دمشق اصرارداردکه توافقاتش با ترکیه باید مکتوب باشد..ایا مسیر صلح سوریه وترکیه درتنگنا قرارگرفته است؟ 

نوشته :جوغانم،سایت المیادین 

  مترجم:احمد مزارعی ، 17، مارچ 2023 

پیش بینی میشودکه اردوغان فرصت دوماه اینده را غنیمت شمارد وانچه را که امکان دارد،درمسیرصلح ترکیه وسوریه بکار بگیرد تا شهروندانش درانتخابات به وی رای بدهند 

دمشق اصرارداردکه توافقات با ترکیه باید مکتوب باشد..ایا مسیر صلح سوریه وترکیه درتنگنا قرارگرفته است؟ 

پیش بینی میشد که جلسات چهارگانه میان نمایندگان وزرای خارجه روسیه ، سوریه ،ایران وترکیه درپایتخت روسیه ، همزمان با بازدید رئیس جمهور سوریه بشاراسد از روسیه باشد ،وتا ظهرروز سه شنبه چهاردهم ماه مارچ جاری نیز امید به برگزاری ان وجودداشت.  

پس از وصول رئیس جمهور سوریه بشار اسد درشب سه شنبه به فرودگاه بین المللی  فنوکوفا درموسکو معلوماتی غیررسمی شایع شد که این ملاقات به زمانی نامعلوم موکول شده است. البته این تاخیرازطرف صاحبنظرانی که موضعگیری دمشق را درمورد جزئیات مسیر نزدیکی ترکیه وسوریه ، زیر نظر روسیه وایران رادنبال میکردند، پیش بینی میشد، انها از ساعتهای اخرروز چهارشنبه وتاروز پنجشنبه روی اینموضوع یعنی لغو شدن ملاقات تاکید داشتند که درروز پنجشنبه نیزکاملا لغو ملاقاتها اعلام گردید.قبل از این دمشق شرایطی مشخص راکه برروی اجرای انها اصرارداشت از طریق میانجیگران روسی وایرانی برای ترکیه ارسال کرده بود که تعهد کتبی ترکیه را برای اجرای شرایط مذکور خواسته شده بود وترکیه از قبول اجرای ان تا قبل از نشستن در جلسات رسمی مذاکرات سر باز زده بود. 

دمشق ازلحظات اولیه حرکت درمسیر مذاکرات بطور جدی مخالف این بود که به رجب طیب اردوغانی هدیه مجانی بدهد که دراستانه مرحله تعیین کننده ای از تاریخ سیاسی خود قراردارد وهم به این جهت که وی وهمتایانش با فاجعه رو دررو ئی یک زلزله منهدم کننده  قرارگرفته اند که ترکیه وشمال سوریه را منهدم کرده وخرابیهای عظیمی را به شهرها وروستاها وارد اورده است، همزمان موعد انتخابات ریاست جمهوری نیز فرارسیده است وباید با مخالفانی رقابت کند که نیروهای گسترده ای رابرای شکست دادنش بسیج نموده اند و درنتیجه نگرانی از این شکست همه وجود اردوغان را فرا گرته است 

اردوغان درنظر داشت که درگیروداراین زلزله وموقعیت حساس انتخاباتی یک موفقیت «معنوی» بزرگی را درپرونده سوریه کسب کند بدون اینکه هیچگونه امتیازوضمانت عملی وواقعی درمورد خروج نیروهای اشغالگرش به سوریه بدهد، ویا اینکه ازارسال کمک واموزش دادن تروریسها یش درادلب ، لاذقیه وروستاهای اطراف انجا  دست بردارد ویا از تجاوزاتش بر علیه ارتش عربی سوریه واهالی ساکن این مناطق کوتاه بیاید.(بقولی مال خودم مال خودم مال مردم هم مال خودم) 

دراین راستا ، رسانه های تبلیغاتی ترکیه وابسته ویا نزدیک به هیئت حاکمه درانکارا ، همچنین بعضی از مسئولان ترک اقدام به تبلیغ پیشرفتهای ایجابی وبرداشتن گامهای مستمر دراین پرونده پرداختند واینکه با مطرح کردن گردهمایی چهارگانه درموسکو وسوء استفاده تبلیغاتی از ان ، اما بدون اشاره کردن به شرایطی که سوریه بطور واضحی برای برگزاری گردهمایی مشخص نموده بود که درراس همه این شرایط ، تنظیم یک جدول بندی زمانی مشخص برای خروج همه نیروهای اشغالگر ترکیه از سرزمینهای سوریه ، اقدام به تنظیم برنامه ای فوری برای پایان دادن به حضورتروریستهای مسلح درشهر ادلب وشمال سوریه بود، بویژه اینکه این گردهمائی ، بعد از کنفرانس»دفاعی»که در ماه دسامبر گذشته میان وزیر دفاع روسیه ومسئولان امنیتی واطلاعاتی دوکشور برگزار شده بود. کنفرانس مزبور این امیدواری را تقویت کرده بود که برنامه ها بطور منظم ورضایتمندانه ای پیش میرودونتیجه اش این خواهد شد که رابطه میان دوکشور سوریه وترکیه پیش از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه برقرارشود واین اقدام بطور مشخص مورد موافقت وخواست شخص اردوغان نیزبود. 

این گردهمایی چهارجانبه انچنانکه در اطلاعیه اول امده بود بیشتر تکنیکی وفنی بود ، به این معنی که با حضور متخصصان نظامی وصاحبنظر درامور توبوگرافی ونقشه های مربوطه وغیره که از اختصاصات انان بود تشکیل میشد تا بتوانند اخرین طرحهای عملی وواقعی مرحله تازه را از نظر نظامی ودموگرافیکی طراحی ، تصویب و به مرحله اجرا دراورند 

اما انکارا همه این تمهیدات از پیش تنظیم شده را در اعلامیه ها وسخنان مسئولان خود ندیده گرفت وکلمه ای درمورد گردهایی به میان نیاورد، این وضعیت باعث شد تا دمشق سه روز قبل از موعد جلسه عدم حضور خودرا مطرح نمود، دراین مرحله تهران وموسکو به قداماتی فوق العاده دست زدند شاید شرایط دمشق تحقق پیداکند که متاسفانه تا این لحظه تحقق نیافته است 

این وضعیت باعث شد تا معاون وزیر خارجه سوریه ، ایمن سوسان، با وضوح اعلام نماید که شرکت سوریه در گردهمایی چهارگانه همچنان مورد بحث میباشد»(یعنی انجام نخواهدشد) 

ازسوی دیگرمعاون وزیر خارجه روسیه میخائیل بگدانف، اعلام نمود ، «روسیه میکوشد امادگیهای لازم را فراهم اوردتا این گردهمایی انجام بگیرد»واین نشاندهنده اینست که هیچ پیشرفتی درتحقق اهداف وشرایط سوریه ازطرف ترکیه انجام نگرفته ، وبا این حساب تاخیر این گردهمائی به این معنی نیز میباشد که انعقاد جلسه مجدد ، به زمانی نامعلوم موکول شده است. 

اطلاعات موجود به این امر اشاره دارد که دمشق شرایطی بسیارروشن ارائه داده بوده است که باید پیش از ورود به جلسات رسمی مذاکره به ان شرایط پاسخ عملی داده میشد، پس ازتحقق این شرایط انگاه مذاکرات به مرحله عا لیتری یعنی به میان روسا انتقال مییافت ، مهمترین اقدامات این مرحله عبارت بود از تعهد والتزام ترکیه به خروج کامل از سرزمینهای سوریه براساس تعهد ی که از قبل به امضا رسیده است، سپس تعهد دوکشور به منع هرگونه فعالیت گروههای تروریستی که به خاک طرف دیگر تجاوز ننمایند ، همچنین سوریه بتواند از سهمیه کامل خود از دو رودخانه دجله وفرات بهره برداری کند، واینکه  ترکیه تسهیلات اقتصادی قابل ملاحظه ای دراختیار سوریه قراردهد 

براساس اظهارات تاکیدی رسمی ومطرح شده ، موسکو وتهران با قدرت از موضعگیری دمشق حمایت میکنند ومیکوشند ترکیه را قانع کنند که تفاهماتی مکتوب وواضح که جدول زمان بندی مشخصی را که انکارا متعهد به اجرای ان باشد به سوریه بدهد ، کوششهای ترکیه درپایتختها ی دو کشور روسیه وایران مبنی بر فشاراوردن بر سوریه تا تعهدات شفاهی ترکیه را قبول کند، بی نتیجه مانده بود 

موسکو وتهران دراینمورد مشخص یعنی فشار اوردن بر سوریه اقدامی نمیکنند وترکیه نیز میداند که اینچنین فشارهائی نمیتواند بر سوریه تاثیر بگذارد، بویژه بعد ازاینکه مسئولان امنیتی ونظامی ترکیه وسوریه باهم ملاقاتهائی داشتند ونظرات سوریها برای ترکها بسیار روشن شده بود که سوریها تا قبل از گرفتن امتیازات اصلی وداشتن اطمینان کامل دراینمورد امکان ندارد ملاقات میان سران دوکشورکه قراربود درهمین ماه جاری درموسکو برگزار شود، به نتیجه برسد و مشاهده کردیم که درنتیجه بی مسئولیتی ترکیه انجام نیافت. 

از دیدگاه سوریه پرونده های بسیار پیچیده وخطرناک دیگری نیزوجوددارد که ترکیه طی دهسا ل سیاستهای تجاوزکارانه خود درمرزهای سوریه تحمیل ودر مناطقی از سوریه اعمال کرده است که از انها نمیتوان به اسانی عبور کرد همچون اشغال مناطقی از شمال سرزمین سوریه ویا حمایت وکمک به گروههای تروریستی ، اختراع وامکان دادن به تشکلات سیاسی ساختگی وجایگزینی انها به جای مراکز دولت قانونی سوریه وتسلط برموسسات رسمی دولتی سوریه در ادلب وحومه ان به عنوان ابزارهای ترکیه که برنامه های ترکیه را به حساب نقض سیادت ، جامعه ودولت سرقت شده سوریه به اجرا درمیاورند وازاینگونه سیاستها درجهت تغییرات دموگرافیکی که عوامل وابسته ترکیه خلق کرده اند، استفاده میکنند، همچنین پرونده پناهندگان که انکارا اخیرا درنظر دارد به طریقه سریعی انها را به مناطق مرزی انتقال داده وبا ایجاد کانتونها ی زیادی انهارا درمرز اسکان دهد که بطور کامل زیر نظر ونفوذ ترکیه باشند، این کانتونها زیر نفوذ «فرهنگی»و اقتصادی ترکیه خواهند بود . ترکیه از قبل برنامه های اموزشی دولتی ترکیه رابرانها تحمیل کرده واستفاده از پول ولیره ترکیه نیز درمیان انها رواج داده است. 

همه انچه که در بالا به اختصارشرح ان امد، نیازمند یک بررسی بسیار طولانی وهمه جانبه میباشد وبا اقدامات ناقص وعجولانه نمیتوان به حل ان پرداخت. ، بویژه اینکه دراینجا مسئله سیادت ملی سوریه نیز دخیل است، این چیزی است که هم اکنون دولت سوریه دراین مسیرحرکت میکند. دراینجا ازترکیه که با مشکلات فراوانی درنظام سیاسی خوددارد ،خواسته میشود که با سرعت به تنظیم یک برنامه عملی ومکتوب با کمک دوستان مشترک روس وایرانی خوداقدام کند تا درادامه صاحبنظران سوری نیز به انها ملحق شوند ، سوریها نیزامادگی کامل دارند تا در تنظیم ونقطه گزاری،حک واصلاح نقشه های منا طق مزبور شرکت کنند  

هرلحظه ای که اردوغان به همه این شرایط متعهد شد  دپلوماتهای ومتخصصان سوری امادگی دارند به موسکو، تهران ویا حتی امارات متحده عربی وارد شوند تا به حل وفصل موضوعات بپردازند.اما اگرهمه انچه شرح داده شد مهیا گردد، بازهم موافقت کامل سوریه – ترکیه, به وقت بیشتری نیاز دارد که از وقت باقیمانده اردوغان برای برگزاری تاریخ انتخاباتش، تجاوز میکند. 

ازاین نظر امید میروداردوغان این فرصت دوماهه را مغتنم شمرده تا بتواند دررابطه حل معضل ترکیه وسوریه امکاناتی گسترده درجهت پیروزی خود درانتخابات فراهم اورد، بویژه اینکه پس از وقوع زلزله، فشار پرونده پناهندگان سوری بر بخش عظیمی از مردم زلزله زده ترکیه فشار مضاعفی را وارد میکند، البته باید گفت مشکل پناهندگان قبل از وقوع زلزله نیز بمثابه بار سنگینی بردوش مردم ترکیه سنگینی میکرده است  

ترکیه باید برنامه ای جدول بندی شده برای خروجش از سرزمینهای اشغال شده سوریه ، با هماهنگی چهار کشور سوریه ، روسیه ، ایران وترکیه ، ارائه بدهد، این برنامه درعین حال باید بتواند به شرایط وتهدیدات درونی این کشورها واوضاع منطقه ای وبین المللی در مقابله با تهدیدهای امریکا وابزارهای منطقه ای وی نیزدرنظر بگیرد، زیرا امریکا چنان وانمود کرده است که حاضر است برای برهم زدن تفاهمات موجود منطقه ای به هراقدام ماجراجویانه ای دست بزند. 

دراین باره باید به مسافرت رئیس ارکان نیروهای امریکا به منطقه شرق سوریه ، مارک میلی اشاره کردکه پیام واضحی برای همگان دارد ، وان پیام اینست که واشنگتن درجهت تقویت کردها وحفاظت از وضعیت موجود درعرصه های جنگ ودرگیرهای سوریه مصمم است، وهم اکنون هیچ خطری بیشتر ازاین اردوغان را نگران نمیکند که دراین انتخابات شکست بخورد،درحال حاضربنظرمیرسد همه عوامل درجهتی حرکت میکند که به احتمال زیاد انکارا برنامه پیشنهادی روسیه و ایران که میتواند زمینه مناسب وقابل اعتمادی را میان ترکیه وسوریه برقرارکند بپذیرد واعتمادی به وجود نمیاید مگر اینکه ترکیه اسنادی را دراینمورد بصورت مکتوب ومستند تهیه کند ودر اختیار سوریه قراردهد 

با رسیدن بشار اسد به مسکو، جلساتی طولانی میان ولادمیر پوتین وبشار اسد برگزار گردید وتاکیدا مشخص شده است که پرونده مذاکرات درمورد سوریه وترکیه بیشترین زمان را درمذاکراتدوجانبه به خود اختصاص داده بوده است، همچنین منابع نزدیک به سوریه تاکید کردند که مسکو هیچگونه فشاری بر سوریه وارد نکرده تا از حقوق وشرایط خود عقب نشینی کند بلکه برعکس بوده است. واینچنین بنظر میرسد که درنزد ولادمیر پوتین به اتفاق شرکای ایرانی اندیشه ها وبرنامه هائی وجوددارد که به دوستان ترک خود ارائه میدهند تا ترکیه را تشویق به تسریع دراقدام عملی کنند، همزمان با تعهدات مکتوب بتوسط ترکیه ، وارد مرحله امضای تعهدات مابین دوکشور میشویم وترجیحا این مرحله قبل از اواسط ماه اپریل اینده خواهد بود، تا ان زمان دیگر اوراقی اضافی ویا اوراقی تازه دردستان اردوغان نخواهد بودکه بتواند در اراضی سوریه با ان بازی کند، دمشق به خوبی این موضوع را