منتشر شده در گاردین
جیسون برک
مترجم حمید علوی – مجله هفته.

دولت بریتانیا برای چندین دهه یک کمپین مخفیانه «تبلیغات سیاه» را اجرا کرده است، که اعلامیه‌ها و گزارش‌هایی را از منابع جعلی به آفریقا، خاورمیانه و بخش‌هایی از آسیا برای بی‌ثبات کردن دشمنان جنگ سرد ارائه می‌کرد تا منجر به افزایش تنش های نژادی، کاشت هرج و مرج، تحریک خشونت و تقویت ایده های ضد کمونیستی شود.

این تلاش که توسط یک واحد وابسته به وزارت خارجه در لندن از اواسط دهه ۱۹۵۰ تا اواخر دهه ۱۹۷۰ انجام شد، بر علیه دشمنان جنگ سرد مانند اتحاد جماهیر شوروی و چین، گروه‌های آزادی‌بخش چپ‌گرا و رهبرانی یا آنهایی متمرکز بود که بریتانیا آنان را یک تهدید برای منافع خود ارزیابی میکرد.

این کمپین همچنین با هدف بسیج مسلمانان علیه مسکو و ترویج محافظه کاری مذهبی بیشتر و تشویق ایده های افراطیون مذهبی انجام شد. برای اینکه اسناد معتبر به نظر برسند، نفرت از اسرائیل را نیز تا حدودی در تبلیغاتش وارد میکرد.

اسناد دولتی بریتانیا که اخیراً از بایگانی خارج شده اند، نشان دهنده صدها عملیات بزرگ و پرهزینه است.

«این نسخه‌ها از مهم‌ترین اسناد دو دهه گذشته هستند. اکنون کاملاً واضح است که بریتانیا بیش از آنچه مورخان تصور می‌کنند درگیر تبلیغات سیاه بوده است و این تلاش‌ها سیستماتیک‌تر، جاه‌طلبانه‌تر و تهاجمی‌تر بوده است، به گفته روری کورماک، علیرغم انکار رسمی، [این] بسیار فراتر از افشای اطلاعات «نادرست شوروی» بود.» کورماک، یک کارشناس تاریخچه براندازی و سرویس مخفی، که در حال تحقیق در مورد کتاب جدید خود با عنوان «چگونه کودتا کنیم: و ده درس دیگر از دنیای مخفی دولت‌سازی» از این مطالب استفاده می‌کند. این کتاب قرار است ماه آینده منتشر شود.

اداره تحقیقات اطلاعات (IRD) توسط دولت کارگر پس از جنگ جهانی دوم برای مقابله با حملات تبلیغاتی شوروی علیه بریتانیا تأسیس شد. فعالیت‌های آن منعکس‌کننده عملیات تبلیغاتی جنگ سرد سیا و تلاش‌های گسترده اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای متحد آن بود.

آبزرور سال گذشته کمپین بزرگ IRD در اندونزی را در سال ۱۹۶۵ افشا کرد که به کشتارهای ضد کمونیستی که صدها هزار نفر قربانی آن شدند، کمک کرد. در آنجا، IRD جزوه هایی تهیه کرد که ظاهراً توسط میهن پرستان اندونزیایی نوشته شده بود، اما در واقع توسط مبلغان انگلیسی نوشته شده بود و از اندونزیایی ها می خواست که حزب کمونیست اندونزی (پیرو چین کمونیست / مترجم) را که در آن زمان بزرگترین حزب کمونیست در جهان غیرکمونیستی بود، نابود کنند.

اما هزاران سندی که کورمک آنها را بررسی کرده است، جامع ترین ارزیابی را در مورد تلاش های IRD برای انتشار اطلاعات نادرست ارائه می دهد.
کورمک، پروفسور روابط بین‌الملل در دانشگاه ناتینگهام، ادعا میکند: «انگلیسی‌ها فقط یک بازیگر در میان بسیاری بودند، و در مقایسه با مقدار مواد تولیدی و توزیع شده توسط بازیگران بزرگ‌تر، آنها یک بازیگر نسبتاً ناچیز بودند.»

«بریتانیا مانند شوروی ها به طور سیستماتیک مطالبی را اختراع نکرد، بلکه قطعا قصد داشت مخاطب را در هنگام رساندن پیام گمراه کند.»

در اواسط دهه ۱۹۶۰، اداره تحقیقات اطلاعات در دوران اوج خود ۳۶۰ کارمند داشت. با این حال، تحریریه ویژه بسیار محرمانه که مسئول راه اندازی تبلیغات سیاه بود جمع بسیار کوچکتری را شامل میشد. این واحد مستقر در یک دفتر نه چندان چشمگیر در وست‌مینستر، مشغول بکارگیری انواع تاکتیک های تقلب و دستکاری در افکار عمومی بودند.

یکی از این دستکاری ها شامل جعل «گزارش‌هایی» میشد که به منظور هشدار دادن به سایر دولت‌ها، روزنامه‌نگاران منتخب و اندیشکده‌ها در مورد «براندازی شوروی» یا تهدیدهای مشابه بود.

گزارش‌ها حاوی حقایق و تحلیل‌هایی بود که با دقت انتخاب شده بودند، اغلب بر اساس اطلاعات سرویس‌های امنیتی بریتانیا، اما اینطور وانمود میشد که این گزارش ها از سوی تحلیلگران و مؤسسات ظاهراً مستقلی تهیه شده است که آنها نیز در واقع توسط IRD تأسیس و اداره می‌شدند. یکی از اولین مؤسساتی، که در سال ۱۹۶۴ تأسیس شد، کمیته بین المللی مطالعه سازمان های جبهه کمونیستی بود.

تاکتیک دیگر جعل بیانیه های نهادها و سازمان های رسمی شوروی بود. بین سال‌های ۱۹۶۵ و ۱۹۷۲، IRD حداقل ۱۱ بیانیه از نووستی، خبرگزاری دولتی شوروی را جعل کردند. یکی از این بیانیه ها به شکست مصر در جنگ ۶ روزه ۱۹۶۷ علیه اسرائیل اشاره داشت و بر خشم شوروی از «هدر رفتن» بیشتر تسلیحات و تجهیزاتی که مسکو به مصر ارسال کرده بود، تأکید کرد.

اداره تحقیقات اطلاعات همچنین نوشته‌هایی را جعل کرد که ادعا می‌کرد توسط اخوان‌المسلمین منتشر شده است، اخوان‌المسلمین یک سازمان اسلام‌گرای توده‌ای با طرفداران زیادی در سراسر خاورمیانه است.
در جزوه ای مسکو را به حمایت از جنگ ۱۹۶۷ متهم کردند، در این متن کیفیت تجهیزات نظامی شوروی را مورد انتقاد قرار داده و شوروی را «بی خدایان فحاش» نامیدند که مصری ها را چیزی بیشتر از ‹دهقانانی نمی دانند که در تمام عمر خود خرافات ارتجاعی اسلامی را کشت میکنند›.

اداره تحقیقات اطلاعات بریتانیا همچنین یک سازمان کاملاً تخیلی اسلامگرای رادیکال به نام ‹لیگ مومنان› ایجاد کرد که روسها را به عنوان کافر مورد حمله قرار داده و شکست های اعراب را به دلیل فقدان اعتقاد مذهبی – که در آن زمان یک معیار استاندارد در میان محافظه کاران مذهبی بود – میدانست.

«چرا ملت عرب در این زمان به این همه درد و بدبختی مبتلا شده است؟ چرا نیروهای شجاع مسلمان در جهاد توسط صهیونیست های بت پرست شکست خوردند؟ … یافتن پاسخ ها [آسان] است… ما به سرعت از مسیر درست منحرف می شویم و راهی را دنبال می کنیم که بی خدایان کمونیست برای ما انتخاب کرده اند که دین برای آنها نوعی بیماری اجتماعی است.»
چنین ادعاهایی در سال های بعد در مصر رواج گسترده یافت، زیرا مذهب در این کشور مهم استراتژیک دوباره احیا و زنده شد.

کورماک به آبزرور گفت که IRD همچنین تمایلی به تشویق مقاومت در برابر اسرائیل نداشت، اگر چه این امر باعث قانع‌کننده‌تر جعلیات آنان میشد.

در بیانیه ای که IRD در فوریه ۱۹۶۷ به نام اخوان المسلمین منتشر کرد، ادعا شد که، مصر به دلیل استفاده از سلاح های شیمیایی در نبرد علیه ائتلاف محافظه کاران مذهبی و قبایل مذهبی تحت حمایت بریتانیا و عربستان سعودی مورد حمله قرار گرفت.

اعلامیه های IRD منعکس کننده دیگر ادعاهای اسلام گرایان رادیکال بودند و استدلال می کردند که اعمال ناشایست نظامی را نباید ‹به گردن ملحدان یا امپریالیست ها یا یهودیان صهیونیست› انداخت، بلکه ‹مصری ها را که ظاهراً معتقد و مومن اند› باید مقصر دانست.

در اعلامیه آمده است: «این قاتلان مصری با مصونیت از مجازات در ریاکاری از حد فراتر رفته اند، اما آنها دیگر نمی توانند تظاهر به ایمان به خدا و پیامبر او و کتاب مقدس او کنند».

یکی از اعلامیه ها می گوید: ‹اگر باید مصری ها به جنگ بروند و مبارزه کنند، چرا ارتش خود را علیه یهودیان هدایت نمی کنند؟› (منظور این است که چرا ارتش مصر دست از مقابله علیه اتحاد ارتش بریتانیا، مذهبی های افراطی و عربستان سعودی در یمن دست بر نمی دارد. – مترجم).

کورمک گفت که مانند بسیاری دیگر از نشریات IRD، این ادعاها از نظر واقعیات درست است، اما لحن و منبع جعلی و برای گمراه کردن بوده است. اعلامیه های مربوط به یمن با هدف اعمال فشار بر رهبری مصر برای پذیرش آتش بس بود.

مطالب دیگر بر نگرش انتقادی مسکو نسبت به سازمان آزادیبخش فلسطین و کمک های محدود به آنها تأکید داشت، که شوروی به گروه های ملی گرای مسلح فلسطینی پیشنهاد میداد. این با رویکرد حمایتی بیشتر چینی ها برای کمک به فلسطینی ها در تضاد بود، آنها می خواستند با این تبلیغات به تعمیق شکاف بین دو قدرت کمونیستی دامن بزنند.

یکی از ابتکارات اصلی بر تضعیف رژیم «یان اسمیت» در رودزیا متمرکز بود، مستعمره سابق که به طور یکجانبه استقلال خود را از بریتانیا در سال ۱۹۶۵ برای حفظ حکومت اقلیت سفیدپوست اعلام کرد.
اداره تحقیقات اطلاعات بریتانیا گروهی ساختگی از رودزیایی های سفیدپوست مخالف یان اسمیت تشکیل داد. در اعلامیه ها، او را به دروغگویی، ایجاد ‹آشوب› و فلج کردن اقتصاد متهم شد. در اعلامیه ای آمده بود: ‹تمام جهان علیه ماست… ما باید تسلیم شویم… تا زمانی که هنوز می توانیم و کشورمان را از این وضعیت نجات دهیم.›

تلاش برای منزوی ساختن ملی گرایان آفریقایی گاه با دامن زدن به تنش های نژادی همراه بوده است. در اوایل سال ۱۹۶۳، IRD بیانیه ای از «فدراسیون جهانی جوانان دموکراتیک»، یک سازمان در جبهه شوروی را جعل کرد که ظاهرا در آن آفریقایی‌ها را غیرمتمدن، «ابتدایی» و از نظر اخلاقی ضعیف توصیف میکند. این جعل توسط مطبوعات در سراسر قاره آفریقا منتشر شد و بسیاری از روزنامه ها نسبت به این متن جعلی منتسب به شوروی واکنش بسیار منفی نشان دادند.

جعل مشابهی در سال ۱۹۶۶ بر «عقب ماندگی» و «ناپختگی سیاسی» آفریقا تأکید داشت. در بیانیه دیگری از قول خبرگزاری دولتی شوروی نووستی، نقل میشود که گویا نتایج ضعیف تحصیلی در یک دانشگاه بین المللی در مسکو به کیفیت دانشجویان سیاه پوست آفریقایی ثبت نام شده در آنجا نسبت داده شده است. IRD بیش از ۱۰۰۰ نسخه این جعلیات را به آدرس های کشورهای در حال توسعه پست کرد.

کورمک میگوید بی تردید تصمیم گیرندگان ارشد سیاسی بریتانیا از کارها IRD آگاه بوده و هستند.

در سال ۱۹۶۴، الک داگلاس هوم، نخست وزیر محافظه کار، از ترس اینکه رئیس جمهور سختگیر قوام نکرومه به سمت مسکو متمایل شده باشد، به IRD دستور داد تا غنا را هدف قرار دهد. ماه‌ها بعد، پاتریک گوردون واکر، وزیر خارجه جدید حزب کارگر، وزارت خارجه را تشویق کرد که «پتانسیل تبلیغاتی سیاه را حفظ کند و هر از گاهی مطالب سیاه تولید کند». واکر به ویژه به دامن زدن به تنش های نژادی بین آفریقایی ها و چینی ها علاقه داشت.

مانند بسیاری از این تلاش‌ها، ارزیابی تأثیر کمپین‌های IRD اغلب دشوار بوده است. در یک مقطع، مقامات IRD توانستند گزارش دهند که یک روزنامه در زنگبار یکی از مطالب جعلی آنها را در مورد نژادپرستی در شوروی چاپ کرده است و این نشریه توانسته واکنش خشمگینانه ای را برانگیزد. این به عنوان یک موفقیت بزرگ ارزیابی شد. مقامات همچنین از زمانی که مطبوعات کنیا از مطالب جعلی در مورد جنگ شش روزه ۱۹۶۷ استفاده کردند. هنگامی که روزنامه ها در بسیاری از کشورهای جهان اسلام یک بولتن جعلی از خبرگزاری نووستی را در مورد این درگیری چاپ کردند، ماموران انگلیسی بسیار خرسند شدند. گهگاه روزنامه های غربی نیز ناخواسته از مطالب IRD استفاده می کردند.
اگرچه IRD در سال ۱۹۷۷ تعطیل شد، اما اکنون محققان در حال یافتن شواهدی هستند که نشان می‌دهد تلاش‌های مشابه تقریباً یک دهه دیگر ادامه داشته است.
[اسناد جدید] به‌ویژه به‌عنوان پیشگام‌هایی برای تلاش‌های مدرن اهمیت دارند، گه اطلاعات سازمان های امنیتی را به میان مردم ببرند.

«لیز تراس» (وزیر خارجه فعلی بریتانیا) دارای یک «سلول اطلاعاتی دولتی» است و روزانه توییت هایی برای افشای «توطئه های روسیه» اختراع میکند تا به اصطلاح دست بالا را در جنگ اطلاعاتی داشته باشد، کورمک میگوید، اما در بیشتر دوران جنگ سرد، بریتانیا برای این کار از ابزارهای پنهانی بسیار بیشتری استفاده می کرد.!!