خط لوله گوره-جاسک ؛حذف تهديدات امنيت انرژي
آنچه درپی آمده است نگاهی دارد به مزیت های خط لوله انتقال نفت گوره- جاسک و اثرات آن در کاهش وابستگی ایران به تنگه هرمز و همچنین امنیت انرژی که بخش اول آن را در شماره قبل ملاحظه کردید و اینک بخش دوم و پایانی را می خوانید:
***
در اینجا همچنین باید به جنبه‌های تجاری این طرح هم اشاره داشت که از آن جمله می توان دسترسی سریع‌تر به آب‌های آزاد، بین‌المللی و اقیانوس‌ها برای مشتریان خارجی از یک سو و برای شرکت‌هایی که در زمینه تجارت و حمل‌ونقل کالایی فعالیت می‌کنند، نام برد.
در واقع امکان روی دادن یک بازی برد – برد در این زمینه ایجاد می‌شود که در یک طرف آن دسترسی ایران به بازارهای بسیار عظیم هند و چین بهتر می‌شود و در سمت دیگر صرفه‌جویی در وقت، زمان و هزینه‌های جابه‌جایی و تجاری را برای مشتریان خارجی به ارمغان می‌آورد.در عین حال باید گفت، عمق مناسب دریایی جاسک برای بارگیری کشتی‌ها هم می‌تواند فرصت خوبی برای تقویت کشتیرانی و افزایش حجم مبادلات تجاری در حوزه انرژی و سایر زمینه‌های تجاری تبدیل شود و نقش شاهراه ترانزیتی نفت و بخش تجارت جهانی کشور را ایفا کند.
در کنار همه نکات ذکر شده، اهمیت تجاری و سیاسی بین‌المللی این طرح را می‌توان به عنوان مهم‌ترین دستاورد خط لوله در زمینه توسعه اقتصادی داخلی کشور عنوان کرد.در این خصوص هر چند استان هرمزگان باوجود پتانسیل‌های بی‌شمار اقتصادی در تاریخ معاصر همواره در معرض کم‌توجهی و گاها بی‌توجهی قرار گرفته است، اما این پروژه عظیم در سطوح کلان می‌تواند منجر به معرفی بیشتر ظرفیت‌های تجاری و اقتصادی منطقه جاسک و مکران به سرمایه‌گذاران و شرکت‌های داخلی و خارجی و کمک به جذب سرمایه در منطقه
شود.در زمینه ایجاد اشتغال هم فرصت مغتنمی را در اختیار نیروی کار متخصص بومی در هرمزگان و استان‌های مجاور قرار می‌دهد تا در کنار اشتغال به تولید ارزش افزوده و توسعه کسب‌وکارهای مختلف هم کمک کند.
همچنین با ساخت این خط لوله ظرفیت انتقال یک میلیون بشکه نفت خام در روز از گوره به پایانه جاسک ایجاد خواهد شد و ذخیره‌سازی نفت خام و صادرات آن از طریق پایانه جدید جاسک صورت خواهد گرفت که این امر جاسک را به یکی از مهم‌ترین بنادر نفتی و صادراتی ایران تبدیل خواهد کرد که اقتصاد و رفاه مردمان آن دیار را متحول
می‌کند.
در اینجا باید اشاره داشت: اعتقاد برخی از دانشگاهیان صاحب‌نظر در حوزه‌های مدیریت و توسعه ساحل، حقوق اقتصادی و جغرافیای سیاسی استان هرمزگان براین است که توسعه سواحل مکران به عنوان یک بحث راهبردی به منظور ایجاد تعادل در سازمان فضایی توسعه کشور مورد توجه قرار گرفته است؛ این راهبرد ملی اهداف متنوعی در حوزه امنیت ملی و دفاعی، انرژی، صنعت، توسعه متعادل و محرومیت‌زدایی را به همراه دارد، لذا تدوین یک نظام هماهنگ و یکپارچه توسعه که بتواند با رفع تعارض‌ها، منافع همگان را تامین کند باید جزو اولویت‌های اصلی در توسعه سواحل مکران قرار بگیرید.
یک عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان در خصوص اهمیت و پیامدهای راهبردی خط لوله گوره به جاسک در منطقه مکران، آن را یکطرح راهبردی و استراتژیک می داند که هدف از آن کاهش وابستگی ایران به تنگه هرمز، کاهش ریسک و تضمین استمرار صادرات نفت خام، افزایش پایانه‌های صادرات نفت و تمرکززدایی و جلوگیری از تجمع و قطبی شدن پایانه‌های نفتی در یک منطقه است.
مهدی میرزاده می گوید: اگرچه از منظر اقتصادی و اجتماعی استفاده از ظرفیت‌های محیطی برای برون رفت از توسعه‌نیافتگی در منطقه مکران ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که این طرح دقیقاً در راستای چنین ضرورتی
است.وی می افزاید: اما تحولات سال‌های اخیر در عرصه روابط بین‌الملل در منطقه خاورمیانه، تشدید رقابت‌های ژئوپلیتیکی و احتمال استفاده خلیج‌فارس به عنوان یک کارت و برگ برنده در زمان بروز بحران‌ها و مناقشات نظامی سبب شد اهمیت وجود پایانه‌های نفتی متعدد در کشور بیش از بیش احساس شود.
استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلتیک دانشگاه هرمزگان تصریح می کند: در سال‌های اخیر بارها بحث محدودیت رفت‌وآمد و بستن تنگه هرمز توسط ایران به عنوان یک اهرم فشار در مناسبات بین‌المللی در برابر زیاده‌خواهی‌های غرب و متحدان منطقه‌ای آن مطرح شد و چنین رخدادی بدون داشتن مسیر و پایانه‌های جایگزین میسر نیست، به همین خاطر از منظر راهبردی و پدافند غیرعامل دیر یا زود چنین رخدادی باید اتفاق می‌افتاد و طبيعتاً مسیر موازی که به بنادر ما در اقیانوس هم متصل می‌شود، یک پایانه و هاب‌نفتی در مکران و جاسک ایجاد خواهد کرد که علاوه بر پوشش دادن اهداف استراتژیک می‌تواند کمابیش محرک توسعه این منطقه هم باشد.
میرزاده اضافه می کند: همچنین در سال‌های اخیر گاهی در مواقع بحران و شدت گرفتن تنش‌های کلامی میان سیاستمداران و رؤسای کشورها، برخی از کارشناسان و مسئولان کشور طرح بستن تنگه هرمز و ایجاد محدودیت در رفت‌وآمد را مطرح می‌کردند؛ هرچند طرح این موضوع می‌تواند اهرم فشاری برغرب و متحدان منطقه‌ای آن باشد اما از آنجایی که هر اقدامی برای بستن و ایجاد محدودیت در تنگه هرمز، این گذرگاه اقتصادی و نفتی را برای همه کشورها از جمله ایران ناامن می‌کند ، تهدید ایران تا حد زیادی، تهدیدی لفظی قلمداد می‌شد و فاقد اثرگذاری راهبردی بود اما با کاهش وابستگی ایران به تنگه ،چنین تهدیداتی اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.
این کارشناس در حوزه مسائل سیاسی و راهبردی ادامه می دهد: در حال حاضر کشورهای منطقه اقداماتی را برای کاهش وابستگی به تنگه هرمز در زمینه انتقال نفت انجام داده‌اند از جمله امارات که با احداث خط لوله حبشان- فجیره تا حدی از وابستگی مطلق خود به تنگه هرمز کاسته، این درحالی است که سعودی‌ها هم برای انتقال نفت از شرق به غرب، خط لوله نفتی را چندین دهه پیش ساخته‌اند که به بندر ینبوع در دریای سرخ منتهی می‌شود، لذا این خط بخشی از تولیدات نفت این کشور را از طریق پایانه‌های صادراتی واقع در این دریا صادر می‌کند.
وی از دیگر دستاوردهای این خط برای استان هرمزگان در منطقه مکران و شهرستان جاسک به توسعه اشتغال جوانان اشاره کرده و بیان می دارد: به‌طور کلی چنین طرح بزرگی می‌تواند زمینه اشتغال جویندگان کار در استان را فراهم کند و به تعبیری نیروی کار ماهر و متخصص منطقه و استان در این پروژه سهیم شود.عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان اضافه می کند: جدای از تاسیسات انتقال که ازغرب به شرق استان کشیده می‌شود، در وهله نخست ساخت تاسیسات ذخیره‌سازی و بارگیری و پس از آن با بهره‌برداری از این تاسیسات فرصت‌های کاری فراوانی ایجاد خواهد شد که می‌تواند زمینه اشتغال نیروی کارماهر و متخصص منطقه را فراهم کند.
میرزاده درعین حال ابرازمی دارد: البته بدیهی است که کلان پروژه‌هایی مانند این طرح می‌تواند چهره و اقتصاد منطقه و همچنین وضعیت اجتماعی منطقه مکران و به ویژه جاسک را هم تا حدی دگرگون کند؛ هر چند در این راستا ضرورت دارد سازوکارها و اقدامات لازم برای انتفاع هرچه بیشتر جامعه محلی از این طرح هم اکنون دیده شود.
وی با اشاره به اهمیت تامین زیرساخت‌های آموزشی و لزوم تربیت تکنسین‌های بومی مورد نیاز تاسیسات نفتی این طرح در منطقه جاسک معتقد است: با نیازسنجی از جمله در حوزه آموزش، مهارت‌آفرینی و توانمندسازی باید زمینه استفاده جامعه محلی از این طرح و پیوند چنین پروژه‌ای با فضای اجتماعی منطقه فراهم شود.
استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلتیک دانشگاه هرمزگان اضافه می کند: درغیر این صورت ممکن است در بدو شروع طرح فرصت‌هایی در زمینه اشتغال برای جامعه محلی فراهم شود اما در آینده و پس از بهره‌برداری از طرح، ارتباط جامعه محلی و ساکنان مکران با این پروژه و انتفاع از آن کاهش یابد تا جایی که این طرح به صورت عملی اثر مثبتی بر زندگی، اقتصاد و معیشت مردم محلی نداشته باشد، وضعیتی که هم اکنون در برخی از مناطق کشور وجود دارد.
مدیر طرح آمایش سرزمینی استان هرمزگان هم یکی از دغدغه‌های مهم خود در توسعه طرح‌های کلان راهبردی در حوزه‌های صادرات و اقتصاد نفتی در توسعه مکران را توجه به بسترهای اجتماعی و جوامع محلی به ویژه در منطقه جاسک عنوان کرده و خواستار هماهنگی بسترهای اجتماعی در توسعه مکران با طرح‌های کلان راهبردی شد.
عباس مرادی می افزاید: مکران ساحلی از مناطقی است که توسعه آن به عنوان یک موضوع راهبردی در این زمینه از دیرباز مورد توجه بوده و امروزه با استفاده از تکنولوژی می‌توان بر محدودیت‌های محیطی که از گذشته وجود داشته، غلبه کرد و زمینه توسعه این مناطق را فراهم ساخت
وی ادامه می دهد: با این وجود اما به رغم ظرفیت‌های قابل توجه در حوزه مکران و طراحی طرح های کلان، توسعه منطقه آن گونه که انتظار می‌رود محقق نشده و در بسیاری از مناطق، شهروندان دسترسی مناسبی به ابتداییترین خدمات و امکانات ندارند.
عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان تصریح می کند: بطور کلی فعالیت‌های هدف‌گذاری شده برای استقرار در سواحل مکران طیف گسترده و متنوعی را شامل می شود که فعالیت‌های حوزه انرژی از جمله طرح خط لوله انتقال نفت خام از گوره به جاسک و پایانه صادرات نفت مکران یا نیروگاه هزارمگاواتی در کنارک، نیروگاه جاسک و همچنین فعالیت‌های حوزه صنعت و معدن (نمونه بارز آن شهرک صنعتی ایران و چین در جاسک) تنها بخشی از این فعالیت‌های توسعه‌ای و راهبردی در این منطقه است که مزیت‌های زیادی را به دنبال دارد اما در کنار مزیت‌ها نباید از نقش پیامدهای محیطی، اجتماعی و فرهنگی آن غافل
بود.
مرادی بسترسازی اجتماعی و فرهنگی را از محورهای بسیار مهم در طرح توسعه مکران و ایجاد طرح‌های کلان راهبردی در این منطقه عنوان کرده و بیان می دارد: یک نگاه حداقلی هم به توسعه سواحل مکران وجود دارد به این معنا که با ایجاد و توسعه زیرساخت‌ها از جمله در حوزه نفت و انرژی، جامعه محلی از محرومیت‌های کنونی در حوزه‌های مختلف خارج شده و از فوایدی برخوردار خواهند شد.
وی توسعه جوامع محلی را حلقه گمشده در توسعه مکران و پیشبرد طرح‌های کلان و راهبردی در این منطقه عنوان و تاکید می کند: میزان آماده‌سازی جامعه محلی برای همراهی و مشارکت در اجرای طرح‌های کلان و راهبردی می‌بایست به صورت جدی مورد توجه مسئولان به ویژه مسئولان استانی قرار بگیرد.
مجری و پژوهشگر طرح مطالعاتی آمایش سرزمینی با بیان اینکه براساس طرح آمایش سرزمینی در حوزه عملیاتی ۲۶درصد از مساحت استان هرمزگان در حوزه مکران قرار می‌گیرد و از نظر دسترسی به خط ساحلی هم ۵۲درصد از کل خط ساحلی مکران در قلمرو استان هرمزگان قرار دارد، ابرازمی دارد: با توجه به این اعداد و در کنار برخی عوامل محیطی، اجتماعی و اقتصادی، اهمیت توسعه سواحل مکران برای هرمزگانی‌ها را دوچندان کرده است.
همچنین معاون هماهنگی امورعمرانی استانداری هرمزگان در اهمیت طرح خط لوله انتقال نفت خام از گوره به جاسک و پایانه صادرات نفت مکران می گوید: تاثیرات این طرح راهبردی، ملی و بین‌المللی است و نظام مدیریتی و اجرایی استان هرمزگان در آمادگی کامل برای پشتیبانی از این ابرطرح قرار دارد.
رضا مدرس می افزاید: همزمان با وقوع تحولات اساسی و بی‌سابقه عمرانی و اقتصادی، تقویت زیرساخت‌ها و بهبود شاخص‌های رفاهی از جمله شاخص آموزش از ضرورت‌های توسعه متوازن و پایدار در منطقه مکران است.
معاون هماهنگی امورعمرانی استانداری هرمزگان در این رابطه خواستار اقدام جدی و سریع در زمینه تربیت نیروی انسانی بومی برای نقش‌آفرینی در فعالیت‌های اقتصادی منطقه ساحلی مکران شد.
مدرس همچنین تاکید می کند: طرح آبرسانی از سد جگین به طرح مخازن نفتی طرحی است که هم از منظر تامین آب صنایع نفتی و همسو با ضوابط پدافندغیرعامل واجد ارزش بوده و هم دارای منافع فراوانی برای مردم روستاهای غرب جاسک است.
در تهیه این مطلب از گزارش خبرگزاری های ایرنا، ایرپلاس، شانا و ایلنا (یادداشت سید شمس الدین موسوی چاشمی)استفاده شده است
