روسیه و ایران در درگیری قفقاز هماهنگ عمل می کنند

اندرو کوریبکو

ترجمه مجله هفته

رهبری ایران دیدگاه های اقتصادی و ملی گرایانه نادرست برخی از طرفداران آنلاین خود را به اشتراک نمی گذارد. به همین دلیل است که وزیر امور خارجه امیر عبداللهیان اخیراً ارمنستان را به دلیل رزمایش های مشترک با ایالات متحده سرزنش کرده است، به جای اینکه علاقه خود را به مداخله نظامی برای حمایت از این کشور علیه جمهوری آذربایجان نشان دهد، همانطور که واشنگتن می خواست.

به گزارش پرس تی وی وزیر امور خارجه ایران، حسین امیرعبداللهیان، روز چهارشنبه در تماس تلفنی با همتای ارمنستانی خود، نگرانی خود را از حضور نیروهای آمریکایی در این کشور قفقاز جنوبی ابراز کرد. از ۱۱ تا ۲۰ سپتامبر، ۸۵ سرباز آمریکایی در آنجا رزمایش انجام میدهند، که این همزمان با با وخیم شدن شدید روابط روسیه و ارمنستان است. در اینجا برخی اطلاعات زمینه ای برای کسانی که این وضعیت را به دقت دنبال نکرده اند آورده شده است:

به طور خلاصه، نخست وزیر نیکول پاشینیان – که پس از انقلاب مخملی ۲۰۱۸ به قدرت رسید – در برابر فشار جامعه فرانسوی و آمریکایی ملی گرا تسلیم شد و خود را به آخرین نماینده غرب در تقسیم و سلطه بر منطقه تبدیل کرد. با چسبیدن به جنگ صلیبی شکست خورده کشورش. تنش ها با جمهوری آذربایجان به طور قابل پیش بینی افزایش یافت، زیرا او شرایط آتش بس میانجیگری شده توسط مسکو در نوامبر ۲۰۲۰ را رعایت نکرد، که اخیراً باعث نگرانی از وقوع جنگ دیگری شده است.

در میان کاربران شبکه های اجتماعی که با جهان بینی ایران همدلی دارند، حدس و گمان های زیادی وجود داشت مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی در صورت وقوع مجدد درگیری، از طریق نظامی علیه جمهوری آذربایجان از طرف ارمنستان حمایت خواهد کرد. خوشبختانه، این شمشیربازی پس از آنکه وزیر امور خارجه امیر عبداللهیان روز دوشنبه با همتای آذربایجانی خود صحبت کرد و از او تضمین گرفت که باکو قصد حمله به ارمنستان را ندارد، فروکش کرد. دو روز بعد با دیپلمات ارشد ارمنستان صحبت کرد و نارضایتی خود را از رزمایش های مشترک با ایالات متحده ابراز کرد.

به این ترتیب، احتمال اینکه ایران در درگیری جدیدی بر سر قره باغ درگیر شود، کاهش یافته است، و این در زمانی که روابط روسیه و ارمنستان همچنان رو به وخامت است، اتفاق خوبی بوده است. ایروان تایید کرد که قرار است اساسنامه رم را تصویب کند، که مقامات را از نظر قانونی ملزم می کند که رئیس جمهور پوتین را در صورت بازدید دستگیر کنند، حتی اگر ارمنستان به طور اسمی هنوز عضو سازمان امنیت جمعی به رهبری روسیه باشد. سپس پاشینیان در مصاحبه ای با پولیتیکو که روز چهارشنبه منتشر شد، دو بمب را منفجر کرد.

بیشتر تیتر اخبار بین المللی بر ادعای او تمرکز داشتند که ارمنستان روسیه را دیگر به عنوان ضامن قابل اعتماد امنیت خود نمی بیند. اما اظهارات او در مورد این که “اتحادیه اروپا و ایالات متحده همچنین از ما در زمینه دستور کار اصلاحات دموکراتیک حمایت می کنند” نیز مهم بود. این اظهارات نشان دهنده تفرقه در حال ظهور بین این دو متحد رسمی است، زیرا ارمنستان در مسائل امنیت و رهبری به طور علنی از روسیه فاصله می گیرد و به سمت غرب گرایش می یابد.

بنابراین، جای تعجب نیست که سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، ماریا زاخارووا، در یک کنفرانس خبری در همان روزی که مصاحبه منتشر شد، گفت که در مورد اقدامات اخیر ارمنستان “سوال های بیشتری مطرح می شود”. او به طور خاص به برنامه های ارمنستان برای تصویب اساسنامه رم اشاره کرد، اما افزود: “این فقط یک اقدام جداگانه نیست که، همانطور که طرف ارمنستانی به وضوح متوجه شده است، سوالاتی را از سوی ما ایجاد می کند، بلکه مجموعه ای از اقدامات مرتبط با هم است.”

یک روز بعد، رئیس کمیته امور بین‌الملل دومای دولتی، لئونید اسلوزکی، اظهار داشت:

“اکنون واشنگتن آماده است تا به ایروان کمک کند و ظاهراً خواب ایجاد یک پایگاه ضدروسیه جدید در قفقاز جنوبی را می بیند. اما تمام برنامه های او برای تضعیف روسیه در برابر چشمان ما در حال فروپاشی است. باید به یاد داشته باشیم! حمایت از آن سوی اقیانوس هیچ فایده ای برای هیچ کشوری در جهان نداشته است، بلکه فقط بدبختی و غم، خون و ویرانی به همراه آورده است. و این دقیقاً همان چیزی است که شراکت و کمک به توسعه به سبک آمریکایی در نهایت به آن منجر می شود.”

این سخنان صریح نشان می دهد که روسیه از گرایش غربگرای ارمنستان چقدر عصبانی است.

با توجه به این زمینه، احتمال میرفت روابط روسیه و ایران تحت تأثیر قرار بگیرد البته اگر تهران قبلاً ایروان را بخاطر نزدیکی به آمریکا سرزنش نمی کرد. به همین دلیل، قبلاً مشخص شد که تماس تلفنی وزیر امور خارجه امیر عبداللهیان با همتای ارمنستانی خود و محتوای این گفتگوی عمومی که گزارش شده است، در زمان بهتری نمی توانست انجام شود. جمهوری اسلامی وضعیت استراتژیک در حال ظهور در قفقاز جنوبی را به طور واقع بینانه ارزیابی کرد و به این نتیجه رسید که ارزش آن را ندارد که برای خاطر آخرین جانشین آمریکا، جنگ گسترده ای با جمهوری آذربایجان و به طور کلی با ترکیه را به راه بیندازد.

سیاستمداران ایرانی باید به خاطر مقاومت در برابر فشار عمومی که اخیراً توسط آن دسته از حساب های رسانه های اجتماعی که با جهان بینی آنها همدلی دارند و استدلال می کردند که کشور باید در صورت شعله ور شدن مجدد خصومت ها در منطقه از طریق نظامی به حمایت از ارمنستان علیه جمهوری آذربایجان بپردازد، مورد تقدیر قرار گیرند. این افراد ممکن است بخواهند حمایت خود را از آنچه به طور صادقانه منافع ملی ایران می دانند، نشان دهند، اما آنها واقعاً از درک مناسب موارد فوق برخوردار نبودند، همانطور که تحولات بعدی ثابت می کند.

یکی از محبوب ترین استدلال هایی که این افراد تأثیرگذار برای توجیه سناریوی جنگ ایران با جمهوری آذربایجان مطرح کردند، ادعای ضرورت جلوگیری از قطع دسترسی باکو به کریدور تجاری خود با ارمنستان بود. این تصور ایجاد شد که این امر اقتصاد ایران را نابود خواهد کرد، اما تجارت ایران و ارمنستان در سال گذشته تنها ۷۱۱ میلیون دلار بوده است. در مقایسه با تولید ناخالص داخلی تخمینی ایران در سال ۲۰۲۲، که ۳۸۸ میلیارد دلار است، این یک بخش آماری جزئی از اقتصاد است که ارزش آن را ندارد که برای آن یک جنگ بزرگ به راه بیفتد.

استدلال دیگر که توسط بسیاری از این افراد مطرح می شود این است که جمهوری آذربایجان ظاهراً یک “کشور جعلی” است زیرا مردم آن از چندین هزار سال پیش با ایران از نظر تمدن مرتبط بوده اند، که تنها با گسترش امپراتوری روسیه در قرن نوزدهم قطع شد. بنابراین، آنها ادعا می کنند که این کشور “سزاوار این نیست که وجود داشته باشد” و بنابراین باید به زور توسط ایران علیه خواست مردم جمهوری آذربایجان جذب شود. کسانی که این دیدگاه ها را دارند بهتر است آنچه را که رئیس جمهور پوتین در مورد اوکراین در سال 2021 نوشت، بخوانند:

“چیزهایی تغییر می کنند: کشورها و جوامع نیز از این قاعده مستثنی نیستند. البته ممکن است بخشی از یک ملت در طول توسعه خود، تحت تأثیر مجموعه ای از دلایل و شرایط تاریخی، در یک زمان خاص خود را به عنوان یک ملت مستقل درک کند. چگونه باید با این موضوع برخورد کرد؟ تنها یک پاسخ برای آن وجود دارد: با احترام! شما می خواهید یک دولت مستقل تاسیس کنید: خوش آمدید!”

همانطور که روسیه استقلال اوکراین را علیرغم پیوندهای تمدن چند هزار ساله آن پذیرفته است، آن دسته از حساب های رسانه های اجتماعی که با جهان بینی جمهوری اسلامی همدلی دارند نیز باید استقلال جمهوری آذربایجان را علیرغم پیوندهای تمدن هزاران ساله آن با ایران بپذیرند. برای روشن شدن: نه اوکراین و نه جمهوری آذربایجان نباید از استقلال دولتی خود برای تهدید دیگران استفاده کنند، اما جمهوری آذربایجان نمی تواند توسط غرب به یک ضدایران تبدیل شود، همانطور که اوکراین به یک ضدروسیه تبدیل شد.

رهبری ایران نه دیدگاه‌های اقتصادی نادرست را ترویج میکند و نه دیدگاه‌های ملی‌گرایانه برخی از پیروان آنلاین خود را. به همین دلیل است که امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ارمنستان را به خاطر رزمایش های مشترک آمریکا به جای نشان دادن علاقه به مداخله نظامی برای حمایت از آن کشور در برابر آذربایجان، به ارمنستان هشدار داد. بیانیه او اعتماد به روسیه را تقویت می کند، از یکپارچگی سیاست خارجی ضد امپریالیستی ایران محافظت می کند و نشان می دهد که این کشور فریفته حمایت از یک نیابتی آمریکایی نخواهد شد و در نتیجه منطقه را باثبات می کند.

اندرو کوریبکو یک کارشناس ارشد علوم سیاسی آمریکایی مستقر در مسکو است که در استراتژی ایالات متحده در آفریقا و اوراسیا، و همچنین ابتکار کمربند و جاده چین، اقدام متعادل کننده ژئوپلیتیک روسیه و جنگ ترکیبی تخصص دارد.