رابطه متشنج
اتهامات متقابل بین باکو و تهران
نوشته کنوت ملنتین
یونگه ولت
ترجمه مجله هفته
روابط بین دو کشور همسایه آذربایجان و ایران به طور سنتی مشکل دار بوده است، حتی اگر دولت های باکو و تهران هر از گاهی با جدیت ادعا می کنند و حتی سعی می کنند خلاف آن را تظاهر کنند.
اکثریت جمعیت هر دو کشور به مذهب شیعه تعلق دارند، اما مذهب در جمهوری شوروی سابق بسیار کمتر از ایران جدی گرفته می شود و برخلاف ایران، هیچ نقش سیاسی در آنجا ایفا نمی کند.
دولت باکو حداقل در گذشته تهران را متهم کرده که می‌خواهد برداشت سخت‌گیرانه‌تر و سرکوبگرانه‌تر شیعی خود را به آذربایجان «صادر» کند.
از سوی دیگر، تهران همسایه خود را به تحریک و حمایت از احساسات جدایی طلبانه در میان آذری ها متهم می کند که بر اساس برخی برآوردها یک چهارم جمعیت ایران را تشکیل می دهند.
روابط دو کشور در سال جاری به وخامت گرویده. در ۲۹ ژانویه، آذربایجان سفارت خود را در تهران دو روز پس از آنکه فردی با اسلحه کلاشینکف وارد ساختمان شد و شروع به تیراندازی کرد، بست.
در درگیری که رخ داد، رئیس گارد حفاظت سفارت کشته و دو تن از زیردستان وی مجروح شدند. پلیس ایران بعداً عامل جنایت را دستگیر کرد و مدعی شد که او از روی عصبانیت و مشکل شخصی اقدام به این کار کرده است گویا همسر آذربایجانی او برخلاف میل متهم به جمهوری آذربایجان بازگشته است.
با این حال، دولت باکو بر ادعای خود مبنی بر اینکه پلیس ایران در مورد حمله تروریستی کوتاهی کرده است، پافشاری کرد.
پس از این اتفاق، نیروهای آذربایجان اقدامات متعددی را علیه گروه ها و جاسوسان ادعایی طرفدار ایران انجام دادند. در ۶ اوریل، مقامات باکو اعلام کردند که شش نفر را دستگیر کرده‌اند که توسط سرویسهای اطلاعاتی ایران برای بی ثبات کردن وضعیت کشور استخدام شده بودند.
اندکی پس از آن، وزارت امور خارجه گزارش داد که سفیر ایران احضار شده و به او ابلاغ شده است که چهار کارمند سفارت باید ظرف ۴۸ ساعت کشور را ترک کنند. دلیل چنین تصمیمی این ادعا بود که فعالیت‌های آنها در آذربایجان ” با وضعیت دیپلماتیک آنها همخوانی” نداشته.
در عوض، ایران چهار کارمند سفارت آذربایجان در تهران و کنسولگری در تبریز را اخراج کرد، همانطور که تنها یک ماه بعد اعلام شد و پس از آن توسط وزارت امور خارجه تایید شد.
ایران مدتهاست که همسایه شمال غربی خود را به همکاری نزدیک با اسرائیل به ویژه در حوزه نظامی و اطلاعاتی متهم کرده است.
بر اساس ادعاهای ایران که نه تنها اثبات نشده بلکه کاملاً نادقیق نیز هستند، اعضای نیروهای مسلح و سرویس های اطلاعاتی اسرائیل از آذربایجان علیه ایران فعالیت می کنند.
در مقابل، دولت باکو ایران را متهم می کند که ارمنستان را در مناقشه قره باغ کوهستانی با تسلیحات از ذخایر خود و روسیه مسلح کرده است.
تهران این موضوع را تکذیب می کند و خاطرنشان می کند که ایران همواره به صراحت از موضع آذربایجان در این مناقشه حمایت کرده است. این اظهارات ایران حداقل با واقعیت ها مطابقت دارد. مقامات منطقه ای در بخش آذربایجان ایران حتی در جنگ ۲۰۲۰ با نیروهای آذربایجان اعلام همبستگی کرده بودند.