آیا اوکراینی دیگر در راه است؟

دربارۀ تایوان، سکوت جایز نیست

کورش تیموری فر

دانش و امید، شماره ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۱

وضعیت امروز رابطۀ آمریکا و تایوان، هشداری است به تمامی نیروهای ترقی‌خواه و صلح‌طلب جهان، تا مبارزه با جنگ‌طلبی و پیمان‌های ریز و درشت تجاوزکارانۀ آمریکا در شرق آسیا علیه چین را پیشه کنند.

اوایل نیمۀ دوم فروردین ماه سال جاری، هم‌زمان با اعلام فروش محمولۀ سوم تسلیحات آمریکایی به تایوان (ظرف 8 ماه اخیر)، این خبر هم منتشر شد که نانسی پلوسی -رئیس مجلس نمایندگان آمریکا- پس از دیدار از ژاپن در روزهای 19 تا 21 فروردین، دیداری هم از تایوان خواهد داشت. این خبر، واکنش شدید چین را در پی داشت. اقدام متقابل، اما ملایم چین، تحریم دو غول تسلیحاتی آمریکا -لاکهید مارتین، و ریتیان- بود. اما تهدید جدی‌تر آن بود که اگر این دیدار صورت پذیرد، آمریکا باید منتظر «واکنش قهرآمیز» چین باشد.

متعاقباً روز پنج شنبه 18 فروردین، دفتر نانسی پلوسی اعلام کرد که آزمایش کووید-19 او مثبت بوده و این دیدار به تعویق خواهد افتاد. بلافاصله ژائو لی‌جیان، سخنگوی وزارت خارجۀ چین، پس از آرزوی بهبود او، تأکید کرد که: «آنچه ما خواسته‌ایم، نه تعویق، بلکه لغو فوری سفر اوست».

می‌دانیم که در تاریخ 25 اکتبر سال 1971، قطعنامۀ 2758 مجمع عمومی سازمان ملل متحد، عضویت جمهوری خلق چین را به‌عنوان «تنها نمایندۀ قانونی چین» در سازمان ملل متحد به‌رسمیت شناخت و «نمایندگان چیانگ کای‌چک» را از سازمان ملل حذف کرد.

از آن تاریخ به بعد، آمریکا به شیوۀ دولت‌های امپریالیستی، در عین به‌رسمیت شناختن «چین واحد»، یک بازی موش و گربه را برای حفظ و پرورش کانون تشنج در منطقۀ شرق آسیا آغاز کرد. از سویی کنگرۀ آمریکا طبق مصوبۀ شمارۀ 2479 خود (قابل اجرا از اول ژانویۀ 1979) تحت عنوان «قانون روابط با تایوان»، ضمن به‌رسمیت شناختن جمهوری خلق چین و لغو شناسایی تایوان به‌عنوان نمایندۀ چین، ارسال سلاح به تایوان را مجاز می‌شناخت، و از سوی دیگر دولت‌های مختلف آمریکا، سه بیانیۀ تاریخی مشترک با چین به امضا رساندند که مضمون همۀ آنها تأکید بر «واحد» بودن کشور چین بوده است. به‌ویژه بیانیۀ 17 اوت 1982 که طی آن آمریکا متعهد شد ارسال سلاح به تایوان را به‌تدریج متوقف سازد.

اقدام نانسی پلوسی، اولین اقدام تحریک‌آمیز آمریکا در سال‌های اخیر نبوده است؛ اما اوج تازه‌ای به این اقدامات می‌دهد. از زمان ریاست جمهوری ترامپ بر دولت آمریکا، دور تازۀ تحریکات شروع شد. او درست فردای اعلام نتایج قطعی انتخابات، یک تماس تلفنی 10دقیقه‌ای با رئیس جمهور تایوان داشت. این اولین تماس تلفنی در این سطح، از سال 1979 به این‌سو بود. پس از اعتراض شدید چین، مقامات کاخ سفید به دست و پا افتاده و تلاش در رفع و رجوع موضوع را شروع کردند. منجمله مایک پنس (معاون رئیس جمهور) در گفتگویی با شبکه خبری ای‌بی‌سی گفت «آقای ترامپ صرفاً به تماس تلفنی که از روی احترام بود، پاسخ داده است؛ تماس از طرف رئیس دولتی که به شکل دموکراتیک برگزیده شده است».

پنس در مقابل این سؤال که آیا چنین مکالمه‌ای به معنای تغییر رویکرد آمریکا نسبت به سیاست چین واحد است، گفت که آنها زمانی در این باره تصمیم‌گیری می‌کنند که آقای ترامپ رسما در بیستم ژانویه سال آینده پست ریاست جمهوری را تحویل بگیرد. اما ترامپ در توئیت خود نوشت: «خیلی جالب است که چطوری آمریکا میلیاردها دلار سلاح و تجهیزات نظامی به تایوان می‌فروشد، اما من نباید یک پیام تبریک را بپذیرم؟»

از ابتدای ریاست جو بایدن، دولت او بجای اصلاح رویکرد خطای دولت قبلی در قبال موضوع تایوان، به خطرات ناشی از بازی با آتش حمایت از جدایی‌طلبان تایوان دامن زد. با نگاه به فرود سه هواپیمای نظامی آمریکا در تایوان، عبور هفت کشتی جنگی آمریکا از تنگۀ تایوان، و تصویب فروش میلیاردها دلار تسلیحات به تایوان از طرف وزارت خارجۀ آمریکا، می‌توان بخوبی به این درک رسید که ارتباط مکرر بین آمریکا و تایوان، باعث شده است که شرایط در تایوان به‌طور فزاینده‌ای متشنج گردد.

وضعیت امروز رابطۀ آمریکا و تایوان، هشداری است به تمامی نیروهای ترقی‌خواه و صلح‌طلب جهان، تا مبارزه با جنگ‌طلبی و پیمان‌های ریز و درشت تجاوزکارانۀ آمریکا در شرق آسیا (مانند پیمان آوکاس و پیمان چهار جانبه) علیه چین را پیشه کنند. این امر مانع از آن خواهد بود تا همانند وقایع اوکراین، سردرگم شوند. این سردرگمی ناشی از سکوت نسبی در قبال تجاوزات هشت سال گذشتۀ فاشیست‌های اوکراینی با حمایت ناتو، علیه پیمان‌های مینسک، و علیه مردم منطقۀ دونباس، و محاصرۀ نظامی روسیه به‌قصد تجزیه و نابودی آن کشور بوده است.