تأثیرات فراوانی گذارده است. مرگ‌آ‌گاهی[۱] و اندیشیدن به مرگ و همچنین تلاش برای دستیابی به راه‌حلی جهت رویارویی عقلانی با این پدیده، همواره نقطة اشتراک تمامی ابنای بشر در ادوار مختلف تاریخی بوده است. مارتین هایدگر یکی از فلاسفة نادر دوران مدرن است که به طور بسیار جدی به این مفهوم پرداخته و آن را به عنوان یکی از موضوعات اصلی تفکر خود مدون کرده است. شاید به همین سبب بسیاری از مخالفانش به او تاختند و به وی برچسب مرگ‌پرستی زدند. این دسته از منتقدان بر این باور بودند که هایدگر با پرداختن به چنین موضوعی در مسیر ترویج فرهنگ اشتیاق به مرگ و گریز از زندگی در فلسفة خود گام برداشته است. اما آنچه هایدگر را به طرح چنین پرسشی دربارة مرگ‌آگاهی متمایل کرده …

برایان موریس برگردان حسام حسین زاده منتشر شده در انسانشناسي و فرهنگ   کولاکوفسکی[1]، فیلسوف لهستانی، تاریخ مارکسیسم شناخته شده اش را با این کلمات آغاز می کند: «کارل مارکس فیلسوفی آلمانی بود.» درست است، مارکس در اوایل بیست سالگی در دانشگاه برلین فلسفه خواند، و علاقه وافری به فلسفه آلمان و به ویژه هگل داشت، اما نیاز است تاکید شود که مارکس را نمی توان به سادگی به عنوان متفکری فلسفی شناخت. شاید به عنوان روزنامه نگاری سیاسی، اقتصاددانی متبحر و سوسیالیستی انقلابی بهتر شناخته شود. مارکس حتی در معنایی مهم، انسان شناس بود، چرا که او همیشه متافیزیک های اسکلاستیک[2] را رد می کرد. او در واقع می تواند به عنوان یکی از پدران بنیانگذار انسان شناسی توصیف شود. اما آنچه باید تصدیق کرد این است که مارکس خواننده ای کاملاً حریص بود، بی وقفه از هرچیزی که میخواند یادداشت بر می داشت. بنابراین او نه تنها به خوبی با فلسفه، اقتصاد، تاریخ و علوم طبیعی، بلکه با ادبیات و به خصوص اشعار آشیلوس[3]، شکسپیر[4] و گوته[5]نیز آشنا شد. مارکس در واقع ذهنی …

 ليوبوف آکسلرود در دفاع از ايدئولوژی مترجم: فرزين خوشچين در دفاع از ايدئولوژی(1) 1 اين گزارش جالب، شايستۀ بررسی دقيق بوده و پاسخ می طلبد. پيش از هر چيز، مهمترين محتوايش را، کوتاه عرضه می داريم. مطابق تعريف د.ن. اُوسيانيکو-کوولينکوفسکی، ايدئولوژی روشنفکران انديشمند پيشاهنگ، نمايانگر پيوند تلاشهای اجتماعی-سياسی با دانش، فلسفه و اخلاقيات می باشد، که احساسات دينی در آن نفوذ کرده اند. ايدئولوگ پيشاهنگ روشنفکر، که واقعا در پی وظايف رآليستی اجتماعی-سياسی می باشد، در اين موضع، نقطۀ آغاز را صرفا بر مطالبۀ سوبژکتيو اخلاقی می گذارد، که در پرسشهای «چه بايد کرد؟»، «چگونه پاک زندگی کنيم؟» تبيين می يابد. سيستم مجهول ديدگاهها و فعاليت عملی تراويده از آن، بدين ترتيب، آماج خود را خرسندی از تلاش برای زندگی روحانی، پر کردن همۀ موجوديت روحانی، بدون هرگونه فضای خالی،قرار داده است. در سايۀ چنين پيشزمينه های روانشناسانه و استعلامهايی، سيستم پذيرفته شده، ناگزير به قداستی مصون، به دين، تبديل می شود، که عقب نشينی از آن گناه، سقوط و خيانت می باشد. از اينجاست ترس انتقاد، عدم نحمل و تحصر، که فقر ادراک را …

نوشته: عباس فرد منتشر شده در رفاقت کارگری مدخل: یکی از مهم‌ترین پروسه‌هایی‌که رَوندِ سازمان‌یابی سوسیالیستی را در عرصه‌ی مبارزات کارگری به‌کیفیت مطلوب و مؤثر می‌رساند (یعنی: مقدمتاً زمینه‌ی شکل‌گیریِ تشکل‌های فراگیر طبقاتی کارگران را فراهم‌تر می‌کند) گسترش کمی و کیفیِ تبادلات دانش مبارزه طبقاتی در درون و بیرون نهادها و مناسبات ‌کارگری است. با این وجود، آن اندک‌ نوشته‌هایی ‌که امروزه روز به‌بهانه‌ و تحت عنوان دانش مبارزه طبقاتی به‌نگارش درمی‌آیند و توقعِ تبادلِ آموزشی در درون طبقه‌کارگر را نیز یدک می‌کشند (منهایِ جنبه‌ی سیاسی‌ـ‌ایدئولوژیک‌شان)، به‌لحاظ مفاهیم بنیادیِ مارکسیستی ـ‌در اغلب موارد‌ـ چیزی بیش‌از ژورنالیسم سطحی و بی‌خاصیت نیستند. چنین شیوه‌ای از تولید مفاهیمِ مربوط به‌انقلاب اجتماعی و آزادی انسان، قبل از این‌که اعتلا، تکامل و پیکرتراشیِ نوینی از مارکسیسم را درپی داشته باشد، روحِ خلاق و انقلابی مارکسیسم را در قربان‌گاه ساده‌سازی‌های عامیانه‌‌ی خویش به‌بند می‌کشد. این «ضدِ رَوَند» را باید چنان دگرگون کرد تا انقلاب سوسیالیستی در بستر حقیقیِ خود و ‌جریان خلاق خویش (که درحالِ حاضر سازمان‌یابیِ طبقاتی و سوسیالیستی طبقه‌کارگر است) بازگردد. آن‌چه‌که در روزگار کنونی (یعنی: حاکمیت سرمایه در پوشش مذهب) طبقه‌ی کارگر …

هگل و مارکس* ژان هیپولیت برگردان: فرشاد نوروزی منتشر شده در فلسفه نو بندتو کروچه فیلسوف ایتالیایی در سال ۱۹۰۷ رساله ای تحت عنوان «در فلسفه هگل چه چیز زنده و چه چیز مرده است» نگاشت. به نظر می رسد زمان آن فرا رسیده است که از تأثیر هگل (که جز فرانسه در سراسر اروپا شایان توجه بوده است) و آنچه ممکن است از میراث وی باقیمانده باشد برآوردی نهایی داشته باشیم. [حتی] تصور رنسانس هگلی برای کروچه ناممکن بود؛ او هرگز نمی توانست این را پیش بینی کند که با پارادوکسی شگفت انگیز، هگل با جریان اگزیستانسیالیستی ای هم بسته خواهد شد که پیشگامان آن منتقدان نظام وی بودند. کیرکگور و مارکس هر دو موضعی مقابل هگلیانیسم اتخاذ کردند. ایدئالیسم مطلق هگل پا فراتر از تاریخ گذاشت، تاریخ را به قضاوت نشست و تمامی فلسفه های پیش از خود را در نظامی به همان اندازه سترگ و عمیق در آمیخت. اما در این نظام فرد اندیشنده و فرد تاریخی ناپدید شدند. آنها لحظات ناپیدایی در تاریخ جاویدانی بودند که تحقق تدریجی مطلق را عینیت …

مروری بر کتاب والر اشتاین؛ نظام جهانی مدرن: کشاورزی سرمایه داری و بنیان های اقتصاد جهانی اروپایی در قرن 16 ملیحه درگاهی منتشر شده درانسان شناسي و فرهنگ از نقطه نظر والر اشتاین نظام جهانی یک نظام اجتماعی است که دارای محدوده ها، ساختارها، گروههای عضو و قواعد مشروع است. این نظام از ویژگی های ارگانیسمی برخوردار است که طی حیاتش در برخی جنبه ها تغییر می کند و در برخی دیگر ثابت باقی می ماند… زندگی در این ارگانیسم تا حد زیادی کامل است و پویش های توسعه ای آن تا درجه ی زیادی درونی هستند. به علاوه در دیدگاه والراشتاین نظام جهانی یک «نظام اقتصادی» است که به جای مرکز سیاسی از طریق بازاری یکپارچگی می یابد که در آن دو یا تعداد بیشتری منطقه با توجه به ضروریت هایی همچون غذا، سوخت و محافظت، به یکدیگر وابسته هستند. در این نظام اقتصادی دو خط مشی سیاسی یا بیشتر برای تسلط یافتن، بدون ظهور یک مرکز واحد همیشگی، با یکدیگر رقابت می کنند. والر اشتاین در کتاب خود چارچوب نظری را برای فهم …

شروین طاهری و فرشاد نوروزی مجله اطلاعات حکمت و معرفت و مجله فلسفه نو هگل و مواجهه ما با مدرنیته زمانی که سخن از نسبت «ما» با «هگل» به میان می‌آید، می‌توان از مشترکات و تبادلات متافیزیکی میان اندیشه «ما» و ایده‌آلیسم مطلق هگلی سخن گفت. اما اگر بیشتر بر سطح انضمامی-تاریخی بحث تاکید داشته باشیم، می‌توان با در نظر گرفتن هگل به عنوان نماد مدرنیته غربی، نسبت ما با هگل را از رهگذر مواجهه تاریخی ما با مدرنیته مورد واکاوی قرار داد. این مواجهه در چند مقطع و در سطوح مختلف قابل ترسیم و تحلیل است. *** مقدمه پرسش از نسبت میان «ما» و فیلسوفان، ناچار ما را مفروض می‌گیرد. شاید بتوان ادعا کرد که وقتی عباس میرزا اولین بار با «دیگری» مواجه شد، افق تاریخیِ این معنای جدید از «ما» گشوده شد. پیش از آن تنها حسین بهزاد بود که این افق را در نقاشی‌های «بعدنمایانه‌اش» حدس زده بود. اعزام ایرانیان به اروپا برای دریافتن و به چنگ گرفتن «گوهر دیگری»، دانش را به ارمغان آورد. هرچند لفظ دانش را باید با احتیاط تمام …

نوید قیداری مروری بر کتاب «معمای سرمایه» دیوید هاروی منتشر شده در انسان شناسی و فرهنگ پس از بحران اقتصادی سال 2008، که زندگی انبوهی از توده‌های مردم را از نیویورک بگیر تا شانگهای زیرورو کرد، ایمان کورکورانه‌ی دهه‌های پیش به جاودانگی سرمایه‌داری یکسره از دست رفت. مردمی که تا پیش از این آزادی‌شان را در «دمکراسی بازار» جستجو می‌کردند، ناگهان چشم‌شان به پرسشی گزنده افتاد که از مدّت‌ها پیش در برابرشان به اهتزاز درآمدهبود: «وقتی همه‌ی سیب‌ها گندیده‌اند، دیگر انتخاب چه معنایی دارد؟» این سوال هیچ جوابی نداشت. در عوض همه، حتّی «علیا حضرت ملکه» می‌پرسیدند که چه شد که سیب‌ها گندید؟ مگر تاریخ به پایان نرسیده و زمان متوقّف نشده بود؟در پاسخ بدین سوال اخیر، حجم عظیمی از مستندهای تلویزیونی و سینمایی تولید شد، به‌طوری که حتّی کمپانی Sony Pictures هم از قافله عقب نماند و سعی کرد با تولید مستندInside Job مقصّرانی را برای این واقعه دست‌وپا کند. تولیدات «صنعت اعتراض» مسلسل‌وار از حرص و طمع اقتصاددان-دلّالانی پرده برمی‌داشتند که میلیون‌ها میلیون نفر را قربانی زیاده‌خواهی خویش کرده بودند: شخصیّت‌هایی به شدّت …

پدیده و تضادهای آن بهروز فرهیخته مارکس در کتاب سرمایه می گوید: «ثروت جوامعی که تولید سرمایه داری بر آنها حاکم است، چون «تودۀ عظیمی از کالاها» جلوه می کند؛ کالای منفرد شکل ابتدایی آن ثروت به شمار می رود. بنابراین، کاوش خود را با تحلیل کالا آغاز می کنیم.» *یا در مثالی دیگر، می دانیم که همۀ موجودات زنده از مواد پروتئینی (آلبومینی) تشکیل شده اند.اگر حوزۀ بررسی را کل جهان مادی در نظر بگیریم می بینیم که هستی، طبیعت، جوامع و انعکاس هایشان در تفکر انسان، همچون تودۀ بی پایانی از پدیدهها جلوه گر می شوند. من پدیده ها را به عنوان نمودها در برابر اشیای فی نفسه قرار نمی دهم، بلکه آنها را به عنوان تودۀ کنکرت بی پایان ماده که کل دنیای مادی (هستی، طبیعت، جوامع و انعکاس هایشان در تفکر انسان) از آنها تشکیل شده اند، می دانم. به عبارت دیگر پدیده را معادل شئ به مفهوم فلسفی آن یعنی وحدت امکان و واقعیت یا به طور ساده برابر با «چیز» به معنی وجود کنکرت یا تعیّن یافتۀ فرد در …

کیانوش دل ­زنده  منتشر شده در تارنمای فلسفه نو مردی با وجنات دهشتناک وارد می شود و در آینه به خود می­نگرد. « چرا در آینه به خود می نگری، حال که نمی توانی تصویر خویش را ببینی مگر با ناخرسندی؟» مرد دهشتناک پاسخم می­دهد: « موسیو، بر طبق اصول فناناپذیرِ ( انقلاب کبیر) ۸۹، همه­ی آدمیان حقوقی برابر دارند؛ از این­رو من این حق را دارم که در آینه به خود بنگرم؛ حال چه با خرسندی و چه با ناخرسندی، که این فقط در گروی وجدان من است.» در مقام نماینده­ی ذوق نیک، بی شک حق با من بود؛ اما از منظر قانون، او بی راه نمی گفت. (بودلر- آینه) در مقام نماینده قانون  بی­شک، خشونت  تنها در برابر آینه، قداست دارد، در عریانی فعل قابل روئیت. اما، از منظر نماینده­ی ذوق نیک،  شریان­هایِ خشونت، زمانی جاری می­شود، که اتفاقاً از آینه بگریزد و به تصویر در نیاید. بنابراین، آینه­یِ حقیقت، خود جلوه­گر خشونت است و از مسیر روئیت پذیری خشونت، خود و حاملان و عاملان­ش را پنهان می سازد. این نوشتار بر آن …

نادر فتوره چي منتشر شده در تز يازدهم در تاريخ تفکر، پاره‌اي از فيلسوفان به‌عنوان «فيلسوفان گسست» شناخته مي‌شوند. فيلسوفاني که دستگاه فکري‌شان را به‌تمامي متفکران بعد از خود تحميل کرده‌اند و راه را بر هرگونه انکار يا ناديده گرفتن دعاوي و ايده‌هاي‌شان بسته‌اند. فيلسوفاني که علاوه بر سيطره انداختن بر کل فضاي تفکر فلسفي پس از خود، منشاء تحولات سياسي-اجتماعي بي‌بديلي نيز بوده‌اند و چه‌بسا بتوان به اعتبار نام‌شان سرنوشت جوامع بشري را به‌قبل و بعد از آنان تقسيم کرد. به عبارت ديگر، اين متفکران کاري فراتر از نظريه‌پردازي در باب معناي هستي، انسان، خدا و … کرده‌اند؛ آنان جهان واقعي و زندگي روزمره جاري در آن را «تغيير» داده‌اند و تنها در پي «تفسير» آن نبوده‌اند. ازقضا، وجود چنين چهره/نقطه گسست‌هايي در تاريخ فلسفه است که ادعاي مشهور مارکس را به‌شدت قابل درک مي‌کند: «فيلسوفان تاکنون جهان را تفسير کرده‌اند، حال اما مسأله تغيير آن است».[1] بماند که او خود حتي با همين تک جمله و نه ميراث سترگ‌اش در باب تفکر/سوژه مدرن و خلق گفتار راديکال نقد اقتصاد سياسي، در زمره همين …