محدودیت صادرات فلزات خاکی کمیاب استراتژیک چین به آمریکا و اروپا
دمیتری دابروف (Dmitry Dobrov)
ا. م. شیری
جمهوری خلق چین در پاسخ به ممنوعیت‌های ضدچینی آمریکا در زمینۀ فن‌آوری‌های پیشرفته، از اول ماه اوت کنترل شدیدی بر صادرات فلزات خاکی کمیاب- گالیم و ژرمانیوم- اعمال خواهد کرد. این تصمیم پکن با واکنش وحشت‌زدۀ بازارهای جهانی مواجه گردید و تعدادی از صنایع راهبردی غرب را تهدید کرد.
کارشناسان یادآوری می‌کنند که این فلزات خاکی کمیاب در تولید خودرو، تجهیزات ارتباطات از راه و صنایع نظامی بی‌بدیل هستند. ژرمانیوم در کابل‌های فیبر نوری، دستگاه‌های دید در شب و سازه‌های خورشیدی، و گالیوم در دستگاه‌های نیمه‌هادی مانند لیزر و دیودهای نورافشان استفاده می‌شود. تولید تجهیزات جی۵، دستگاه‌ه‌های تشخیص تشعشعات هسته‌ای و دستگاه‌های هدایت لیزری، بدون چنین نیمه‌هادی‌ها ممکن نیست.
کارشناسان معتقدند که چین به اقدامات ایالات متحده و متحدانش که اخیراً دسترسی شرکت‌های چینی را به نیمه هادی‌ها و ریزمدارها، از جمله فن‌آوری‌های تراشه برای هوش مصنوعی محدود کرده‌اند، از این طریق پاسخ می‌دهد. تحلیلگران هارگریوز لندزداون، گروه مالی انگلیس، محدودیت‌های صادراتی پکن بر گالیوم و ژرمانیوم را واکنش چین به ممنوعیت آمریکا برای عرضۀ فن‌آوری پیشرفته به این کشور می‌خوانند و یک «اقدام تلافی‌جویانه» تلقی می‌کنند.
به نوشتۀ روزنامۀ فایننشال تایمز لندن، اتحادیۀ اروپا در واکنش به تصمیم چین، تلاش می‌کند به اقدامات حفاظتی دست بزند. رهبری اتحادیۀ اروپا از کمپانی یونانی انرژی و فلزات میتیلینوس درخواست کرد که به منظور قطع وابستگی به منابع چینی، امکان تولید گالیوم را بررسی کند. به گزارش اتحادیۀ فلزکاران اورومتائوکس اروپا، در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها برای به دست آوردن ژرمانیوم و گالیوم تلاش می‌کنند. با این حال، واضح است که این امر به تجدید ساختار عمده در فرآیندهای تولید نیاز دارد. رؤسای کنسرن‌های متالوژی اروپا، امکانات صنعت متالوژی اروپا را که اکنون به دلیل تورم و قیمت بالای انرژی در حال کاهش است، به شدت انتقادی ارزیابی می‌کند. نیک کرامیداس، مدیر عامل انرژی و فلزات میتیلینوس، برنامه‌های کمیسیون اروپا برای سرمایه‌گذاری در تولید گالیوم را «حماقت» می‌داند. زیرا، پیش نیازهای لازم برای انجام این کار بکلی وجود ندارد.
بگزارش کمیسیون مواد اولیۀ کمیاب اتحادیۀ اروپا، چین ۸۰ تا ۹۴ درصد از تولید جهانی گالیوم و ۶۰ درصد ژرمانیوم را به خود اختصاص داده است. هم اتحادیۀ اروپا و هم آمریکا در زمینۀ تأمین این مواد خام به شدت به چین وابسته هستند. مجلۀ «مدیر» (Manager) آلمانی خاطرنشان می‌سازد که ژرمانیوم و گالیوم در کشورهای دیگر، از جمله در کانادا، فنلاند، آمریکا و روسیه نیز تولید می‌شود، اما هنوز یک جایگزین واقعی برای فلزات خاکی کمیاب چین وجود ندارد. صنایع اتحادیۀ اروپا ۷۱ درصد گالیوم و ۴۵ درصد ژرمانیوم مورد نیاز خود را از چین وارد می‌کنند. جنگ تجاری آمریکا علیه چین، اروپا را در موقعیت دشواری قرار می‌دهد. طبق گزارش ادارۀ گمرک چین، این کشور در سال ۲۰۲۲، ۹۴ تن گالیوم، یعنی یک چهارم بیشتر از یک سال قبل صادر کرده است. شرکت‌های بسیار کمی در خارج از چین قادر به تولید گالیوم با خلوص مناسب هستند. کانون بلژیکی «Umicore» در اروپا و دیگری در ژاپن از جملۀ آن‌ها هستند. ژرمانیوم نیز وضعیت مشابهی دارد.
ارزیابی عواقب محدودیت‌های اعمال شده توسط چین هنوز دشوار است. در هر صورت، با توجه به فایننشال تایمز، عصبیت در بازارهای جهانی حاکم است و قیمت گالیم تقریبا یک سوم افزایش یافته است. شرکت آلمانی «مواد ترکیبی فرایبرگر» (Freiberger Compound Materials)، تولیدکنندۀ ریزتراشه، که ۱۰ درصد از خریدهای جهانی گالیوم را به خود اختصاص می‌دهد، تقاضای وحشتناکی برای این فلز گزارش کرده و باعث شد انبارها تقریباً خالی شوند.
به گزارش شرکت «استار» مالزی، تصمیم پکن اولین واکنش جدی به اقدامات واشنگتن در محدود کردن منابع نیمه‌هادی‌ها است. این اقدام به چین اجازه می‌دهد فن‌آوری کامپیوتری پیشرفته و کاربرد آن را در زمینۀ نظامی توسعه دهد.
بنا به ارزیابی نشریۀ انگلیسی اکونومیست، دولت آمریکا آغازگر درگیری فن‌آوری بین آمریکا و چین بود و چین فقط به این چالش پاسخ داد. واشنگتن سال گذشته محدودیت‌های شدیدی را برای دسترسی شرکت‌های چینی به فن‌آوری آمریکایی اعمال کرد. علاوه بر این، آمریکا متحدان خود را مجبور کرد که عملاً به این تحریم بپیوندند. شرکت هلندی ASML تحت فشار کاخ سفید در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۲، فروش تجهیزات پیشرفته لیتوگرافی مورد نیاز برای ساخت ریزتراشه‌های مدرن به چین را محدود کرد. در پاسخ، مقامات چینی شرکت‌های خود را از استفاده از ریزتراشه‌های شرکت آمریکایی میکرون (Micron) منع کردند.
این اقدامات به اعتقاد کارشناسان ناکافی بودند و اکنون چینی‌ها «توپخانۀ سنگین»- محدودیت‌های فوق‌الذکر در خصوص اعمال محدودیت بر صادرات گالیوم و ژرمانیوم، دو عنصر ضروری برای تولید ریزتراشه‌های پیشرفته را به کار گرفته‌اند. در صورت ممنوعیت کامل، چنین اقدامی می‌تواند صنعت نیمه‌هادی جهانی را تحت تأثیر قرار دهد و سرعت گذار به فن‌آوری‌های نسل بعدی را به شدت کاهش دهد.
وزارت بازرگانی چین این تصمیم را در راستای منافع امنیت ملی توصیف کرد. به گفتۀ تحلیلگران، این مرحلۀ بعدی تشدید جنگ تجاری آمریکا و چین بود و در آینده تلاش‌های واشنگتن برای کاهش وابستگی به چین را پیچیده‌تر خواهد کرد. پل تریلو، نایب رئیس شرکت مشاوره آمریکایی آلبرایت استونبریج، معتقد است که آمریکا برای جبران حداقل بخشی از عرضۀ فلزات خاکی کمیاب راهبردی، به زمان و سرمایه‌گذاری قابل توجهی نیاز دارد. دولت بایدن به شدت از محدودیت‌های چین انتقاد کرد و سخنگوی وزارت بازرگانی آمریکا خواستار تنوع فوری زنجیره‌های تأمین کالاهای استراتژیک گردید. برای این منظور، آمریکایی‌ها رایزنی‌های فوری با متحدان و شرکای خود انجام خواهند داد.
کمیسیون اروپا و ژاپن نیز به نوبۀ خود از چین خواستند به قوانین سازمان تجارت جهانی پایبند باشد. با این حال، وزارت اقتصاد تایوان، بزرگترین تولیدکنندۀ ریزتراشه‌های پیشرفته در جهان، معتقد است که آخرین محدودیت‌های چین، تأثیر جدی بر صنعت نیمه‌هادی‌ها در کوتاه مدت نخواهد داشت.
در عین حال، وال استریت ژورنال گزارش داد که دولت ایالات متحده در حال تدارک اقدامات محدودکنندۀ جدید است تا از دسترسی شرکت‌های چینی به خدمات «ابری» غول‌های فن‌آوری ایالات متحده- آمازون و مایکروسافت جلوگیری کند.
وِی جیانگو، معاون سابق وزیر بازرگانی چین گفت، که اقدامات کنترل صادرات برای فلزات خاکی کمیاب تازه شروع است. کشورش ابزارها و اقدامات تحریمی بیشتری در اختیار دارد. وانگ ونبین، نمایندۀ وزارت امور خارجۀ چین نیز به نوبه خود سوءاستفاده از اقدامات کنترل صادرات توسط برخی از قدرت‌های غربی و رویکرد آشکار آن‌ها در سرکوب و مهار برخی کشورها را محکوم کرد.
نقل از: وب‌سایت رسانه‌های خارجی
۲۷ تیر-سرطان ۱۴۰۲
