آرزوی چند صد ساله روسیه را ایران عملی میکند.

روسیه در حال تحقق رویای چند صد ساله تزارها و شوروی است.

مسیری امن‌تر و سریع‌تر از روسیه تا هند حداکثر از زمان سلطنت پل اول در فهرست آرزوهای تزارهای روسیه بوده است. بریتانیا که امپراتوری خود را در معرض خطر می دید، با دسیسه های مختلف بارها مانع از تحقق این پروژه شد. اکنون به لطف همکاری روسیه و ایران، به نظر می رسد این رویا در حال تبدیل شدن به واقعیت است.

نوشته سرگئی ساوچوک
ترجمه مجله هفته

۱۷ می ۲۰۲۳ مطمئناً به عنوان روزی با ابعاد واقعاً تاریخی در تاریخ ثبت خواهد شد. قطعا روزی خواهد آمد که فصلی از کتاب دانشجویان اقتصاد به این موضوع اختصاص خواهد یافت.
در آن روز ولادیمیر پوتین به همراه همتای ایرانی خود ابراهیم رئیسی از طریق ویدئو کنفرانس برای احداث خط ریلی رشت-آستارا به توافق رسیدند.
با این پروژه در آینده ای نزدیک رویای حداقل یک قرن و نیم اخیر تقریباً تمام رهبران سیاسی روسیه محقق خواهد شد.
پیش از این مراسم، سیاستمداران روسی در تهران به نمایندگی از الکساندر نواک، معاون نخست وزیر، ویتالی ساولیف، وزیر حمل و نقل، معاون بانک مرکزی روسیه و رئیس خدمات گمرک حضور داشتند.
کاظم جلالی سفیر ایران در مسکو نیز اعلام کرد که الویرا نابیولینا هفته آینده در چارچوب همین پروژه وارد ایران خواهد شد.
ترکیب هیأت روسی نشان دهنده اهمیت این رویداد برای روسیه است و استقبال ایران نیز نشان دهنده علاقه طرف ایرانی است.
قطعه در حال ساخت رشت – آستارا تنها ۱۶۲ کیلومتر طول دارد و تماماً در محدوده خاک ایران قرار دارد، اما کم بودن فاصله نباید کسی را گمراه کند.
ساخت راه‌آهن ترانس قفقاز (اولین بخش پوتی-تفلیس) در سال ۱۸۶۵ آغاز شد. امپراتور الکساندر دوم و جانشینان او پیوسته مشغول کشیدن ریل ها از میان کوه های قفقاز بودند هر روز بیشتر و بیشتر به سمت جنوب پیش میرفتند، رؤیایی که در آن زمان دیوانگی به نظر می رسید – اتصال روسیه و ایران دوردست از طریق یک راهرو زمینی مستقیم.
اهمیت این پروژه از آنجا آشکار می شود که ساخت و ساز حتی در طول جنگ جهانی اول ادامه یافت و در زمان انقلاب ۱۹۱۷ خط راه آهن به سوچی رسید، از گوشه کوچکی از ارمنستان عبور کرد، به ترکیه رفت و تقریباً به باکو رسید.
پس از انقلاب بلشویک ها با همت و غیرتی سه گانه دست به کار شدند. در سال ۱۹۲۵ این خط به لنیناکان ارمنستان و تسکالتوبو گرجستان گسترش یافت. در سال ۱۹۴۰، تسخینوال اوستیایی و سوخوم آبخازیا اضافه شد و کار ساخت و ساز باشکوه در سال ۱۹۴۹ با افتتاح ایستگاه بزرگ آدلر به پایان رسید. این اتصال به خط اصلی ترانس قفقاز تغییر نام داد. با این حال، کار خوابید و تا سال ۱۹۹۱ ایستگاه های لنیناکان در ارمنستان و ایستگاه های نخجوان و لنکران در آذربایجان نقطه پایانی بر روی نقشه راه آهن باقی ماندند.
در حال حاضر صحبت های زیادی در مورد نزدیکی مسکو و پکن وجود دارد و و به ناحق به روندهای مشابه با ایران کمتر توجه شده است.
هیستری در بلومبرگ آمریکایی در دسامبر گذشته آغاز شد مبنی بر اینکه مسکو و تهران در شرف ایجاد چندین کریدور حمل و نقل در مدت زمان بسیار کوتاهی بودند، از جمله یک مسیر دریایی از طریق آستاراخان و داغستان به بنادر آستارا، انزلی، نوشهر و امیرآباد در ضمن درباره خط راه آهن رشت و آستارا هم صحبت‌هایی منتشر شد.
ناگهان معلوم شد که ایرانی هایی که مدت‌ها تحت تحریم‌های آمریکا و بقیه کشورهای دموکراتیک هستند، با سرعتی باورنکردنی مشغول کشیدن خط آهنی را به سمت جنوب یعنی به بنادر مهم بندرعباس و چابهار هستند.
پس از تکمیل ساخت و ساز، امکان تردد قطارها از روسیه مستقیماً به بندر بمبئی هند، یکی از بزرگترین مراکز تجاری و لجستیکی در سراسر آسیا فراهم میشود بندری که پس از بنادر کاندلا و پارادیپ، که هر کدام بیش از صد میلیون تن بار در آنها جابجا میشود در مقام دوم قرار دارد.
به همین دلیل است که ساخت آخرین بخش کوتاه خط راه‌آهن از اهمیت بالایی برخوردار است و اولین کلنگ آن زیر نظر دقیق سران هر دو دولت به زمین زده شد.

اولاً، اصرار دیپلماتیک مسکو برای میانجیگری بین ارمنستان و آذربایجان قابل درک است. برای کرملین بسیار مهم است که یک کریدور حمل و نقل مطمئن به آسیا بسازد و برای تحقق این امر، منطقه ای که این خط از آن عبور می کند باید آرام و با ثبات باشد.
دوم اینکه مسیری موازی از طریق گرجستان وجود دارد که تا به امروز از آن استفاده نشده است.
البته تفلیس متحد روسیه نیست، اما یک سال و نیم است که روسیه را تحریم نکرده است و اخیراً ولادیمیر پوتین به طور شگفت انگیزی خطوط هوایی مستقیم بین دو کشور را بازگشایی کرد.
شایان ذکر است که سالومه زورابیشویلی این اقدام را تحریک آمیز خواند، اما پارلمان به سادگی نظر او را نادیده گرفت، بنابراین ترانزیت گرجستان به ارزروم ترکیه نیز در دسترس است، اما در مورد آن در زمان مناسب تری خواهیم نوشت.
و آنگونه که دست سرنوشت میخواهد آمار به ما میگوید که در سال ۲۰۲۲ گردش تجاری بین روسیه و ایران رکورد تاریخی جدیدی را به ثبت رساند. الکسی ددوف سفیر روسیه در ایران اخیرا اعلام کرد که این ارقام در طول یک سال ۱۵ درصد افزایش یافته است و حجم تجارت اکنون از ۴.۵ میلیارد دلار فراتر رفته است. روسیه محصولات شیمی معدنی، تجهیزات صنعت نفت و گاز ایران و ابزارهای اندازه گیری مختلف را تامین می کند. از طرف ایران مواد غذایی، مصالح ساختمانی، پلاستیک و فلزات به روسیه وارد میشود.

حمل و نقل کالا بین روسیه و ایران تاکنون مسیر طولانی را طی کرده است: از بنادر دریای بالتیک از طریق دریای شمال، از فرانسه، اسپانیا، از طریق دریای مدیترانه و کانال سوئز عبور می کند. برای رسیدن به بندر بمبئی فوق الذکر، کشتی ها بیش از ۱۴۰۰۰ کیلومتر را طی می کنند که به طور متوسط ۴۰ روز طول می کشد. به محض باز شدن یک مسیر کوتاه، ارزان و مستقیم از طریق قفقاز و ایران، طول مسیر به سه هزار کیلومتر کاهش می یابد.
به قول معروف: مسیری کوتاه اما ارزشمند.