برنامه هسته ای ایران، توافق برچیده شد

برنامه هسته ای ایران: آلمان، فرانسه و بریتانیا می خواهند به تحریم ها پایبند بمانند. تهران اقدامات متقابل را اعلام می کند.

نوشته کنوت ملنتین
یونگه ولت
ترجمه مجله هفته

تنش‌های بین ایران و غرب در آستانه تشدید قرار دارد. وزارت امور خارجه ایران روز جمعه اعلام کرد که به «نحوی مناسب» به «تصمیم غیرقانونی و تحریک‌آمیز» کشورهای آلمان، فرانسه و بریتانیا (E3) پاسخ خواهد داد. این سه کشور اروپایی که از امضاکنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برنامه جامع اقدام مشترک، JCPOA) هستند، روز قبل اعلام کرده بودند که قصد دارند یک بند از این توافق را رعایت نکنند. این بند مقرر می‌کند که تحریم‌های تسلیحاتی اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد در تاریخ ۱۸ اکتبر لغو شوند. در عمل، این تحریم‌ها شامل خرید و فروش تسلیحات، از جمله موشک‌ها، توسط ایران می‌شود. با این حال، E3 قصد دارند به این ممنوعیت پایبند بمانند.

در بیانیه مشترکی که روز پنجشنبه توسط وزارتخانه‌های امور خارجه این سه کشور منتشر شد، دلیل این تصمیم اینگونه عنوان شد: «این تصمیم واکنشی فوری به نقض مداوم و گسترده تعهدات ایران از سوی ایران از سال ۲۰۱۹ است. ایران برنامه هسته‌ای خود را فراتر از محدودیت‌های تعیین‌شده در JCPOA و بدون هیچ‌گونه توجیه غیرنظامی قابل اتکا توسعه داده است. ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران بیش از ۱۸ برابر مقدار مجاز در JCPOA است.»

در نامه‌ای از سوی وزرای امور خارجه E3 به رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، جوزپ بورل، استدلال شده است که این اقدام اعلام‌شده نقض JCPOA نیست. این اقدام مشترک در عوض مطابق با مکانیسم‌های موجود در توافق هسته‌ای در صورت اختلاف در تفسیر توافقات است. ماده ۳۶ JCPOA به هر کشور عضو این حق را می‌دهد که اجرای تعهدات خود را به طور کامل یا جزئی متوقف کند اگر کشور دیگری به مقررات پایبند نباشد.

ایران نیز بر اساس ماده ۳۶ استدلال می‌کند، زیرا دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد و تمام تحریم‌ها را دوباره اعمال کرد. پس از آن، اتحادیه اروپا یک سال تمام به دولت تهران قول داد که تجارت و روابط مالی اتحادیه با ایران را علیرغم تحریم‌های ایالات متحده به طور کامل حفظ کند. با این حال، تمام پیشنهادات در این زمینه ناکافی و در نهایت غیرعملی بود. تنها بر اساس این تجربه بود که ایران در ماه مه ۲۰۱۹ شروع به تعلیق تدریجی اجرای تعهدات خود کرد. با این حال، این همیشه با تعهد همراه بود که تمام اقدامات را پس از اینکه ایالات متحده و متحدان اروپایی خود را به تعهدات امضاشده خود در سال ۲۰۱۵ پایبند کنند، لغو خواهد کرد. مذاکرات که با این هدف در آوریل ۲۰۲۱ آغاز شد، از سپتامبر ۲۰۲۲ متوقف شده است.

از اعلامیه وزارت امور خارجه تهران در روز جمعه مشخص نیست که «واکنش‌های مناسب» ایران چگونه خواهد بود. به احتمال زیاد، گزینه‌ای جز گسترش مجدد برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد. در همین حال، مبادله زندانیان بین واشنگتن و تهران نیز متوقف شده است. برخلاف گزارش‌های چند روز پیش، وجوه آزاد شده ایران که در حساب‌های مسدود شده در کره جنوبی قرار داشت، هنوز به قطر نرسیده است، جایی که قرار بود برای واردات کالاهای غیرمجاز در اختیار ایران قرار گیرد.