جنگ اسرائیل و فلسطین: مصر در اعتراض به طرح‌های اسرائیل برای غزه، واکنش نشان می‌دهد
شین متیوز
میدل ایست آی
ترجمه مجله هفته
به گفته منابعی که با موضوعات منطقه‌ای آشنا هستند، مصر به ایالات متحده اطلاع داده است که هدف اعلام شده اسرائیل برای برکناری حماس از حکومت نوار غزه، یک هدف جنگی غیرواقعی است.
این هشدارها به طور منظم توسط مقامات مصری داده می شود، زیرا قاهره پیشنهادات ایالات متحده برای پذیرش یک نقش امنیتی بالقوه آینده در این سرزمین محاصر شده و خواسته های اسرائیل برای پذیرش اسکان اجباری فلسطینیان را رد می کند.
این هشدارها بر تمایل مصر به پایان سریع جنگی که در آن سوی مرز در جریان است، تأکید می کند، اما همچنین نشان می دهد که قاهره در این درگیری موضعی قاطعانه تر از آنچه برخی مقامات اسرائیلی و غربی انتظار داشتند، اتخاذ کرده است.
به گفته کارشناسان، لابی گری اسرائیل برای اسکان اجباری فلسطینیان در نوار غزه، مقاومت داخلی در مصر را برانگیخته است، زیرا نگرانی های مصر را در مورد این که یک جنگ طولانی مدت می تواند منطقه سینا را بی ثبات کند، تشدید کرده است، که بر جمعیتی تأثیر می گذارد که به طور گسترده از مسئله فلسطین حمایت می کند.
ایمن زین الدین، دیپلمات سابق ارشد مصری، به میدل ایست آی گفت، “جنگ و اقدامات و اظهارات تهاجمی تر اسرائیل، مصر … و اکثر کشورهای عربی را وادار کرده است تا در سیاست خود را در قبال اسرائیل تجدید نظر کنند”،
“تلاش برای اخراج فلسطینیان از نوار غزه نشان داد که اسرائیل می تواند تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی مصر باشد.”
مصر به سرعت برای خنثی کردن این طرح اقدام کرد.
عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهور مصر که کنترلی سختگیرانه بر مصر اعمال می کند، به شهروندان خود هشدار داد که “اگر به آنها فراخوانده شوند، به خیابان ها خواهند رفت و به میلیون ها نفر اعتراض خواهند کرد … تا علیه اسکان اجباری اعتراض کنند.”
سیسی در ماه جاری اعلام کرد که کشورش “اسکان اجباری فلسطینیان و خروج آنها به خاک مصر در سینا را تکرار و تأکید می کند، زیرا این چیزی جز تصفیه نهایی مسئله فلسطین نیست.”
انداختن بار امنیت نوار غزه بر گردن مصر
به گفته کارشناسان، پذیرش پناهجویان برای دولت مصر که با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می کند، سودآور خواهد بود، زیرا گزارش شده است که اسرائیل طرحی را برای لغو بدهی های خارجی مصر توسط بانک جهانی و اتحادیه اروپا برای کمک احتمالی به پناهجویان مطرح کرده است.
مصر از حمایت از طرح اسرائیل برای اسکان مجدد فلسطینی‌های غزه در سینای مصر خودداری کرد. این طرح که توسط مقامات آمریکایی و اسرائیلی مطرح شده بود، شامل انتقال فلسطینی‌ها از غزه به سینا تا زمان شکست حماس و تشکیل دولت جدید فلسطینی بود.
میریت مابروک، مدیر برنامه مصر در موسسه خاورمیانه، به خبرگزاری میدل ایست گفت: “مصر اگر به آنچه اسرائیل می‌خواست، موافقت می‌کرد، در وضعیت اقتصادی بد کنونی قرار نمی‌گرفت.”
“اما مصر واکنش سختی نشان داد. من معتقد نیستم که انگیزه‌های مالی آنها را قانع کند.”
آیمن زینالدین، دیپلمات سابق مصری، گفت: “مصر اجازه نخواهد داد که اسرائیل امنیت غزه را برون‌سپاری کند. این کار مصر را به یک همدست در اشغال غیرقانونی اسرائیل تبدیل میکند.”
او افزود: “این طرح تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی مصر است.”
خالد فهمی، کارشناس مصر در دانشگاه تافتس، گفت: “ممانعت مصر از دخالت بیشتر در غزه نشان می‌دهد که اسرائیل و پایتخت‌های غربی درک غلطی از اولویت‌های قاهره در غزه دارند.”
مصر منافع زیادی در این سرزمین محصور در کنار دریای مدیترانه دارد که آن را در دو مرحله بین سال‌های ۱۹۴۸ و ۱۹۶۷ اشغال کرده است. در گذشته، تنش‌ها در غزه مقدمه‌ای برای درگیری بین مصر و اسرائیل بوده است، مانند بحران سوئز در سال ۱۹۵۶.
امروز، مصر نگران است که ورود فلسطینی‌ها به سینا، شبه‌جزیره‌ای که دولت مصر سال‌هاست با شورش‌های خفته‌ای که علیه گروه دولت اسلامی (داعش) نیز صورت می‌گیرد، مبارزه میکند، می‌تواند باعث بی‌ثباتی شود.
مصر همچنین مایل نیست که به اسکان پناهجویان اجازه دهد که فلسطینی‌ها پایگاه‌هایی را برای حمله به اسرائیل ایجاد کنند، همانطور که در لبنان انجام دادند، که می‌تواند منجر به عملیات نظامی مستقیم اسرائیل در شبه‌جزیره بیابانی شود.
فهمی به میدل ایست گفت: “مقاومت سیسی در برابر اسکان مجدد اجباری عمدتاً از فشار ارتش ناشی می‌شود. برای ارتش مصر، سینا یک خط قرمز است.”
اعتراضات مصر در واشنگتن بازتاب یافت.
قاهره از جو بایدن، رئیس‌جمهور این کشور، تعهد عمومی دریافت کرد که فلسطینیان در نوار غزه آواره نخواهند شد. کارشناسان می گویند، اما اشاره رئیس جمهور به نگرانی های مصر نیز تصدیق نقش قاهره در جنگ بود که اکنون در پنجمین هفته خود است.
مصر گذرگاه رفح، تنها ورودی به غزه که به طور مستقیم تحت کنترل اسرائیل نیست را کنترل می کند. این گذرگاه، اصلی ترین مسیر برای ورود کمک های بین المللی به غزه و خروج اتباع خارجی است. مصر همکاری خود را در زمینه خروج اتباع خارجی به تحویل کمک ها گره زده است.
کریم حجاج، استاد دانشکده امور جهانی و سیاست عمومی دانشگاه آمریکایی قاهره به میدل ایست آی گفت: “اولویت اصلی مصر در حال حاضر دستیابی به آتش بس و افزایش کمک های بشردوستانه به غزه برای جلوگیری از احتمال آوارگی اجباری است.”
پرونده غزه
سازمان اطلاعات نظامی مصر اداره “پرونده غزه” را بر عهده دارد و روابط خود را با حماس، گروهی که ایالات متحده و اتحادیه اروپا آن را یک سازمان تروریستی می دانند، حفظ می کند. مصر روابط ظریفی با این گروه دارد که ریشه های آن در اخوان المسلمین ممنوعه مصر است.
حجاج به میدل ایست آی گفت: “مصر توانسته است روابط خود را با حماس تفکیک کند. پذیرش عملی حماس به عنوان نهاد حاکم در غزه وجود دارد.”
کارشناسان می گویند السیسی که به عنوان رئیس سابق سازمان اطلاعات نظامی پرونده غزه را مدیریت می کرد، احتمالاً به اندازه هر یک از رهبران سابق مصر با این گروه آشنایی دارد. وی در سال ۲۰۱۳ در کودتایی با حمایت ارتش محمد مرسی، اولین رئیس جمهور منتخب دموکراتیک مصر را برکنار کرد.
یکی از اولین اقدامات السیسی سرکوب بازگشایی مرز مسدود شده ای بود که تحت دولت سابق مرسی مجاز شده بود.
دولت وی ده ها هزار نفر را در طرف خود از شهر تقسیم شده رفح اخراج کرد تا منطقه حائل خود را با غزه گسترش دهد. از سال ۲۰۱۵، مصر بیش از ۳۰۰۰ تونل منتهی به این منطقه را تخریب کرده است. و یک دیوار بتنی مسلح ۲۰ فوتی برای جلوگیری از ساخت تونل های بیشتر ساخته است.
اما فهیمی گفت که آغاز جنگ در زمانی اتفاق افتاد که دولت السیسی به سمت مدیریت روابط با حماس متمایل شده بود.
وی گفت: “اکنون که اخوان المسلمین اساساً از بین رفته است، لفاظی دولت مصر علیه حماس کمتر شده است. ارتش مصر می داند که حماسی که در غزه حضور دارد که فراتر از رزمندگانش است.”
میرت مبروک، موسسه خاورمیانه: “تمام کاری که مصر باید انجام دهد این است که در همکاری امنیتی با اسرائیل دوستانه نباشد.”
با طولانی‌تر شدن درگیری‌ها در غزه و تبدیل شدن آن به یک جنگ شهری، اسرائیل برای خفه کردن حماس به همکاری مصر نیاز خواهد داشت.
به گفته رهبران حماس، این گروه علی رغم سرکوب تونل توسط مصر، همچنان از مسیر مصر برای قاچاق موشک‌های دوربرد استفاده میکند. در گذشته، این گروه به موشک هایی متکی بود که اعتقاد بر این است که از یمن، سودان و مصر قاچاق شده اند.
در حالی که این کمک‌ها قطع شده‌اند، ارتش اسرائیل ادعا میکند که تونل‌ها در آستانه حمله ۷ اکتبر فعال بودند و حماس ممکن است سعی کند با نفوذ از مرز مصر به اسرائیل، حملات جدیدی را علیه اسرائیل آغاز کند.
اقدامات امنیتی پنهان مصر به اندازه کاروان‌های کمک توجهی را به خود جلب نکرده است، اما کارشناسان می‌گویند که این یکی از دلایل اصلی است که دولت بایدن لابی‌گری اسرائیل برای اخراج اجباری را متوقف کرده است.
“من فکر می‌کنم مردم متوجه شده‌اند که فشار آوردن به مصر احمقانه است”، مابروک از موسسه خاورمیانه به میدل ایست آی گفت. “همه کاری که مصر باید انجام دهد این است که در همکاری‌های امنیتی با اسرائیل چندان دوستانه رفتار نکند و زندگی برای اسرائیلی‌ها بسیار دشوار خواهد شد.”
آماده قربانی میلیون‌ها نفر
تاکنون، مصر توانسته است از روابط خود با هر دو حماس و اسرائیل برای کسب اعتبار در هر دو طرف استفاده کند.
ماه گذشته، اسرائیل از مصر به دلیل “نقش کلیدی” آن در آزادی دو گروگان اسرائیلی که توسط حماس زندانی شده بودند، تشکر کرد. این گروه گفته می‌شود که ۲۴۲ گروگان را اسیر کرده است، اما بیش از ۶۰ نفر پس از حملات هوایی اسرائیل مفقود شده‌اند.
در همین حال، رهبر سیاسی حماس، اسماعیل هنیه، مصر را به دلیل مخالفت با اخراج اجباری فلسطینیان تحسین کرد.
از سوی دیگر، مصر همچنان به حماس برای تامین امنیت مرزها متکی است.
در سال ۲۰۰۸، حماس سوراخ‌هایی در حصار مرزی با مصر منفجر کرد تا مانع ورود هزاران فلسطینی که از سینا سرازیر شده بودند تا با محاصره اسرائیلی این منطقه مقابله کنند شود.
حسنی مبارک، رئیس‌جمهور مصر در آن زمان که از سوی ارتش حمایت می‌شد، گفت که دستور داده است برای “آنها غذا بفرستند، سپس به مصر برگردند، البته سلاح هایشان را همراه خود نیاورند”.
هفته گذشته، مصطفی مدبولی، نخست‌وزیر مصر به رهبران قبیله‌ای و نظامی در سینا گفت که دولت آماده است “میلیون‌ها جان را فدا کند تا اطمینان حاصل کند که هیچ‌کس به قلمرو ما نفوذ نمی‌کند”.
مصر بر روی رساندن کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه تمرکز میکند
به گفته کارشناسان، مصر به این دلیل بر روی رساندن کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه تمرکز میکند که می‌خواهد از تکرار سال ۲۰۰۸ جلوگیری کند. در آن سال، ارتش مصر در نوار غزه مستقر بود و مجبور شد با مردم فلسطینی که به دلیل محاصره اسرائیل گرسنه بودند، مقابله کند.
مصر تاکنون فقط به تعداد معدودی از مجروحان فلسطینی اجازه داده است که از مرز عبور کنند. روز شنبه، این مرز پس از آنکه یک آمبولانس در نوار غزه توسط یک حمله اسرائیلی مورد اصابت قرار گرفت، بسته شد.
شب‌های بی‌خوابی در قاهره
مانند دیگر رهبران عرب، السیسی نیز سعی کرده است که با دیدگاه مردمش نسبت به اسرائیل همسو شود. او تصمیم نادری گرفته است که اعتراضات را مجاز بداند. برخی از معترضان به میدان تحریر قاهره رفتند و شعارهای اعتراضات بهار عربی ۲۰۱۱ را سر دادند: “نان، آزادی و عدالت اجتماعی”.
مبرووک گفت: “صرف نظر از اینکه با کدام مصری صحبت کنید – از جمله رئیس‌جمهور – یک همدلی واقعی با فلسطینی‌ها وجود دارد.”
ریکاردو فابیانی، از گروه بین‌المللی بحران، گفت: “به طرز عجیبی، مصر از جنگ سود برده است.”
او افزود: “اما اعتراضات یک کالای ناشناخته هستند. چیزی که به عنوان حمایت از فلسطین شروع می‌شود، می‌تواند بسیار سریع تغییر کند. من مطمئن هستم که کسی بسیاری از شب‌های بی‌خوابی را برای مدیریت این موضوع سپری میکند.”
حجاج از دانشگاه آمریکایی قاهره گفت که قاهره تحت “فشار متضادی” از سوی اسرائیل، ایالات متحده، حماس و افکار عمومی قرار دارد. “این یک رقص حساس برای مصر است، اما تا کنون دولت موفق شده است تعادل درست رقص خود را پیدا کند.”
این جنگ هم برای السیسی و هم برای مصر خطراتی و همچنین مزایای بالقوه‌ای دارد. السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در بحبوحه یک بحران اقتصادی شدید و شرمساری‌های دیپلماتیک در خارج از کشور، در ماه آینده برای انتخابات شرکت میکند.
مصر به دنبال منافع مالی است
قبل از این درگیری، مصر درگیر یک تحقیق در مورد فساد بود که به اتهام دریافت رشوه از سوی رئیس سابق کمیته روابط خارجی مجلس سنای ایالات متحده، رابرت منندز، برای تأثیرگذاری بر کمک نظامی به قاهره، مطرح شده بود.
در بحبوحه تنش‌های ناشی از این پرونده بدلیل سوابق نامناسب حقوق بشر دولت مصر، نماینده بن کاردین، ۲۳۵ میلیون دلار کمک امنیتی را هم مسدود کرد.
با این حال، هفته گذشته، منتقدان مصر در کنگره، از جمله سناتور دموکرات کریس مورفی، اقداماتی را برای بهبود روابط بین قاهره و واشنگتن انجام دادند و به گفته یک مقام سابق آمریکایی، “تایید سریع غیرعادی” سفیر جدید واشنگتن در مصر را به تصویب رساندند.
جاناتان کوهن، سفیر سابق ایالات متحده در مصر، به میدل ایست آی گفت، “روابط ایالات متحده و مصر فراز و نشیب‌هایی داشته است، اما همیشه زمانی که تنش‌ها در نوار غزه بالا می‌گیرد، ایالات متحده به مصر نگاه میکند”، “جنگ و هدف واشنگتن برای مهار درگیری، اهمیت مرکزی مصر را برای سیاست ایالات متحده در منطقه برجسته میکند.”
ریکاردو فابیانی از گروه بحران بین‌المللی گفت که مصر به نظر می‌رسد در موقعیت خوبی برای کسب مزایای اقتصادی از غرب قرار دارد، اگرچه از پذیرش پناهجویان فلسطینی خودداری کرده است.
او معتقد است که ایالات متحده و اروپا می‌توانند فشار بر صندوق بین‌المللی پول وارد کنند تا الزامات خود را برای اصلاحات اقتصادی در مصر کاهش دهد، زیرا قاهره می‌خواهد وام خود را از ۳ به ۵ میلیارد دلار افزایش دهد.
مصر قبلاً در میان جنگ‌های خاورمیانه از نظر اقتصادی سود برده است. در سال ۱۹۹۱، نیمی از بدهی ۲۰.۲ میلیارد دلاری این کشور به ایالات متحده و متحدانش به عنوان تلافی مشارکت در ائتلاف علیه عراق در جنگ خلیج فارس دوم لغو شد.
فابیانی گفت که این بار بخش عمده‌ای از بدهی‌های مصر در اختیار بخش خصوصی است، بنابراین قاهره به دنبال مزایایی خواهد بود تا اعتبار خود را بهبود بخشد و یک توافقنامه کمک به پناهجویان با اتحادیه اروپا را اجرایی کند. کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز می‌توانند سپرده‌های خود را در بانک مرکزی مصر جابه‌جا کنند.
فابیانی گفت، “مصر خطوط قرمز خود را کشیده و دیده است که آنها مورد احترام قرار گرفته‌اند”، “و حالا همه دیوانه شده‌اند چون قرار است مصر بی‌ثبات شود.” “به شکل عجیبی، مصر از جنگ سود برده است”.
