تحول عظیم جهانی هم‌زمان با تحویل سال نو
تحول عظیم جهانی هم‌زمان با تحویل سال نو
درآمدی بر بیانیه مشترک جمهوری خلق چین و جمهوری فدراتیو روسیه در اول فروردین ۱۴۰۲
طلیعه حسنی
دانش و امید، شماره ۱۷-اردیبهشت ۱۴۰۲
تحویل سال نو خورشیدی امسال با یک تحول عظیم و تعیین‌کننده در نظام حاکمیت جهانی مصادف شد؛ به همان میزان از امید‌آفرینی. شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین روز ۲۱ مارس (اول فروردین) برای اقامتی سه‌روزه وارد مسکو شد و با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه در کاخ کرملین دیدار کرد. در پایان همان روزِ اول، بیانیه مشترک دومین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگ‌ترین صادرکننده انرژی جهان با پیام صلح و دوستی، و رشد و توسعه جهانی بر پایه آغاز مناسبات نوین بین‌المللی عاری از زور و آتش و خون به امضای دو طرف رسید. شی جین پینگ پیش‌تر در سخنان اولیه خود در این دیدار یادآور شده بود: «این سفر دولتی به روسیه، سفر دوستی، همکاری و صلح است،»۱ یعنی همان روح حاکم بر بیانیه مشترک دو کشور. بیانیه‌ای که به معنای اعلان پایان جهان تک‌قطبی و آغاز تحولی عظیم و بازگشت‌ناپذیر در روابط بین ملت‌های جهان است. پیامدهای این تحول چون سیلی پرشتاب، هر روز با خبرهایی تازه از گوشه گوشه جهان، ابعاد عظیم آن را به نمایش می‌گذارند؛ خبرهایی مبنی بر تصمیم کشورها و پیمان‌های بزرگ اقتصادی یکی بعد از دیگری برای رهاسازی خود از یوغ دلار، پول رسمی ایالات متحده، به عنوان تنها وسیله مبادلات تجاری و اقتصادی در جهان. گام‌های بی‌تزلزلی که برای برداشتن‌شان طی سال‌های گذشته، دور از شتاب‌زدگی و هیجان کاذب، در نهایت آرامش و اعتماد به نفس تدارک‌های لازم دیده شده است. گام‌هایی سنجیده که نوید آینده‌ای روشن برای اکثریت جهانیان را به همراه دارند.
از این رو توفانی سخت قصر حاکمان جهان را به لرزه درآورده است. مونیکا کراولی، دستیار سابق وزیر خزانه‌داری آمریکا ضمن اعتراف به این طوفانِ (به زعم وی) در شرف وقوع می‌گوید: «دلار سال‌ها به‌عنوان ارز ذخیره جهان به شمار می‌آمد و داشتن چنین وضعیتی یک امتیاز واقعی برای آمریکا بود. اما ما در طول سالیان متمادی از این امتیاز با سیاست‌های پولی و مالی سوء‌استفاده کردیم. این کارِ ما در یکی دو سال اخیر، ارزشِ دلار را کاهش داده است. علاوه بر این، دشمنان آمریکا با رهبری چین، بلوک اقتصادی جدیدی را تشکیل داده‌اند. در این شرایط، عربستان سعودی نیز برای مبادله نفت با ارزهای دیگر چراغ سبز نشان داده است که اگر چنین اتفاقی بیفتد، سیستم جهانی اقتصاد به طور کامل از درون متلاشی خواهد شد و قطعاً اقتصاد آمریکا هم به‌شدت متأثر می‌شود.» (البته خانم کراولی اگر دو سه‌روزی دیرتر اظهارنظر کرده بود، با شنیدن خبر «دردناک» تصمیم قطعی عربستان مبنی بر توافق با چین برای استفاده از یوان در معاملات با یکدیگر، نظر مشروط خود را به شکلی قطعی بیان می‌کرد.) وی در ادامه می‌گوید: «اگر این اتفاق بیفتد، ابرتورمی مانند آنچه بین سال‌های ۱۹۲۱ و ژانویه ۱۹۲۴ در آلمان رخ داد را تجربه خواهیم کرد! اگر فکر می‌کنید که تورمِ حال حاضر بسیار بد است، فقط باید کمی صبر کنید تا آن تورم را ببینید! اما مهم‌تر از آن، این است که ما سلطه اقتصادی خود در جهان و جایگاه‌مان به‌عنوان ابرقدرت را از دست خواهیم داد.»۲
از دست رفتن جایگاه ابرقدرتی ایالات متحده آمریکا، همان تحول بزرگ و دوران‌سازی است که وعده آن با آخرین توافق‌ها بین چین و روسیه در سه روز اول فروردین امسال به جهانیان داده شد. «بادهای قوی، موج‌های بلند و حتی طوفان‌های خطرناک»۳، تصویر رهبر چین از دورانی است که ایالات متحده آمریکا در آن برای حفظ برتری و سلطه خود دست‌وپا خواهد زد. این در حالی است که چین و متحدینش خود را برای واکنش‌های خشمگینانه امپریالیست‌ها از سال‌ها پیش آماده می‌کرده‌اند.
فرید زکریا، یکی از قسم‌خورده‌ترین مفسران متعهد به نظام امپریالیستی، در رابطه با این ضایعه بزرگ برای امپریالیسم آمریکا می‌گوید: «جالب‌ترین پی‌آورد نشست سه روزه ولادیمیر پوتین و جین‌پینگ با کم‌ترین توجه رسانه‌ها مواجه شد. پوتین در توضیح این مذاکرات گفت: ما طرفدار استفاده از یوان چین برای توافق‌های اقتصادی بین روسیه و کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین هستیم. بنابراین دومین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگ‌ترین صادرکننده انرژی آن، با هم به‌شکلی فعال در تلاش برای کنار زدن سلطه دلار به عنوان پشتیبان سیستم مالی بین‌المللی هستند.»۴
ز کریا از دلار به عنوان «آخرین ابرقدرت بازمانده آمریکا» نام برد. در واقع تا امروز، دلار سلاح اقتصادی و سیاسی بی‌بدیلی بوده است که آمریکا را در دهه‌های اخیر قادر به تحمیل تحریم‌های یکجانبه علیه دیگر ملت‌ها کرده است و با بستن راه‌های تبادل اقتصادی، حیات اقتصادی و اجتماعی مردم ده‌ها کشور در جای جای جهان را در شرایط سخت مرگ و زندگی قرار داده است. تحریم‌های جنایت‌باری که به‌درستی توسط ملت‌های جهان «مجازات جمعی» مردم و جنایت آشکار علیه بشریت شناخته شده‌اند. تنها کافی است مرگ بیش از ۵۰۰هزار کودک عراقی در نتیجه تحریم‌های آمریکا در سال‌های پیش از حمله مستقیم نظامی آمریکا و متحدینش به این کشور در مارس ۲۰۰۳، را به یاد بیاوریم. اما دیگر می‌توان امیدوار بود که دوران این ترکتازی‌های سبعانه با سرعتی شتابناک رو به پایان است.
به گفته زکریا، طوفان تمام عیاری در نتیجه «جنگ علیه اوکراین، همراه با رویکرد تقابلی فزاینده واشنگتن در قبال چین به وجود آمد که روسیه و چین یافتن راه‌های دیگری جز دلار را سرعت بخشیدند … و به دنبال متقاعد کردن دیگر کشورها به پیروی از این راه هستند.» تلاشی که تا کنون از طرف کشورهای مهمی چون هند، برزیل، نامیبیا، عراق، ایران، عربستان سعودی،… و پیمان اقتصادی منطقه‌ای آسه‌آن و نیز بریکس و متقاضیان جدیدش پاسخ مثبت دریافت کرده است.
هرچند زکریا در ادامه کوشید تا مستمعین خود را همچنان فریب دهد که «تسلط دلار» بر اقتصاد جهانی دارای مزایای بسیاری است، اما باز به‌ناچار اذعان کرد: «در دهه‌های گذشته سلاح‌سازی واشنگتن از دلار، بسیاری از کشورهای مهم را به جستجوی راه‌هایی کشانده تا مطمئن باشند که روسیه بعدی نخواهند بود.» زکریا در پایان با گفتن اینکه آمریکا همواره به دلیل «وضعیت منحصر به فرد دلار» توانسته «مجموعه‌ای از بحران‌های مالی» را حل کند، هشدار می‌دهد که اگر دلار این وضعیت منحصر به فرد خود را از دست بدهد، آمریکا «به روزگاری گرفتار خواهد شد که تا به حال به خود ندیده است.»
و این روزگار سخت برای افول قطعی ابرقدرتی امپریالیسم آمریکا فرا رسیده است! به زبان شی جین‌پینگ در مسکو: «تغییرات غیرقابل مشاهده در یک قرن با سرعت بیشتری در حال پیشرفت است و توازن قدرت بین‌المللی در جریان تحول عمیقی است. چین و روسیه به عنوان اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و کشورهای بزرگ جهان، دارای مسئولیت طبیعی برای تلاش‌های مشترک جهت هدایت و ارتقای حکمرانی جهانی در راستایی هستند که منطبق بر انتظارات جامعه بین‌الملل باشد و به ایجاد جامعه‌ای با آینده‌ای مشترک برای بشریت یاری رساند.»
سی‌اِن‌اِن در واکنش به بیانیه مشترک شی و پوتین، به نقل از «الکساندر کورلف» کارشناس روابط بین‌الملل نوشت: «بیانیه مشترک روسیه و چین نشان‌دهنده هم‌گرایی کلی دیدگاه‌ها و رویکردهای جهانی چین و روسیه نسبت به بسیاری از مسائل بین‌المللی است. این واضح و روشن است که آنها ایالات متحده آمریکا را یک تهدید امنیتی بزرگ معرفی می‌کنند.»۳
«واشنگتن‌پست» نیز نگرانی خود از پیامدهای دیدار شی و پوتین را چنین بیان می‌کند: «این اتحادِ روبه‌رشد بین دو کشور به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش استراتژیک و نظامی آمریکا، این قابلیت را دارد که نظم جهانی را به همان عمقی که ایالات متحده آمریکا انجام داد، تغییر دهد.»۳
نظرات رهبر جمهوری خلق چین، پیرامون محورهای مهم رابطه این دو کشور، دلایل نگرانی واشنگتن پست را توضیح می‌دهند: «چین و روسیه بزرگ‌ترین همسایه یکدیگر هستند و تحکیم و توسعه روابط بلندمدت حسن همجواری با روسیه، با منطق تاریخی و انتخاب استراتژیک چین مطابقت دارد و با هیچ چرخشی تغییر نخواهد کرد. دو طرف باید در مورد مسائل مربوط به منافع اصلی یکدیگر، پشتیبان یکدیگر باشند و مشترکاً در برابر مداخله نیروهای خارجی در امور داخلی مقاومت کنند. وی از دو طرف خواست تا ارتباطات و هماهنگی در امور بین‌الملل به ویژه در سازمان ملل، سازمان همکاری شانگهای، بریکس و سایر پلتفرم‌های چندجانبه، چندجانبه‌گرایی واقعی را تحقق بخشند؛ با سیاست هژمونیسم و قدرت مخالفت ورزند؛ با یاری به بهبود اقتصاد جهانی پس از کووید، روند حرکت به سوی دنیای چند قطبی را هدایت نمایند؛ و مروج اصلاح و بهبود سیستم حکمرانی جهانی باشند.»۱
آنچه در بیانیه مشترک دو کشور در اول فروردین آمده است و همه این گفته‌های مسؤولانه ناشی از احساس تعهد نسبت به سرنوشت بشریت، برآمده از روح دوستی، یاری و صلح، و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ملل جهان، و عاری از بوی دود و خون و مرگ و نیستی، عصری نوین را به مردمان جهان نوید می‌دهند، عصری کاملاً متفاوت با آنچه جهانیان در جهان تک قطبی امپریالیستی، به ویژه بعد از ویران‌سازی اردوگاه سوسیالیستی در آخرین دهه قرن بیستم، تا کنون به تلخی تجربه کرده‌اند.
1. https://english.www.gov.cn/news/topnews/202303/22/content_WS641a5bd5c6d0f528699db7c2.html
2. https://www.foxnews.com/video/6323315259112
۳. ترس آمریکا از یک سفر؛ راهبرد طلایی واشنگتن شکست خورد؟ خبرگزاری ایرنا، ۱۳ فروردین ۱۴۰۲
۴. متن کامل سخنان فرید زکریا در برنامه ۲۶ مارس ۲۰۲۳ (۶ فروردین) سی‌ان‌ان را که مستقیماً از فایل ویدئویی آن به فارسی ترجمه شده است را در همین شماره «دانش و امید» مطالعه بفرمایید.
مجله هفته - مجله سیاست بین المللی - سال هفدهم 
بیش از ۷۰ تروریست اوکراینی کشته شدند، چهار خودروی زرهی جنگی و پنج کامیون وانت منهدم شد. این تقریبا بخشی…
کمتر ولی بهتر نویسنده مقاله کیست؟ یا اینکه باید نوشت: شاهد از همانی که «آقای علوی» برگردان کننده آن است؟؟…
در اوکراین چیزی بنام دولت اوکراین وجود ندارد. این زلنسکی یک دلقک تلویزیونهای خصوصی حتی یک روز هم سابقه کار…
آیا تمام کتاب به فارسی ترجمه شده است ؟
این امر روشنی بود که الیگارش های روسی که سیاست را در روسیه دیکته می‌کنند از پیروزی روسیه بر آمریکا…