پشتک‌وارو زدن ترکیه
ورا ژردیوا (Vera Zherdeva)- مطبوعات آزاد
مالک کریم‌اوف (Malik Kerimov)
ا. م. شیری
اردوغان امروز علیه کیست؟
آیا اروپا آماده است بخشی از امپراتوری عثمانی جدید باشد؟
پس از پیروزی رئیس جمهور ترکیه در انتخابات، روابط بین کشورهای ما به طرز محسوسی بدتر شد. اردوغان ابتدا آشغال‌های «آزوف» را بدون هیچ قید و شرطی به اوکراین فرستاد و سپس در بحث پیوستن سوئد به ناتو سطح شروط خود را پائین آورد. علاوه بر این، او در ویلنیوس تمایل شدید خود را برای دیدار رو در رو با رئیس جمهور آمریکا ابراز کرد. رئیس جمهور آمریکا و در نهایت ترکیه، از اوکراین که تلاش می‌کند وارد ناتو شود، حمایت کردند. در حالی که آمریکا، آلمان و در واقع اکثر کشورهای عضو ناتو هنوز فکر می‌کند، ترکیه، سه جمهوری کوچک حوزۀ بالتیک و لهستان موافق عضویت اوکراین در ناتو هستند.
اما اکثر دانشمندان علوم سیاسی روسیه بر این باور بودند که این اردوغان است که هر از گاهی در مورد نیات دوستانه به روسیه اطمینان می‌دهد و از شدت تجاوزات ناتو علیه روسیه می‌کاهد. اما اکنون به دنبال توضیح رفتار «خائنانه» رئیس جمهور ترکیه هستند. فرضیات بسیاری متصور است. برخی بر این باورند که اردوغان از شناخته شدن به عنوان «عروسک دست نشاندۀ روسیه» می‌ترسد. برخی دیگر ابراز عقیده میکنند که پشتک‌وارو زدن ناتویی ترکیه، می‌تواند یک نوع «پاسخ»، به این واقعیت باشد که نیروهای مسلح سوریه ضربۀ ملموسی به «نیابتی‌های» ترکیه وارد کردند. بعید است که دمشق بدون رضایت مسکو جرئت چنین اقداماتی را داشته باشد. و ترک‌ها آزرده‌خاطر شدند. برخی دیگر تغییر موضع ترکیه را تلاش برای جلب حمایت شرکای غربی بمنظور غلبه بر بحران اقتصادی با حداقل ضرر ارزیابی میکنند. به هر حال، نرخ لیر به پایین‌ترین سطح تاریخی سقوط کرده است.
بسیاری از مردم در ضمیر خود اردوغان را خائن خطاب میکنند. او را به «بی‌احترامی نسبت به روسیه» متهم نموده، تشدید وخامت مناسبات آنکارا و مسکو را پیش‌بینی میکنند. با این حال، وضعیت از جانب ترکیه به گونۀ دیگر دیده می‌شود.
مالک کریم‌اف (استانبول)، دکترای علوم سیاسی معتقد است، که اردوغان پس از پیروزی در انتخابات از همکاری با روسیه خودداری نکرد و در حد امکان به روابط دوستانه با روسیه ادامه می‌دهد.
ــ رئیس جمهور اردوغان پس از انتخاب برای یک دورۀ دیگر، در واقع در مورد یکسری مسائل سیاست سخت‌تری را در پیش گرفت. اما این ناشی از هوی و هوس شخصی او نیست، بلکه واکنشی است به اینکه اپوزیسیون در جریان انتخابات ۴۸ درصد آراء را به دست آورد. به هر حال، این تقریباً نیمی از رأی‌دهندگان در انتخابات است که از خط و مشی سخت‌تری در بسیاری از زمینه‌ها، از جمله، در روابط با روسیه حمایت میکنند. روی این اصل، اردوغان مجبور است نظر و تمایل مخالفان را در نظر بگیرد. اما، او به طور کلی طرفدار روابط بسیار دوستانه با روسیه است. بنابراین، نباید بین روسیه و ترکیه سردی، بویژه رویارویی اتفاق بیافتد.
«مطبوعات آزاد»: اما اردوغان به شکل عجیب احساسات داغ بروز می‌دهد. او به شبه‌نظامیان «آزوف» اجازه داد به اوکراین برگردند. آن‌ها قصد خود را برای ادامۀ جنگ علیه روسیه علناً اعلام کرده‌اند. این ژست آشکارا غیردوستانه است.
ــ مشکلات مربوط به انجام عملیات نظامی ویژه و بحران اوکراین فراتر از روابط دوجانبۀ ترکیه و روسیه است. غرب جمعی در دورۀ انتخابات ریاست جمهوری، فشار زیادی بر آنکارا وارد کرد تا رئیس جمهور فعلی را از صحنه سیاسی حذف کند. کمال قلیچداراوغلو، رهبر اصلی اپوزیسیون، ۳۰۰ میلیارد دلار برای پیروزی در انتخابات دریافت کرد. کناره‌گیری اردوغان از ریاست جمهوری می‌تواند سیاست ترکیه را در قبال غرب تغییر دهد و روسیه را در مبارزه با همۀ کشورهای غربی تنها بگذارد. غرب که در این انتخابات شکست خورده، همچنان برای تضعیف اقتصاد ترکیه، به وارد کردن فشار بیشتر و بیشتر بر این کشور، به ویژه به لیر و مسائل دیگر ادامه می‌دهد. بنابراین، برای تقویت وجهۀ اردوغان در نگاه آن‌ها و افزایش اعتماد آن‌ها به او به عنوان مذاکره‌کننده با روسیه، لازم بود گامی به سمت غرب برداشته شود. به دلیل دوستی او با پوتین (به ویژه پس از حمایت رئیس جمهور روسیه از نامزدی همکار ترک خود در انتخابات)، وجهۀ اردوغان به شدت آسیب دید. پنج نفر «آزوفی»* آزاد شده به هیچوجه توازن قوا در خط مقدم را تغییر نخواهد داد. اما، بازگرداندن آن‌ها به اوکراین می‌تواند کی‌یف و شرکای غربی را نسبت به موضع بی‌طرف اردوغان در حل مناقشه متقاعد سازد.
«مطبوعات آزاد»: پس، در مورد پیوستن سوئد، فنلاند و از همه جنجالی‌تر، اوکراین به ناتو چطور؟
ــ آنکارا به دلیل روابط دوستانه با مسکو و در راستای منافع خود، شرایط سختی را برای پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو تعیین کرد. اجازه دهید یادآوری کنم که مجارستان در این مورد از ترکیه حمایت کرد. در حالی که کشورهای اسلاو عضو ناتو اگرچه می‌دانند که این برخلاف منافع روسیه است، بدون تردید با عضویت تازه واردان موافقت کردند. به دلایلی که در بالا ذکر شد، مخالفت با تمایل فنلاند، سوئد و به ویژه اوکراین برای پیوستن به بلوک ناتو برای رئیس جمهور ترکیه بسیار دشوار شد. اگر ترکیه در نشست ویلنیوس از اوکراین حمایت نمی‌کرد، در واقع، آشکارا نشان می‌داد که دقیقاً به دلیل طرفداری از روسیه به سوئد و فنلاند اجازه ورود به ناتو را نمی‌دهد. و این می‌توانست به معنی پایان بی‌طرفی ترکیه باشد.
«مطبوعات آزاد»: برخی کارشناسان سرد شدن روابط با روسیه را به نوعی شرط ورود ترکیه به اتحادیۀ اروپا تلقی میکنند. این چقدر درست است؟
ــ گمان نمی‌کنم بین این دو مسئله ارتباطی وجود داشته باشد. به وضوح روشن است که آمریکا با حمایت از اوکراین در برابر روسیه، اتحادیۀ اروپا را مجبور کرد که طرف رژیم کی‌یف را بگیرد. و این به درماندگی اقتصاد اتحادیۀ اروپا منجر شد. اروپا با شرکت در تحریم‌های ضدروسی به دستور آمریکا، نه تنها به روسیه، بلکه به خودش نیز ضربه زد. بنابراین، ظاهرا اتحادیۀ اروپا در تلاش است تا اتحاد خود با ترکیه را در برابر فشارهای آمریکا تقویت کند. به احتمال زیاد مذاکرات برای ورود ترکیه به اتحادیۀ اروپا به همین دلیل آغاز شده است.
«مطبوعات آزاد»: به نظر شما چشم انداز توسعه روابط روسیه و ترکیه چیست؟
ــ در ترکیه چنین تصور می‌شود، که در رابطه با رویدادهای اخیر، اعتماد به اردوغان در نگاه روس‌ها کاهش یافته است. با این حال، فکر می‌کنم که اکثریت همچنان به دوستی صمیمانه بین رؤسای جمهور دو کشور باور دارند. علاوه بر این، اردوغان به عنوان یک مذاکره‌کنندۀ بی‌طرف در حل مناقشۀ روسیه و اوکراین بسیار مفید است. بنابراین، روابط بین مسکو و آنکارا کاملاً دوستانه باقی خواهد ماند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
*- گردان «آزوف»- گروه ملی‌گرای شبه‌نظامی اوکراین از سوی دادگاه عالی فدراسیون روسیه در ۸ فوریۀ ۲۰۲۲ به عنوان سازمان تروریستی شناخته شد. فعالیت‌های آن در روسیه ممنوع است.
نقل از: مطبوعات آزاد
۲۸ تیر- سرطان ۱۴۰۲