Peter Weiss 1916-1982

ادبیات سیاسی، استتیک مقاومت است.

علیشاه سلطانی

ادبیات اجتماعی ، سیاسی و ایدئولوژیک است؟

پیتر وایس ، نویسنده آلمانی زبان میان سالهای 1982-1916 زندگی نمود . او در زمان فاشیسم بدلیل چپ و یهودی بودن کشورش را ترک کرد و سالها در تبعید زیست . وایس خالق رمان و داستان و مقاله و یکی از نمایشنامه نویسان مدرن اروپا است .

غالب آثار او اتوبیوگرافیم هستند . وایس بر اساس تجربیات شخصی ادعا نمود که انسان در دوران مهاجرت و تبعید بر اثر بیگانگی و مشکل زبان بتدریج بدون هویت میگردد .او همچون برشت و سارتر و بنیامین خواهان هنر و ادبیات مسئول اجتماعی است .

وایس خلاف ادبیات درونگرای زمان خود به موضوعات اجتماعی و جهان بیرونی پرداخت .آثاراودر آغاز بخشی از ادبیات آوانگارد و سوررئالیستی اروپایی بودند . او دارای مواضعی انتقادی رئالیستی و ضد ایده آلیستی در ادبیات است .

وایس مدعی بود که عضو حزب شدن مانع خلاقیت ادبی وهنری نویسنده میشود. اوهمچون برشت کوشید تا جنبه های پرتضاد سیاست و استتیک و ایدئولوژی را دراثارش مطرح نماید .درنمایشنامه های او عناصر فلسفه آبزورد و خشونت زیر تاثیر ژانیت و استریندبرگ میباشند .

وایس میگفت ادبیات هر کشوری بخشی از سیاست و تحولات اجتماعی تاریخی آن کشوراست. او تاثیر مهمی روی تئاتر سیاسی از خود بجا گذاشت. در آثار او مقوله های هنر و سیاست و فرهنگ و ادبیات و تاریخ از جنبه های گوناگون مورد توجه قرارمیگیرند .

نمایشنامه های آموزشی و نیهلیستی و سندی او حاوی عناصر انتقادی اجتماعی هستند . وایس همچون سوررئالیستها و مکتب رمان نو روی توضیح جزئیات عینی تاکید فراوان میکند . ادبیات سیاسی اجتماعی او گاهی تا مرز تبلیغات مرامی پیش میروند.

از جمله موضوعات آثاروی – تاریخ پرتضاد چپ اروپایی و بحث استتیک مارکسیستی از زمان جنگ جهانی اول و تاثیر هنروادبیات سیاسی در مبارزات اجتماعی هستند.اودرآثارونظرات التقاطی مارکسیستی اش خواهان تحولات اجتماعی است .

مورخین ادبی اورا امروزه در ادبیات آلمانی زبان در کنار گراس و والسر و جانسن قرارمیدهند. نثر آغازین او شدیدا اکسپریمنتل واتوبیوگرافیک است که به موضوعات تنهایی و ترک شدن انسان غربی در جامعه طبقاتی سرمایه داری اشاره میکند .

پیتر وایس درآثارش مدام به تجزیه طبقه کارگر در اروپا ازسال 1918 اشاره میکند و خواهان مقاومت در برابر فاشیسم و استالینیسم و سوسیالیسم پادگانی است . او در طرح تضاد میان احساس فردگرایی و افکار اجتماعی جانبدار یک انقلاب سوسیالیستی است .

وایس اعتراف میکند که به سبب یهودی بودن خانواده و کمونیست بودنش اغلب احساس بیگانگی و تنهایی میکرد. او میگفت انسان باید با کمک یک فردگرایی رادیکال خواهان مسئولیت انقلابی واجتماعی باشد.

وایس در آثارش برخوردی ادبی روایتی با سنت انقلاب اجتماعی دارد و نظام و جامعه سرمایه داری را یک تیمارستان و خانه جنون نامید. او زمانیکه در جنگ داخلی اسپانیا در کنارکمونیستها علیه فاشیسم شرکت کرد از محاکمات نمایشی استالینیستی درشوروی مطلع شد.

دو اثر مشهور او «استتیک مقاومت» و «وداع با والدین» نام دارند. داستانسرایی وایس بیشترزیرتاثیر جویس و ویرجینیا ولف است . او در جوانی به مطالعه عمیق آثار آرپ و جویس و اشتاین پرداخت. کافکا و استریندبرگ نیزروی رمان نویسی وی تاثیرمهمی گذاشتند .

از جمله آثار وایس – 3جلد رمان استتیک مقاومت– وداع با والدین – تعقیب و قتل مرآت – سرودوحشت، در باره تاریخ ویتنام – هلدرلین شاعر– نقطه فرار– تروتسکی در تبعید – دفترخاطرات سالهای1980و 1960 – سایه بدون درشکه چی – بحث سه آدم رهگذر– برج – رمان بیمه – و مهمان مارکس جوان هستند.او در نمایشنامه «تروتسکی درتبعید» موضع مارکسیستی خودرا اعلان نمود .

Falsaf@web.de