استراتژی چند وجهی ایران

په‌په اسکوبار، تحلیلگر ژئوپلیتیک و خبرنگار ویژه پورتال آسیا تایمز

ا. م. شیری

اتحاد راهبردی روسیه و ایران تقریباً به عنوان یک امر اجتناب‌ناپذیر تاریخی به نظر می‌رسد. این، یادآور زمانی است که اتحاد جماهیر شوروی سابق پس از محاصره از سوی آمریکا و اروپا از طریق کره شمالی به ایران کمک نظامی کرد.

پوتین و رئیسی روابط دو کشور را به سطح جدیدی ارتقا می‌دهند. مسکو و تهران در حال توسعۀ راهبرد مشترک برای مقابله با استفاده از تحریم‌ها توسط غرب به عنوان یک سلاح هستند.

در همه حال، ایران سابقۀ فوق‌العاده‌ در کار در هم شکستن گزینه‌های «فشارهای حداکثری» دارد. علاوه بر این، اکنون با چتر هسته‌ای راهبردی سه قدرت روسیه، هند، چین در گروه بریکس گره خورده است.

به این ترتیب، تهران اکنون می‌تواند برای توسعۀ ظرفیت اقتصادی گستردۀ خود از طریق طرح یک کمربند- یک جاده، به عنوان مثال در سازمان همکاری شانگهای، اتحادیۀ اقتصادی آوراسیا و مشارکت در «آوراسیای بزرگ» به رهبری روسیه برنامه‌ریزی کند.

بازی مسکو در اتحاد استراتژیک نفتی سطح بالا با عربستان سعودی و در عین حال، تعمیق مشارکت استراتژیک خود با ایران واقعاً پیچیده است.

ایران بلافاصله پس از سفر پاتروشف به تهران، از توسعۀ موشک بالستیک مافوق صوت خود خبر داد که بسیار شبیه «کینژال-خ-۴۷ ام ۲» روسیه است.

و یک خبر مهم دیگر در ارتباط با ایران، تکمیل ساخت بخشی از راه آهن از بندر استراتژیک چابهار تا مرز با ترکمنستان بود. این به معنای ارتباط مستقیم ریلی ایران با کشورهای آسیای مرکزی، روسیه و چین است.

حالا، نقش غالب اوپک پلاس، توسعۀ بریکس پلاس و تلاش عمومی آوراسیایی برای تعیین قیمت‌های تجارت، بیمه، امنیت، سرمایه‌گذاری به روبل، یوان، ریال و غیره را به این‌ها اضافه کنید.

این یک واقعیت آشکار است که تهران به دفع‌الوقت بی‌پایان دسته‌جمعی غرب در مورد برنامۀ جامع اقدام مشترک (برجام) که به عنوان «توافق هسته‌ای ایران» شناخته می‌شود، اهمیت نمی‌دهد. آنچه در حال حاضر واقعاً مهم است تعمیق روابط با بریکس است.

تهران از امضای پیش‌نویس جعلی توافق هسته ای اتحادیه اروپا در وین خودداری کرد. بروکسل خشمگین بود. جایگزینی نفت ایران با نفت روسیه، اروپا را «نجات» نخواهد داد.

واشینگتن از اینکه نتوانست با حمایت از اختلافات درون اوپک، آن را  تقسیم کند، خشمگین بود. با توجه به تمام موارد فوق، تعجبی ندارد که اندیشکده‌های تراست‌های آمریکایی مانند یک دسته مرغ تازه سر بریده رفتار می‌کند.

در صف پیوستن به بریکس

در نشست سران سازمان همکاری شانگهای در سمرقند در سپتامبر گذشته، برای همۀ بازیگران مشخص بود که چگونه امپراتوری نزدیکترین متحدان خود را نابود می‌کند.

و در عین حال، کوچک شدن «حوزۀ ناتو» به سمت داخل می‌چرخد؛ بر «دشمنان داخلی» تمرکز می‌کند؛  شهروندان عادی را بی‌رحمانه به گوشه‌ می‌راند و آن‌ها را مجبور می‌کند تا با جنگ دوگانه – ترکیبی و غیره علیه رقبا- روسیه و چین همگام شوند و کاملاً موافقت کنند.

حالا این را با شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین در سمرقند مقایسه کنید که چین و روسیه را با هم به عنوان بالاترین «قدرت‌های مسئول جهانی» که به دنبال ایجاد جهان چند قطبی هستند، معرفی کرد.

آنچه که به بریکس مربوط می‌شود، این است که «بیش از ده کشور»، از جمله، ایران برای عضویت در آن در صف ایستاده‌اند. در این رابطه لاوروف گفت: «ما انتظار داریم که کار بر روی معیارها و اصول مورد توافق که باید مبنای گسترش بریکس باشد، زیاد طول نمی‌کشد. اما ابتدا لازم است پنج عضو پیشگام، پیامدهای گسترش بریکس را تحلیل کنند».

و دوباره تقابل: واکنش اتحادیۀ اروپا به این تحولات چیست؟ اعمال بستۀ دیگری از تحریم‌ها علیه مسئولان و مقامات مرتبط با سازمان‌های «انتظامی و امنیتی» ایران و راه‌اندازی کارزار علیه آن‌ها به اتهام «خشونت و سرکوب».

در تاریخ معاصر اتفاقات عجیب‌تری ‌می‌افتد. آشتی ایران و عربستان با میانجی‌گری چین، مذاکرات چهار جانبۀ روسیه، ایران ترکیه و سوریه، حمایت عربستان از بازگشت سوریه به اتحادیۀ عرب و …از آن جمله اتفاقات و همه بنحوی مرتبط با راهبرد چند وجهی ایران است.

منبع: مطبوعات آزاد

۱۳ اردیبهشت- ثور ۱۴۰۲