اردوغان آفتابپرست!

رئیس‌جمهور اردوغان تلاش می‌کند با غرب و کشورهای خلیج فارس آشتی کند تا از سقوط لیر جلوگیری کند.

نوشته سیده کران
منتشر شده در کرادل
ترجمه مجله هفته

آفتاب پرست مشهور، رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، در فعالیتی غیرممکن، با عجله تمام تلاش میکند رضایت رهبران غربی و کشورهای خلیج فارس را جلب کند تا از سقوط لیر جلوگیری کند، در حالی که از آنطرف سعی می‌کند رابطه خود را با کرملین نیز خراب نکند.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، همواره خود را یک استاد سیاست خارجی میداند و بار دیگر نشان داده است که در تغییر مسیر خود بسیار ماهر است. پس از پیروزی قاطع خود در انتخابات ماه مه ترکیه، او بدون اتلاف وقت، از اختیارات به دست آمده از یک تعهد سیاسی تقویت شده استفاده کرد و یک کمپین جذب غرب/خلیج فارس را برای تقویت قدرت نرم و اقتصاد ترکیه آغاز کرد.

اردوغان که به غیر قابل پیش بینی بودن در سیاست خارجی و داخلی معروف است، دو سال پیش با بحران اقتصادی مواجه شد، زمانی که رویکرد بحث‌برانگیز نرخ بهره پایین او باعث یک رونق ارزی شد و سرانجام منجر به سقوط شدید لیر ترکیه شد.

با وجود هشدارهای منتقدان درباره خطرات این استراتژی، اردوغان ایستاد و ادعا کرد که یک “اقتصاددان” است. با این حال، تورم غیررسمی به رقم ۱۶۰ درصد چشم هایش را خیره ساخت و باعث اقدام فوری شد.

بازگشت به سیاست های منطقی

قبل از زلزله ویرانگر ۶ فوریه، بدهی های خارجی هشدار دهنده ترکیه، کنترل نرخ ارز مصنوعی و سیاست های انتخاباتی بیهوده، نگرانی های قابل توجهی را ایجاد کرده بود. اما پس از پیروزی انتخاباتی، اردوغان با انتصاب محمد شیمشک، که به خاطر روابط نزدیکش با پایتخت های غربی و خلیج فارس شناخته شده است، به ریاست وزارت خزانه داری و دارایی دست به تغییر قابل توجهی زد و سیگنالی برای بازگشت به “سیاست های منطقی” ارسال کرد.

اولین اقدام شیمشک افزایش نرخ بهره از ۸ به ۱۵ درصد در ماه ژوئن و سپس به ۱۷.۵ درصد در ماه ژوئیه بود که برخلاف اصل “ناس” اسلامی بود. اما به نظر می رسد کمکی به کاهش ارزش لیر ترکیه نکرده است.

امروز مشکل اولیه مردم ترکیه تورم بالاست. ارقام رسمی تورم ماه به ماه را ۴ درصد و سال به سال ۳۸.۲ درصد در ژوئن ذکر کردند، اما اقتصاددانان مستقل اعلام کردند که نرخ واقعی ممکن است تا ۱۰۸ درصد باشد.
با افزایش فشارهای اقتصادی، اردوغان افزایش حقوق بازنشستگان و طبقه کارگر را اجرا کرد، اما تاثیر آن به سرعت با افزایش قیمت‌ها کاهش یافت. کارشناسان هشدار می‌دهند که افزایش‌های قابل‌توجه‌تر نیز در راه است و نگرانی‌ها در مورد تورم شدید را تشدید می‌کند، به‌ویژه پس از انتخابات محلی آتی که برای مارس ۲۰۲۴ در نظر گرفته شده است.

با ادامه افزایش هزینه های زندگی، ترکیه شاهد نابرابری های قابل توجهی است: برندهای خودروهای مقرون به صرفه در دو سال گذشته بین ۲۷۶ تا ۴۴۰ درصد افزایش یافته اند، در حالی که پیمانکاران ثروتمند از بدهی های مالیاتی و وام فرار می کنند. رانندگان تاکسی در حال ورشکستگی هستند، و اعتصابات در مقیاس کوچک توسط کارگران سازماندهی می شود، که نشان دهنده فشارهای اقتصادی فزاینده ای است که در سراسر کشور احساس می شود.
حتی در درون پایگاه حمایت اردوغان، مخالفت ها در حال افزایش است. چهره‌های برجسته‌ای که زمانی وعده وفاداری تزلزل‌ناپذیر را می‌دادند، اکنون در اعتراض به افزایش هزینه‌های زندگی به خیابان‌ها آمده‌اند.

روابط با ناتو

اردوغان که تلاش می‌کرد بی‌طرفی آنکارا را در بحران اوکراین حفظ کند، از فروش تسلیحات به کی‌یف غافل نشد و در عین حال از قرارداد کریدور غلات با مسکو بهره‌مند شد.
در ۷ ژوئیه، سه روز قبل از نشست ناتو، اردوغان در یک نشست دو ساعت و نیم میزبان ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور این کشور بود.

رئیس‌جمهور ترکیه در کنفرانس مطبوعاتی مشترک خود گفت: «اوکراین سزاوار عضویت در ناتو است» و به همین دلیل مورد قدردانی زلنسکی قرار گرفت.
قراردادی با کیف برای تولید پهپادهای معروف بیرقدار ترکیه در اوکراین امضا شد.
و با نقض توافق سال گذشته با روسیه، فرماندهان گردان نئونازی آزوف که در مه ۲۰۲۲ در مارویپل دستگیر شده بودند، آزاد شدند و اجازه یافتند با زلنسکی به اوکراین بازگردند.

سپس، در ۱۰ ژوئیه، در نشست سران ناتو در ویلنیوس، اردوغان پس از ماه‌ها مخالفت شدید با سوئد، وتوی خود را در مورد سوئد لغو کرد. در میان تشویق های فراوان، اعلام شد که پروتکل الحاق به پارلمان ترکیه ارائه خواهد شد.

از نقطه نظر مسکو، تاییدیه عضویت سوئد – که در حال حاضر بالفعل عضو ناتو است – یا قرارداد تولید هواپیماهای بدون سرنشین بیرقدار با کی یف – یک تحقیر ملایم است – یا تاسیسات نظامی احتمالی که به هر حال مورد هدف قرار خواهند گرفت، اهمیت چندانی ندارند.
اما واضح است که لفاظی های شدید درباره «عضویت اوکراین در ناتو» و اعزام اعضای آزوف باعث ناراحتی زیادی در روسیه شده است.

بلافاصله پس از آن، توافقنامه غلات ترکیه با مسکو در ۱۸ ژوئیه، برخلاف میل اردوغان و بر خلاف تلاش ترکیه برای حفظ آن، فسخ شد.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، هنگام اعلام پایان توافق، حتی نام اردوغان را نیز ذکر نکرد. به مدت ۱۵ روز، اردوغان همچنان اصرار دارد که علیرغم دریافت پاسخی از کرملین، قصد دارد از طریق تلفن با پوتین صحبت کند و در ماه اوت میزبان او باشد.

اردوغان اکنون با قبض میلیاردها دلاری گاز طبیعی روبرو است که مسکو آن را قبل از انتخابات به تعویق انداخت. به همین دلیل است که سرنوشت بوتاس، شرکت دولتی انرژی ترکیه، و بار مالی احتمالی آن مایه نگرانی است.
آیدین سزر، تحلیلگر سیاسی، کارشناس روسیه، به “بی اعتمادی” اردوغان در مسکو اشاره می کند، اما معتقد است که وضعیت با “انتظار تفاهم” آنکارا متعادل خواهد شد.
سزر با تاکید بر این که کار اردوغان با بدهی های معوق گاز طبیعی آسان نخواهد بود، گفت: “ناراحتی وجود دارد، اما به نظر می رسد که این ناراحتی آشنا و کلاسیک پوتین در مورد اردوغان است.”

پیشنهاد سوئد به ناتو برای عضویت در اتحادیه اروپا

از زمان اجلاس مادرید در سال ۲۰۲۲، اردوغان در حال مذاکره با غرب در مورد عضویت سوئد و فنلاند در ناتو و گسترش این ائتلاف بوده و درخواست عضویت فنلاند را در آوریل سال گذشته تایید شده است.

با این حال، تا زمان نشست سران ناتو، او به خواسته‌های خود مبنی بر استرداد مظنونان حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) از سوی سوئد، توقف «حمایت از تروریسم» و تحریم‌های تحمیل شده بر صنایع دفاعی به دلیل عملیات ارتش ترکیه در سوریه، لغو و پایان دادن به سوزاندن قرآن در سوئد پایبند بود.

سپس اردوغان در جریان سفر خود به ویلنیوس در ۱۰ ژوئیه اعلامیه ای غافلگیرکننده داد: او پیشنهاد احیای روند الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا را در ازای عضویت سوئد در ناتو داد. اگرچه پس از انتخابات، آرزوهای ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا مورد تاکید قرار گرفت، اما این در ابتدا به عنوان یک لفاظی معمول اردوغان برای مخاطبان داخلی تلقی می‌شد و شرط مربوط به تایید سوئد در غرب به طور جدی مورد توجه قرار نگرفت. با این وجود، بیانیه مشترک ناتو حمایت مجدد از عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، به روز رسانی توافقنامه اتحادیه گمرکی و آزادسازی ویزا را تایید کرد.

اردوغان به خوبی می داند که عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا بعید است تحقق یابد. آزادسازی ویزا به دلیل توافق سال ۲۰۱۶ که ترکیه را به منطقه ای حائل برای پناهجویان در مسیر اروپا تبدیل کرد، رویایی دور باقی مانده است. در ارتباط با پذیرش سوئد در ناتو، تنها پیشرفت محتمل، لغو محدودیت‌های صنایع دفاعی ترکیه توسط کشورهای اروپایی است.

جهت گیری مجدد اردوغان در غرب

چیزی که جدید است جای ژئوپولیتیک آنکارا در بلوک آتلانتیک پس از سال ها معاشقه با دشمنان اوراسیائی واشنگتن است. اردوغان در دیدار خود با جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، بر “حمایت تزلزل ناپذیر آمریکا از عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا” تاکید کرد. حتی بئربوک، وزیر امور خارجه آلمان، اهمیت ترکیه را به عنوان یک “بازیگر استراتژیک جهانی” تشخیص داد، اگرچه او آن را از ملاحظات عضویت در اتحادیه اروپا مستثنی کرد.

دیدار بایدن و اردوغان به رقابت وعده‌ها تبدیل شد. در سال ۲۰۱۹، در نتیجه خرید اس-۴۰۰ ترکیه از روسیه، آنکارا از برنامه تولید اف-۳۵ غربی کنار گذاشته شد و باعث شکست و خسارات مالی در صنعت دفاعی ترکیه شد.

اگرچه ترکیه هزینه ۴۰ فروند F-16 جدید و کیت های مدرن سازی ۷۹ فروند از این هواپیماها را پرداخت کرد این هواپیماها و قطعات آن هرگز تحویل داده نشد. با این حال، در نشست سران ناتو، بایدن متعهد شد که از روند F-16 حمایت کند. همانطور که کنگره آمریکا استفاده از این هواپیماها را علیه متحدانی مانند یونان در دریای اژه یا جدایی طلبان کرد در سوریه محدود می کند، بایدن تمایل خود را برای رفع این موانع نشان داده است. اینها جت های جنگنده ای هستند که قبلاً پولشان پرداخت شده اند اما هنوز دریافت نشده اند – در ازای موافقت آنکارا با پیشنهاد سوئد در ناتو.

سزر می گوید اردوغان بار دیگر موفق شده است غرب را با عملگرایی خود دستکاری کند. سزر به Cradle می گوید که با دادن “چراغ زرد” برای عضویت سوئد در ناتو، “به نظر می رسد که او بدون بزبان آوردن بله، بله گفته است” و از سوی دیگر، دیدار اردوغان با بایدن انگیزه ای برای تشکیلات مالی ایالات متحده برای برقراری مجدد منافع تجاری ترکیه خواهد بود.

به گفته دکتر فاتح یاسلی از دانشگاه ابانت ایزت بیسال، هدف اصلی اردوغان برقراری مجدد روابط ترکیه با غرب در سطح جدیدی است. همانطور که او به Cradle توضیح می دهد:

“اقتصاد ترکیه به دلیل سیاست های نرخ بهره پایین و نرخ ارز بالا که در دو سال گذشته دنبال کرده است، به نقطه ورشکستگی رسیده است. هیچ پولی در ذخایر بانک مرکزی باقی نمانده است. ترکیه با بحران تعادل پرداخت مواجه است … اردوغان چاره ای ندارد جز اینکه روی خود را به غرب برگرداند و کشور را به روی جریان سرمایه از غرب باز کند.

پول داشته باش رو سبیل شاه نقاره بزن

مشخص نیست که آیا این مانورها تا چه حد مشکل منابع کوتاه مدت اردوغان را حل خواهد کرد. بنابراین، آخرین و قابل توجه ترین حرکت او با تور خلیج فارس بود. او پیش از سفر به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی در ۱۷ تا ۱۹ ژوئیه، شیمشک، وزیر دارایی خود را برای نفت این مسیر فرستاد.

ورشکستگی سیاست خارجی نئو عثمانی در ترکیه به طور گسترده ای در غرب آسیا و فراتر از آن شناخته شده است. روابط با ابوظبی و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در دو سال گذشته، علیرغم تنش های گذشته بر سر مسائلی مانند کودتای ۱۵ ژوئیه و قتل جمال خاشقچی در عربستان سعودی، ترمیم شده است.

اردوغان در جریان سفر خود به خلیج فارس بر تعهد آنکارا به حضور نظامی خود در شمال سوریه تاکید کرد، اما بحث در این زمینه صورت نگرفت. در جده، توافقنامه هایی در بخش های مختلف امضا شد، از جمله یک توافق قابل توجه برای صادرات و همکاری هواپیمای بدون سرنشین Akinci.

در ابوظبی، معاملاتی به ارزش ۵۰.۷ میلیارد دلار اعلام شد که توجه زیادی را برانگیخت. در حالی که ارزش دلار وعده داده شده برای اقتصاد ترکیه مثبت است، شک و تردید در مورد تحقق فوری سرمایه گذاری بر اساس تعهدات قبلی وجود دارد تعهداتی که هرگز تحقق نیافته است.

بنابراین اگر چه سفر اردوغان به خلیج فارس تلاش قابل توجهی برای تقویت روابط مالی و سیاسی ترکیه با بازیگران منطقه ای بود، بسیاری از ناظران بر این باورند که گزینه های اردوغان ممکن است پس از انتخابات محلی ۲۰۲۴ محدود شود، زمانی که او ممکن است مجبور به درخواست کمک مالی از نهادهای تحت رهبری غرب مانند صندوق بین المللی پول و بانک جهانی شود و شرایط آنها برای اعطای وام پتانسیل آنکارا را در محور شرقی به شکل جدی به خطر می اندازد.