ترکیه بر روسیه فشار می آورد تا توافق غلات با اوکراین را تمدید کند. این جای تعجب نیست، زیرا آنکارا علاوه بر کی یف از آن بهره می برد. با این حال، روسیه در حال حاضر دلیلی برای این کار ندارد و ترکیه جرات نخواهد داشت فشار خود را تا تشدید نظامی ادامه دهد.
از پتر آکوپو، ریا نووستی
ترجمه مجله هفته
لغو توافق غلات با انفجار پل کریمه همزمان بود، اما هیچ ربطی بین دو رویداد وجود ندارد. تصمیم برای تمدید نکردن توافقی که یک سال پیش نطفه اش بسته شد و قبلاً بارها تمدید شده بود، توسط ولادیمیر پوتین در هفته گذشته گرفته شد و رئیس جمهور روسیه علناً دلایل آن را توضیح داد: عدم اجرای توافقات مربوط به صادرات غلات و کود روسیه.
آنها که به تمدید امیدوار بودند – و اکنون به تجدید آن امیدوارند – همچنان بر روی رجب طیب اردوغان تمرکز دارند: ترکیه علاوه بر اوکراین، اصلی ترین بهره بردار توافق بود. چرا روسیه اکنون تمدید را رد کرد و آیا شانس تجدید توافق وجود دارد؟
در افکار عمومی این نظر وجود دارد که توافق مدت هاست که برای روسیه نامطلوب بوده و باید زودتر رها می شد. این درست نیست. روسیه هیچ توهمی در مورد آمادگی غرب برای لغو تحریم های صادرات کشاورزی خود نداشت، اما توافق را چند بار به دلایل کاملاً قابل درکی تمدید کرد.
توافقی که توسط سازمان ملل مذاکره شد، قرار بود از ادعای دروغ سازی غربی جلوگیری کند که روسیه مسئول افزایش قیمت مواد غذایی است و می خواهد جهان، به ویژه کشورهای در حال توسعه، را گرسنه نگاه دارد. این اتهامات را نمی توان به سادگی رد کرد – جنوب جهانی در واقع تا حد زیادی به صادرات گندم روسیه و اوکراین وابسته است. بنابراین، برای مسکو مهم بود که به جهان غیر غربی – که رقابتی برای همبستگی با آنها بین ما و غرب وجود دارد – نشان دهد که مشکلات آنها را درک می کنیم و آماده حل آنها هستیم. اما ما نمی توانیم به تنهایی این کار را انجام دهیم. اگر غرب مایل به رفع موانع صادرات کشاورزی ما نیست، برای همیشه منتظر نخواهیم ماند. اما اگر به تعهدات خود عمل کنند، توافق از سر گرفته خواهد شد.
دومین دلیل صبر ما روابط با ترکیه بود: انتخابات مجدد اردوغان برای روسیه مهم بود و وقتی این اتفاق افتاد، این انگیزه برای تمدید بیشتر توافق از بین رفت. اگرچه این توافق برای ترکیه مهم بود، رئیس جمهور ترکیه نتوانست غرب را برای لغو تحریم ها علیه شرکت های روسی متقاعد کند. با این حال، ممکن است او معتقد بوده باشد که روسیه به دلیل روابط با کشورش توافق را برای مدت طولانی تمدید خواهد کرد. اکنون رئیس جمهور ترکیه منتظر دیدار با پوتین در ماه آینده است، با امید به مذاکره در مورد تجدید توافق. با این حال، به نظر می رسد شانس آن در حال حاضر کم است، مگر اینکه ترکیه بتواند غرب را به واقع به اجرای شرایط روسیه وادار کند.
آیا ترکیه می‌تواند از روسیه با این ادعا که صادرات گندم اوکراین بدون موافقت ما، یعنی بدون توافق مجدد، ادامه خواهد یافت، باج بگیرد؟ از نظر نظری، چنین امکاناتی وجود دارد: کشتی‌های جنگی ترکیه می‌توانند کشتی‌های اوکراینی را از اودسا اسکورت کنند. با این حال، از نظر عملی، این بدان معناست که روس‌ها و ترکیه در آستانه درگیری نظامی قرار خواهند گرفت، زیرا کشتی‌های کشور عضو ناتو در منطقه عملیات نظامی روسیه قرار خواهند گرفت.
مسکو بارها نسبت به مشارکت نیروهای مسلح کشورهای عضو ناتو در درگیری اوکراین هشدار داده است و با توجه به تمام سلاح‌های غربی که به اوکراین سرازیر می‌شود، هیچ‌کس در این ائتلاف برای مشارکت مستقیم آماده نیست. ماهیت بشردوستانه چنین ماموریت ترکیه‌ای توجیهی برای استفاده از نیروهای مسلح در شرایط کنونی نیست و آنکارا به خوبی از این موضوع آگاه است.
رئیس‌جمهور ترکیه حاضر نیست ریسک کند که در بدترین حالت منجر به درگیری نظامی و در بهترین حالت منجر به قطع روابط روسیه و ترکیه شود (یا اینکه آنها در یخبندان قرار گیرند، مانند آنچه در پاییز ۲۰۱۵ پس از سرنگونی جنگنده ما در آسمان مرز ترکیه و سوریه رخ داد). بنابراین، اردوغان تلاش خواهد کرد تا با پوتین در مورد تمدید توافق مذاکره کند، تا از یک سو موقعیت بسیار مطلوب ترکیه به عنوان واسطه تجاری و لجستیکی بین روسیه و غرب را حفظ کند و از سوی دیگر موقعیت خود را در دور جدید مذاکرات بزرگ با غرب تقویت کند. (که در پس زمینه سوال عضویت سوئد در ناتو برگزار می‌شود).
از سوی دیگر، روسیه بازی پیچیده و ضروری خود را با ترکیه ادامه خواهد داد، جایی که بسیاری از موضوعات – از اقتصاد گرفته تا ژئوپلیتیک، از خط لوله‌های گاز گرفته تا سوریه – به هم پیوسته هستند.
در همین حال، نه تعلیق فعلی معامله و نه احتمال از سرگیری آن واقعاً ارتباطی با برنامه‌های ما برای اوکراین ندارد. عملیات نظامی ویژه تا زمانی که هدف اصلی آن، یعنی حذف دولت ضد روسی و طرفدار غرب در کی‌یف، حاصل نشود، ادامه خواهد داشت. اینکه آیا کشتی‌های حامل گندم اوکراینی بتوانند برای مدتی قبل از رسیدن به این اهداف از اودسا خارج شوند، در نهایت تأثیری بر سرنوشت اوکراین نخواهد داشت. این امر در حال حاضر در ترازوهای تاریخ روسیه تعیین شده است – و نه توافقی، نه سلاح‌های غربی و نه بازی‌های ترکیه‌ای نمی‌توانند آن را نجات دهند.