منتشر شده در نشریه خیزش شماره 34

آرش جاوید

کارگرانی که در پاکسازی حریم راه‌ها، پاکسازی جاده‌ها، تعمیر و نگهداری رویه‌های شنی و آسفالتی، حفظ حریم و خط کشی راه‌ها، نصب علائم هشدار دهنده و بازدارنده خطر، برف روبی و بازگشایی محورهای مسدود شده و همچنین تامین روشنایی و تهویه تونل‌ها و نقاط مه گیر و حادثه خیز مشغول به کارند، با عنوان شغلی راهدار تعریف می شوند. کارگران راهدار با شرایط کار شاق و ویژه، در شرایط جوی نامساعد حتی در دمای 20 درجه زیر صفر و به شیوه سنتی با خطراتی که به مرگ تهدیدشان می نماید، از وضعیت نامناسبی برخوردارند.

راهداران به ویژه در استان‌های سردسیر مانند اردبیل، آذربایجان غربی و کهکیلویه و بویر احمد در دمای منفی ۲۰ درجه که مغزشان در این دما یخ می‌زند و تحت تاثیر این دما دچار سانحه می‌شوند و جانشان را از دست می‌دهند. آمارهای ناقص موجود نشان می دهند که طی سال 90، 450 نفر از این کارگران زخمی و دچار جراحات سنگین شده و 9 راهدار نیز حین کار فوت کردند. طی سال گذشته نیز 13 راهدار قربانی سوانح کار شده و با افزایش مجروحیت این تعداد به 530 نفر بالغ گردیده است. این آمار سالیانه و به طور فزاینده با شدت سرما و یخبندان هوا، ضریب وقوع سوانح را افزایش می دهد.

از مهمترین مشکلات کار در راهداری شیوۀ کار سنتی در این حوزه است که باعث ایجاد سوانح و رقم زدن مرگ برای کارگران است: «یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث بروز سانحه می‌شود فرسودگی ماشین آلات راهداری است. بودجه‌ای برای تعمیرات اساسی (اورهال) ماشین آلات راهداری اختصاص نمی‌دهند و تنها کمتر از یک دهم آنچه باید برای راهداری هزینه کنند، اختصاص داده می‌شود. در حال حاضر هنوز هم راهداران به شیوه سنتی راهداری می‌کنند و عدم ورود ماشین آلات پیشرفته و پاکسازی سنتی راه‌ها باعث بروز سانحه می‌شود… در حالی که باید از ماشین آلاتی که به صورت خودکار مخلوط شن و نمک را در سطح جاده‌ها بپاشند هنوز هم راهداران در شرایط هوای منفی ۲۰ درجه با بیل شن و نمک را بر سطح جاده‌ها می‌ریزند… راهداری باید بودجه‌ای بیش از ۷ هزار میلیارد تومان داشته باشد اما تنها ۷۰۰ میلیارد به آن اختصاص می‌دهند.» (مشاور معاون راهداری سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای)

سطح دستمزد کارگران راهدار با چنین شرایط دور از تصوری بسیار ناچیز و زیر حتی حداقل های مصوب است، اما این مانع از بیشرمی مسئولان ذی ربط نیست که خود را به کوچه علی چپ نزنند: «داوود کشاورزیان- رییس سازمان راهداری و حمل ونقل جاده‌ای در پاسخ به سوال ایلنا مبنی بر اینکه میزان دریافتی راهداران چقدر است و آیا احتمال افزایش دستمزد و حقوق راهدارن با توجه به سختی کارشان وجود دارد، فقط به جمله کوتاه «چیزی در این رابطه نمی‌دانم» اکتفا کرد.» متوسط حقوق راهداران در سال گذشته مبلغ ناچیزی بین 500 تا 650 هزار تومان برای کار با اعمال شاقه و در دمایی است که مغز هم یخ می زند. روند خصوصی سازی در راهداری نیز بر وخامت شرایط و فشار بر کارگران راهدار می افزاید: «بخش خصوصی برای اینکه کمترین حقوق را به راهداران بدهد افراد کم سن و سال را استخدام کرده است و یا اینکه سن افراد بسیار بالا است که برای آموزش این افراد باید اقدامات جدی تری انجام داد. عدم آموزش حرفه‌ای، سن بسیار کم یا بسیار زیاد هر کدام از عوامل تاثیر گذار در بروز سانحه و مرگ این افراد هستند… بخش خصوصی قراردادهای فصلی و کوتاه مدت با این افراد منعقد می‌کند که در ازای کار در طول شب و غیر از ساعات کاری مبلغ ناچیزی را به عنوان اضافه حقوق در نظر گرفته است.» (منبع ایلنا)

برای کارگران راهدار نیز مانند سایر هم طبقه ای های خود در سراسر ایران، کار و تأمین معیشت در بدترین شرایط توأم با بی حقوقی کامل، می گذرد، استثماری که هیچ حد و مرزی جز انباشتن سود در ازای زندگی که مرگی تدریجی بیش نیست، برای کارگران به رسمیت نمی شناسد.