انقلاب بولیواری

زیر چشمان فرمانده

در دهمین سالگرد درگذشت فرمانده هوگو چاوز، حضور او در ونزوئلا همه جا ملموس است. دستاوردهای انقلابی او تا به امروز به کشور شکل می دهد.
نوشته سانتیاگو بائز
یونگه ولت
ترجمه مجله هفته

حزب کمونیست ونزوئلا تحت فشار

تاکنون ۳۹ حزب کمونیست و کارگری در جهان در یک فراخوان مشترک، همبستگی خود را با حزب کمونیست ونزوئلا اعلام کرده اند.
حزب کمونیست ونزوئلا به عنوان قوی ترین حزب اپوزیسیون چپگرا در کشور آمریکای جنوبی، به طور فزاینده ای تحت فشار دولت قرار گرفته و حتی تهدید به ممنوعیت از فعالیت سیاسی شده است.
در ماه فوریه، نوشته‌ای از این حزب در توییتر منتشر کرد که در آن ظاهرا اعضای این حزب خواستار مداخله قوه قضاییه برای برکناری رهبری حزب که به تازگی در کنگره حزب در نوامبر گذشته انتخاب شده بود شده بودند. با این حال، گفته شد، افرادی که متن را منتشر کرده بودند اصلاً به حزب کمونیست تعلق نداشتند.
در سال های اخیر، قوه قضاییه ونزوئلا بارها در سیاست احزاب دخالت کرده است، رهبران احزاب را برکنار کرده و این سازمان ها را مجبور به تغییر خط سیاسی نموده.
برای مثال، در سال ۲۰۲۰، دیوان عالی یک هیئت اجرایی موقت جدید را برای حزب چپ «پاتریا پارا تودوس» (PPT) منصوب کرد که پس از آن این حزب به خط سیاسی حزب حاکم حزب سوسیالیست متحد نزدیک‌تر شد.
احزاب اپوزیسیون جناح راست AD، Primero Justicia و Voluntad Popular نیز مجبور بودند مداخلات مشابهی را تحمل کنند. (سانتیاگو بائز نویسنده متن)

حتی امروز، تقریباً هیچ چیز در ونزوئلا بدون هوگو چاوز جواب نمی‌دهد.
او ده سال پیش در ۵ مارس ۲۰۱۳ درگذشت.
حزب سوسیالیست متحد (PSUV) که او آن را تأسیس کرد و هنوز هم کشور را اداره می کند، هنوز هم چشمان تلطیف شده او را در لوگو دارد – نگاه نگران فرمانده که بر سرنوشت مردم دوخته شده است.
جانشین او نیکلاس مادورو در یک تظاهرات گسترده در ۴ فوریه در کاراکاس در سالگرد قیام به رهبری چاوز علیه کارلوس آندرس پرز، نخست وزیر وقت اعلام کرد: «او ما را ترک نکرده و نخواهد کرد، او در ما و در شما زندگی می کند.»
شورش سال ۱۹۹۲ با شکست مواجه شد، اما این سرهنگ جوان را در یک لحظه به شخصیتی معروف و محبوب تبدیل کرد. شش سال بعد، در ۶ دسامبر ۱۹۹۸، او به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد.
انقلاب بولیواری آغاز شد.
چاوز از یک پیشینه کاملا ساده و معمولی برخوردار بود. هنگامی که او در ۲۸ ژوئیه ۱۹۵۴ در سابانتا در ایالت باریناس به دنیا آمد، فرزند این خانواده فرهنگی قطعا به عنوان رئیس جمهور آینده کشور متولد نشد.
قدرت مداران مشغول معاملات خود در دایره بسته خود بودند. کسی افراد معمولی و فقیر را به بازی نمی‌گرفت، برای افرادی از اقشار فقیرتر جمعیت فرصت های کمی برای پیشرفت وجود داشت.
برای پسرانی مانند هوگو به عنوان یکی از معدود ترین فرصت های شغلی فقط ارتش باقی می‌ماند.
از اواخر دهه ۱۹۸۰، ونزوئلا در یک بحران شدید اقتصادی و اجتماعی قرار گرفت.
کاهش قیمت نفت صلح اجتماعی را که از درآمد فروش نفت تامین می شد را به خطر انداخت. هنگامی که کارلوس آندرس پرز، رئیس دولت تازه منتخب، در سال ۱۹۸۹ افزایش شدید قیمت ها را به منظور ایجاد تعادل در بودجه اعلام کرد، یک خیزش مردمی علیه دولت آغاز شد.
در ۲۸ فوریه ۱۹۸۹، ده ها هزار نفر به خیابان ها ریختند که به دلیل سیاست های نئولیبرالی دولت از امرار معاش محروم شده بودند.
رژیم از پلیس و ارتش علیه معترضان استفاده کرد – طبق تخمین ها، «کاراکازو» به قیمت جان ۳۰۰۰ نفر تمام شد.
هوگو چاوز در راس یک گروه کوچک غیرقانونی در درون نیروهای مسلح ونزوئلا قرار داشت که خود را جنبش انقلابی بولیواری (MBR-200) با اشاره به قهرمان ملی سیمون بولیوار می‌نامیدند.
رویدادهای دراماتیک فوریه ۱۹۸۹ نقطه شروعی شد که او نظم موجود را اساساً زیر سوال ببرد.
در ابتدا، توهمات در آنها غالب بود – حتی در طول کودتای ۴ فوریه ۱۹۹۲، هم‌پیمانان چاوز تصور میکردند که جایگزینی هسته اصلی دولت اساسا برای بازگرداندن ونزوئلا به مسیر درست کافی است.

پس از شکست قیام، چاوز به زندان افتاد و سپس پس از آزادی از زندان در سال ۱۹۹۴، او شروع به توسعه اندیشه های سیاسی جنبش خود کرد.
او «جنبش جمهوری پنجم» (MVR) را به عنوان یک حزب انتخاباتی قانونی تأسیس کرد – یک حرکت هوشمندانه، زیرا MBR-200 او هنوز غیرقانونی بود، اما از آنجایی که حروف «B» و «V» در اسپانیایی با لهجه ونزوئلایی یکسان تلفظ می شوند، مخفف نام حزب تازه تاسیس شده دقیقا مانند همان جنبش زیرزمینی معروف به گوش میرسید.
وعده کلیدی برای انتخابات ۱۹۹۸ تدوین قانون اساسی جدید برای قرار دادن کشور در یک بنیان نوین بود.
پس از اینکه «مگنا کارتا» جدید با اکثریت قاطع در همه پرسی در ۱۵ دسامبر ۱۹۹۹ تصویب شد، در اوایل سال ۲۰۰۰ لازم الاجرا شد.از آن زمان، این کشور جمهوری بولیواری ونزوئلا نامیده می شود و خود را یک دموکراسی مشارکتی می بیند.
حقوق اجتماعی گسترده ای وضع شده است، مانند هدف کاهش هرچه بیشتر ساعات کار یا به رسمیت شناختن مشاغل خانگی به عنوان یک «فعالیت ارزش افزا» که از آن مطالبات مربوط به تامین اجتماعی ناشی می شود.
ممنوعیت پایگاه های نظامی خارجی در خاک ونزوئلا نیز پیش بینی شده بود که در آن زمان به وضوح علیه هژمونی ایالات متحده بود. در قانون اساسی هیچ اشاره ای به سوسیالیسم نشده است، سوسیالیسم به مثابه هدف تنها توسط چاوز از سال ۲۰۰۵ به بعد اعلام شد.
چاوز به عنوان رئیس جمهور مجبور بود از همان ابتدا در برابر حملات خشمگین مخالفان مرتجع مقاومت کند. در ۱۱ آوریل ۲۰۰۲، فرماندهی عالی ارتش دست به کودتا زد و رئیس اتحادیه سرمایه داران ونزوئلا پدرو کارمونا، را به عنوان رئیس جمهور جدید منصوب کرد.
این فرد به نام «پدرو کوتوله» در تاریخ ثبت شد زیرا مردم ونزوئلا حاضر به پذیرفتن کودتا و او نشدند. صدها هزار نفر از آنها به خیابان ها ریختند و بیشتر نظامیان نیز در کنار رئیس جمهور منتخب مردم هوگو چاوز قرار گرفتند.
کودتا تنها پس از ۴۸ ساعت شکست خورد و فرمانده چاوز به قدرت بازگشت. در دوره ریاست هوگو چاوز تا سال ۲۰۱۳، فرایندهای اصلاحی مهم بیشماری آغاز شد.
با حمایت کوبا، مردم محله های فقیرنشین برای اولین بار از مراقبت های پزشکی رایگان برخوردار شدند و یک کمپین بزرگ سوادآموزی میلیون ها نفر را قادر ساخت که خواندن و نوشتن بیاموزند.
با این حال، چاوز همچنان نتوانست بر وابستگی ونزوئلا به نفت غلبه کند. مشکل این بود که پیش از هر چیز دیگری و بدون فوت وقت، باید نیاز فوری مردم برطرف می شد، برای این کار، میلیون ها دلار از سود شرکت نفت دولتی PDVSA به ماموریت های اجتماعی و در نتیجه مستقیماً به جمعیت سرازیر شد.

این پول نه تنها دیگر در جیب مدیران فاسد نمی‌رفت، بلکه برای سرمایه گذاری های بلندمدت در زیرساخت ها یا توسعه منابع جدید انرژی بکار گرفته میشد. اما تلاش‌ها برای بازسازی بنیادی دستگاه دولتی به نتیجه نرسید، به طوری که بوروکراسی و فساد امروزه همچنان از مشکلات و بدبختی های اصلی در کشور هستند.
زمانی که قیمت نفت از حدود سال ۲۰۱۲ پس از سال ها اوج دوباره سقوط کرد، ونزوئلا ذخایر ارزی کافی برای غلبه بر این مشکل را در اختیار نداشت. رهبری سیاسی کشور هم به سختی قادر به اقدامی موثر بود زیرا چاوز در ژوئن ۲۰۱۱ به سرطان مبتلا شد.
رئیس دولت باید بارها تحت عمل جراحی قرار می گرفت و زمان زیادی باید برای دوران نقاهت و بازسازی توان فرمانده فدا میشد – بدون هوگو کشور دچار سردرگمی و رکود شد. تنها چند هفته پس از آخرین موفقیت پیروزمندانه او در انتخابات در اکتبر ۲۰۱۲، او در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که باید تحت عمل جراحی دیگری در هاوانا قرار گیرد. اگر او نتواند به قدرت بازگردد، معاون او نیکلاس مادورو باید این مسئولیت را بر عهده بگیرد و به عنوان رئیس جمهور جدید انتخاب شود.
مادورو در ۴ فوریه ۲۰۲۳ اعلام کرد: «من اینجا هستم چرا که کوماندانته هوگو چاوز چنین میخواست. اما بعد از این ده سال می توانم بگویم به خاطر قدرت معنوی مردم اینجا هستم.»
جانشینان فرمانده چاوز او را به یک مقام شبه مذهبی و روحانی «ارتقا» داده‌اند.
مادورو در ادامه سخنانش گفت: روح فرمانده مانند نور است. «خدا چاوز را نزد ما فرستاد و خدا او را به عنوان فرشته نگهبان مردم ما حفظ می کند.»