اینطور نیست که اردوغان قصد دارد با هزینه غرب به سمت شرق حرکت کند. بلکه واقعیت این است که بزرگترین زیرساخت های جهان، توسعه و پروژه های ژئوپلیتیکی امروز همه در شرق واقع شده است.
پپه اسکوبار
ترجمه مجله هفته
غرب جمعی مایل بود اردوغان را بخاک بسپارد – اشتباه استراتژیک دیگری که در وضعیتی نبود تا روحیه رای دهندگان ترک در اعماق آناتولی را مورد بررسی قرار دهد.
در نهایت، رجب طیب اردوغان دوباره این کار را انجام داد. با وجود تمام کاستی هایش، مانند سیناترا نئو عثمانی سالخورده، او موفق شد ریاست جمهوری ترکیه را “به روش خودم” خودش حفظ کند، پس از آنکه مخالفان تقریبا او را دفن کردند.
مسلماً اولین اولویت ژئوپلیتیکی این است که چه کسی به عنوان وزیر امور خارجه منصوب می شود.
نامزد اصلی، ابراهیم کالین – دبیر مطبوعاتی و مشاور ارشد کنونی اردوغان است.
در مقایسه با چاووش اوغلو، وزیر خارجه فعلی، کالین را می توان از نظر تئوری بیشتر طرفدار غرب طبقه بندی کرد. با این حال، این سلطان است که حرف آخر را میزند.
دیدن اینکه ترکیه تحت برنامه اردوغان ۲.۰ چگونه تقویت روابط با غرب آسیا و روند تسریع ادغام اوراسیا را هدایت می کند، هیجان انگیز خواهد بود.
اولین اولویت فوری اردوغان از بین بردن آنچه او «کریدور تروریستی» در سوریه مینامد است.
در عمل، این بدان معناست که YPG/PYD تشکل های سیاسی و نظامی کردهای مورد حمایت ایالات متحده، که در واقع شاخه های سوری حزب کارگران کردستان (پ ک ک) هستند، باید شکست داده شوند – موضوعی که همچنین در مرکز عادی سازی احتمالی روابط با دمشق قرار دارد.
اکنون که بازگشت سوریه پس از یک وقفه ۱۲ ساله با شور و شوق از سوی اتحادیه عرب استقبال شده است، همکاری با میانجیگری مسکو بین روسای جمهور ترکیه و سوریه که در حال حاضر در جریان است، می تواند یک برد-برد نهایی برای اردوغان باشد.
هدف کنترل کردها در شمال سوریه و در عین حال تسهیل بازگرداندن حدود چهار میلیون پناهنده است(دهها هزار نفر به عنوان نیروی کار ارزان باقی خواهند ماند).
سلطان بهترین حالت خود را وقتی دارد که قرار است بین شرق و غرب بندبازی کند. او به خوبی می داند که چگونه از موقعیت ترکیه به عنوان یکی از اعضای کلیدی ناتو – با یکی از بزرگترین ارتش ها، قدرت وتو و کنترل دسترسی به دریای سیاه که از نظر استراتژیک مهم است، سود ببرد.
و همه اینها در حالی که استقلال واقعی در سیاست خارجی، از غرب آسیا تا شرق مدیترانه را حفظ کند.
بنابراین فرض کنید که اردوغان ۲.۰ یک مشکل غیرقابل انکار برای نومحافظه کاران و نئولیبرال های مسئول سیاست خارجی ایالات متحده باقی خواهد ماند. همراه با دست نشاندگان اتحادیه اروپا که هرگز از تلاش برای مطیع ساختن آنکارا برای مبارزه با همگرایی اوراسیا روسیه، چین و ایران دست بر نمی دارند. با این حال، سلطان می داند که چگونه این بازی را انجام دهد.
نحوه برخورد با روسیه و چین
هر اتفاقی بیفتد، اردوغان روی کشتی در حال غرق شدن تحریم ها علیه روسیه نخواهد پرید. کرملین اوراق قرضه ترکیه را خرید که مربوط به توسعه نیروگاه هسته ای آکویو ساخت روسیه، اولین رآکتور هسته ای ترکیه است. مسکو به آنکارا اجازه داد تا پرداخت صورتحساب حدود ۴ میلیارد دلار بهای انرژی روسی را تا سال ۲۰۲۴ به تعویق بیندازد. بهتر از همه، آنکارا هزینه گاز روسیه را به روبل می پردازد.
بنابراین، تعدادی از معاملات مربوط به تامین انرژی روسیه، تحریم‌های ثانویه احتمالی را که می‌تواند صادرات رو به رشد ترکیه را هدف قرار دهد، نادیده گرفت. با این حال آنچه مسلم است این است که آمریکا به تنها سیاست «دیپلماتیک» خود یعنی تحریم ها متوسل خواهد شد. تحریم های ۲۰۱۸ ترکیه را به سمت رکود سوق داد.
اما اردوغان به راحتی می تواند روی حمایت مردمی در ترکیه حساب کند. در اوایل سال جاری، یک نظرسنجی تلفن‌همراه نشان داد که ۷۲.۸ درصد از شهروندان ترکیه روابط خوب با روسیه را ترجیح می دهند، در حالی که تقریبا ۹۰ درصد آمریکا را به عنوان یک کشور “متخاصم” طبقه بندی می کنند. این به وزیر کشور سویلو اجازه میدهد تا به صراحت بگوید:
«ما هر کسی را که مشکل ساز شود، از جمله نیروهای آمریکایی را از بین خواهیم برد.»
همکاری استراتژیک بین چین و ترکیه آنچه اردوغان “بازگشت به شرق” می نامد در حال انجام است – و این عمدتا در مورد پروژه زیرساخت چند قاره ای چین ، ابتکار کمربند و جاده (BRI) است. شعبه جاده ابریشم ترکیه کمربند و جاده بر روی آنچه پکن “راهرو میانی” می نامد ، متمرکز است ، یک مسیر تجاری کم هزینه و امن که آسیا را با اروپا متصل می کند.
نیروی محرکه قطار سریع السیر چین است که مسلماً کریدور میانی را به ستون فقرات کمربند و جاده تبدیل می کند. به عنوان مثال، قطعات الکترونیکی و طیف وسیعی از لوازم خانگی که به طور معمول با هواپیمای باری از اوزاکا، ژاپن می‌رسند، از طریق قطار سریع‌السیر راه‌آهن چین از شنژن، ووهان و چانگشا به قطارهای باری به مقصد دویسبورگ و هامبورگ در آلمان بارگیری می‌شوند. گذرگاه آلاتاو از سین کیانگ به قزاقستان و فراتر از آن. حمل و نقل از چونگ کینگ به آلمان حداکثر ۱۳ روز طول می کشد.
جای تعجب نیست که نزدیک به ۱۰ سال پیش، زمانی که رئیس جمهور چین شی جین پینگ ابتکار کمربند و جاده بلندپروازانه چند تریلیون دلاری خود را در شهر آستانه قزاقستان رونمایی کرد، از قطار سریع السیر چین به عنوان یکی از اجزای اصلی ابتکار کمربند و جاده نام برد.
از دسامبر ۲۰۲۰ ، قطار های حمل و نقل مستقیم از شیان به استانبول از طریق راه آهن باکو-تفلیس-قارص (BTK) ، با مدت زمان سفر کمتر از دو هفته ، در حال تردد هستند. و برنامه ریزی شده است که فرکانس آنها را افزایش دهد. پکن به خوبی از مزیت ترکیه به عنوان یک مرکز حمل و نقل و یک مرکز برای بازارهای بالکان ، قفقاز ، آسیای مرکزی ، آسیای غربی و شمال آفریقا آگاه است ، به خصوص امکان مقاوله‌نامه گمرکی با اتحادیه اروپا ، که دسترسی مستقیم به بازارهای اروپایی را فراهم می کند.
علاوه بر این، پیروزی باکو در جنگ ۲۰۲۰ قره باغ کوهستانی امتیازی را در قالب یک توافق آتش‌بس به ارمغان آورد: کریدور زنگزور، که در نهایت به ترکیه دسترسی مستقیم به همسایگان خود را از قفقاز تا آسیای مرکزی میدهد.
یورش پان ترکیستی؟
و در اینجا وارد قلمروی شگفت‌انگیزی می‌شویم: روند همکاری احتمالی داخلی آتی بین سازمان کشورهای ترک، سازمان همکاری شانگهای، بریکس+… و همه اینها با همزمان با افزایش سرمایه گذاری عربستان و امارات در اقتصاد ترکیه رخ میدهد.
سلطان 2.0 می‌خواهد به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای به رهبری چین و بریکس + چندقطبی تبدیل شود. این به معنای ارتباط نزدیک‌تر با مشارکت استراتژیک بین روسیه و چین، و همچنین با قدرت‌های عربی است که در قطار گلوله‌ای بریکس پلاس نیز حرکت می‌کنند.
اردوغان ۲.۰ در حال حاضر بر دو بازیگر اصلی در آسیای مرکزی و جنوب آسیا متمرکز شده است: ازبکستان و پاکستان. اتفاقا هر دو عضو سازمان همکاری شانگهای هستند
آنکارا و اسلام آباد بسیار هم‌نظر هستند. آنها در مورد موضوع بسیار حساس کشمیر یک نظر دارند و هر دو از آذربایجان در برابر ارمنستان حمایت کرده اند.
با این حال، تحولات مهم می تواند در آسیای مرکزی رخ دهد. آنکارا و تاشکند یک توافقنامه دفاع استراتژیک امضا کرده اند که به اشتراک گذاری اطلاعات و همکاری لجستیکی را فراهم می کند.
سازمان کشورهای ترک (OTS) مستقر در استانبول، محرک اصلی پان ترکیسم یا پان تورانیسم است. ترکیه، آذربایجان، قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان اعضای کامل و افغانستان، ترکمنستان، مجارستان و اوکراین ناظر هستند. روابط ترکیه و آذربایجان در زبان پان ترکی با عنوان «یک ملت، دو دولت» شناخته می شود.
ایده اصلی یک “سکوی همکاری” هنوز نامشخص بین آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی است. با این حال، در حال حاضر برخی از پیشنهادات جدی ارائه شده است. در اجلاس OTS در سمرقند در پایان سال ۲۰۲۳، ایده بلوک تجارت آزاد تورانس ارائه شد که شامل ترکیه، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان و به عنوان ناظر، مجارستان (به نمایندگی از اتحادیه اروپا) و قبرس شمالی بود
در حال حاضر رقابت سختی جریان دارد. ترکیه برای بهره مندی کامل از موقعیت خود به عنوان یک هاب ترانزیت انرژی، نه تنها به گاز روسیه، بلکه به گاز ترکمنستان که به خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی (TANAP) و نفت قزاقستان از طریق باکو – تفلیس – جیهان تغذیه می شود نیز نیاز دارد. خط لوله(BTC) نیز در راه است.
آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TİKA) به شدت در همکاری های اقتصادی مشارکت دارد و در تعدادی از پروژه ها در زمینه حمل و نقل، ساخت و ساز، معدن و نفت و گاز مشارکت میکند. آنکارا در حال حاضر ۸۵ میلیارد دلار در سراسر آسیای مرکزی سرمایه گذاری کرده است، و نزدیک به ۴۰۰۰ شرکت در تمام “استان” ها مشغول فعالیتند[1].
البته ترکیه در مقایسه با روسیه و چین نقش مهمی در آسیای مرکزی ندارد. علاوه بر این ، این پل از طریق ایران به آسیای مرکزی منتهی می شود. تا کنون ، رقابت بین آنکارا و تهران به نظر می رسد معمول باشد ، اما این می تواند با سرعت برق تغییر کند اگر راهرو حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) به طور همزمان تحت رهبری روسیه ، ایران و هند توسعه یابد ، که به نفع هر دو طرف خواهد بود. به خصوص اگر ایرانی ها و ترک ها به زودی عضو کامل برکس+شوند.
سلطان ۲.۰ موظف است سرمایه گذاری در آسیای مرکزی را به عنوان مرز جدید ژئواکونومیک افزایش دهد. این به نوبه خود این احتمال را به همراه دارد که ترکیه به زودی به سازمان همکاری شانگهای بپیوندد.
وقتی “چرخش به شرق” به طور کامل موثر خواهد بود، که به موازات آن ارتباط نزدیکتری با مشارکت استراتژیک بین روسیه و چین ایجاد شود. در این راستا باید توجه داشت که روابط ترکیه با قزاقستان ، ازبکستان و قرقیزستان نیز از مشارکت های استراتژیک است.همه اینها برای یک نئو عثمانی که تا چند روز پیش به عنوان یک مدل سپری شده کنار گذاشته شده بود، چیز بدی نیست.
ترجمه از انگلیسی.
اولین بار توسط The Cradle منتشر شد.
[1] “Stans” یک اصطلاح محاوره ای است که برای کشورهای آسیای مرکزی که با پسوند “-stan” ختم می شود، مانند قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان و تاجیکستان استفاده می شود.