سقوط هواپیمای مالزیائی

چند تن از بلند پایگان پیشین سازمان های اطلاعاتی آمریکا روز 29 ژوئیه 2014 نامه ای سرگشاده خطاب به پرزیدنت اوباما منتشر کردند. این واکنشی است در برابر ادعاها و اتهامات مطلقا اثبات نشده ای که دولت آمریکا در ارتباط با سقوط هواپیمای مسافر بری مالزیائی در اوکرائین شرقی به روسیه وارد آورده و مقابله آمریکا و روسیه را شدت بخشیده است. این نویسندگان که به شیوه استدلال های آمریکا که متکی بر مدرکی نیستند شدیدا انتقاد می کنند، همه عضو سازمانی هستند بنام » اطلاعاتی های سابق خواستاران خرد» (Veteran Intelligence Professionals for Sanity, VIPS) در میان امضاء کنندگان نام»ویلیام بینی» مدیرعامل سابق بخش فنی NSA نیز دیده می شود که مدت ها پیش از «اسنودن» دست به افشاگری زده بود و اخیرا نیز در کمسیون تحقیق مجلس آلمان در برلن سخن گفت.

از آنجا که حجم نامه سرگشاده زیاد است تنها فراز های مهم آن را عیننا ترجمه می کنم و بقیه را به اجمال بیان می کنم ( این توضیح از نویسنده و مترجم مقاله به زبان آلمانی آست). اما مقدمتا، برای درک بهتر تحلیل های اطلاعاتی و بهره گیری از نتایج اطلاعات بدست آمده و همچنین برای شناختن انگیزه نویسندگان نامه، ارائه توضیحاتی ضروری است. در تلاش برای پیش بینی نیات و توانائی های دشمن قانون خدشه ناپذیرِ برای هر سازمان اطلاعاتی جدی اینست که هیچگاه چشم بسته فقط به اطلاعات بدست آمده از یک منبع اعتماد نکند. و اگر منبع دیگری در اختیار نباشد اطلاعات موجود باید با فاکتور های فراوان دیگری که در دست هستند سنجیده شوند. با چنین مقدماتی در بهترین حالت، تصویر کم و بیش مناسبی بدست می آید. به عبارت دیگر قابل اعتماد بودن خبر باید با ارزش های احتمالی دیگر سنجیده شود. تا کنون دولت اوباما و کسانی که رهبری سیاسی را در سازمانهای اطلاعاتی آمریکا در دست دارند این اصل اساسی در یک کار اکتشافی را به کار نبسته اند. البته این به آن معنی نیست که تحلیل گران سازمانهای اطلاعاتی آمریکا، بویژه سیا، دیا ( دیفنس ایتلیجنس ایجنسی ) و ان. اس. ای.( آژانس امنیت ملی) نتوانسته اند کار شایسته انجام دهند. در واقع عکس آن درست است.

یک مسئله این است که – هر قدر هم کار تحلیل گران دقیق و درست باشد – اگر حاصل کار آنها با سیاست دولت آمریکا و اظهار نظرهای رسمی آن همسو نباشد و مانع رسیدن به هدف های سیاسی گردند آن اطلاعات در تصمیمات و اظهارات سیاسی مورد استفاده قرار نخواهند گرفت. در ایالات متحده آمریکا این نوع برخورد با کار اطلاعاتی، بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم در ارتباط با بالا گرفتن تعقیب کمونیست ها و مبارزه با اتحاد شوروی بکار بسته می شد. به این صورت که دولت واشنگتن برای آن که به سیاست خارجی تهاجمی خود چهره دموکراتیک بدهد به رؤسای سازمانهای اطلاعاتی اعلام کرد که حاصل تحقیقات آنها از چه نوع باید باشد که آزادی خواهانه و حقوق بشری جلوه کند.

بحران اعتماد

اندک اندک ادعای های خالی از حقیقت نیز به نتایج اقدامات اطلاعاتی افزوده شد و رسانه های غربی نیز آن را پخش و پیوسته تکرار می کردند. ترکیب ادعای های دروغین با اخبار نیمی راست – نیمی ساختگی در سال 2003 در جنگ عراق بکار رفت و امروز هم در بحران اوکرائین بکار می رود. اما این ادعا که مدارک تردید ناپذیر در دست است بگونه ای روز افزون در افکار عمومی آمریکا مورد انتقاد قرار می گیرد. طی دهه های گذشته بارها و بارها دروغ گوئی دولت آمریکا بر ملا شده و با پیدایش اینترنت و منابع اطلاعاتی دیگر قدرت انحصاری کنسرن های رسانه ای نیز محدود شده است. این وضعیت نقش مهمی در شکست اقدامات دستگاه دولتی آمریکا در سوریه ایفا کرد، که خود گازها ی شیمیائی بکار می برد و آن را بگردن دیگران می انداخت . هم اکنون وضعیت مشابهی در چالش اوکرائین بوجود آمده و خطر رسوائی دیگری آمریکا را تهدید می کند.

تاثیر انتشار دروغ ها و اخبار نادرست رهبری سیاسی آمریکا بر اعتقادات اخلاقی آن بخش از ماموران اطلاعاتی که صداقت روشنفکرانه خود را حتی پس از استخدام در سازمانهای اطلاعاتی حفظ کرده بودند، ویرانگر بود. در دورانی که من در بخش سیاسی سرفرماندهی ناتو در بروکسل کار می کردم ( 1977 تا 1993) ارتباطی تنگاتنگ با تحلیل گران سیا و دیا داشتم. من در این دوران خود شاهد بودم که سه نفر بدلیل سرخوردگی شدید از این وضع کار خود را ترک کردند و استعفا دادند. همه آنها متحیر بودند که رهبری سیاسی با تحلیل های آنها که با زحمات زیاد و با دقت فراهم آورده بودند، چگونه برخورد می کرد. رؤسای آنها یا آن تحلیل ها را یا بکلی نادیده گرفته و به آرشیو می سپردند و یا مضمون تحلیل را معکوس می کردند، با این هدف که دولت بتواند در مقابل کنگره و یا همپیمانهای خود خوراک استدلالی برای مقابله با مخالفت ها و اجرای سیاست مورد نظر خود داشته باشد.

با در نظر داشتن این پس زمینه باید نامه سرگشاده اعضای سابق سازمانهای اطلاعاتی آمریکا را که خطاب به پرزیدنت اوباما نوشته شده است مورد مطالعه قرار داد. مضمون اجمالی نامه این است: «تنش کنونی آمریکا – روسیه که برسر اوکرائین بوجود آمده میرود که بصورت خطرناکی تشدید گردد. ما مطمئن نیستیم که مشاوران شما خطر بالا گرفتن کار را در تمام ابعاد آن شناخته باشند. نیورک تایمز و دیگر رسانه ها مسائل حساس و پاسخ نیافته را به این دلیل که از منابع دولتی آمده اند چنان منعکس می کنند که گوئی واقعیاتی انکار ناپذیرند. «

در نامه چنین می خوانیم: «دوازده روز پس از پس از سرنگونی هواپیمای مالزیائی پرواز 17 ( روز 17 ژوئیه ) دولت شما هنوز هم تحلیلی یکدست که شامل شناخت های اطلاعاتی ومتکی بر مدارک باشد ارائه نکرده که بر اساس آن بتوان مسئله مقصر کیست را روشن ساخت. برای اثبات این ادعای دائم تکرار می شوند که آن هواپیما را جدائی طلبان اوکرائین با موشکی که روسیه در اختیار آنها گذاشته ساقط کرده اند. در حالیکه مدرک قانع کننده ای ارائه نکرده اید.»

» دولت شما تصاویر ماهواره ای عرضه نکرده که نشان دهد جدائی طلبان چنان سلاحی در اختیار دارند، ولی «سگ های دیگری هستند که هنوز پارس نکرده اند (منظور صاحبان قدرت در کییف هستند. اشاره از نویسنده است) اگر شما حاضر نباشید – یا نتوانید – با مدارک مشخص ادعاهای دولت خود را به اثبات برسانید اعتبار واشنگتن و اعتبار خود شما بیش از پیش فرسوده خواهد شد. ما بعنوان اطلاعاتی های حرفه ای پیشین با رویهم رفته 260 سال تجربه کاری در بخش های گوناگون سازمانهای اطلاعاتی آمریکا اینک به تحلیل این امر از دیدگاه خود خواهیم پرداخت ( …) و درعین حال با این بیانیه چشم انداز دیگری بشما عرضه خواهیم کرد.»

سپس نویسندگان بیانیه یادآور می گردند که بعنوان افسران پیشین و تحلیلگران اطلاعاتی آموخته اند که بدون اطلاعات قانع کننده حکم صادر نکنند. اتهاماتی که به روسیه زده می شود باید «متکی بر دلائلی بسیار محکم تر و اقناع کننده تر از آنچه تا کنون عرضه شده باشند، بویژه هنگامی که با سقوط یک هواپیمای مسافری دیگ احساسات سخت جوشان است. (…) افزون بر این بکار بردن اطلاعات غیر کارشناسی و یک طرفۀ سازمانهای اطلاعاتی ما را به مخمصه می اندازد.»

نویسندگان در عین حال از این که دولت با بکار گرفتن شیوه ای غیر حرفه ای دلائلی سست و مبهم به افکار عمومی ارائه می دهد بسیار نگران هستند».

» تنها امید ما بعنوان آمریکائی این است که شما واقعا دلائل قانع کننده ای در اختیار داشته باشید و آنها را بدون تعویق بیشتر بلافاصله منتشر سازید، بویژه از آن رو که جان کری وزیرخارجه آمریکا با صراحت اعلام کرد که روسیه بطور مستقیم یا غیر مستقیم مقصر است. ارائه سند و مدرک شکل دیگری دارد. اظهارات جان کری زود هنگام است و هدفش آنست که افکار عمومی پیشاپیش روسیه را محکوم سازد.»

روسیه سپر بلا

بنا به تشخیص نویسندگان بیانیه، میان تراژدی سقوط هواپیمای مالزیائی و رفتار دولت ریگان پس ازسقوط هواپیمای 007 KAL هواپیمای کره ای بر فراز آسمان سیبری، در 1 سپتامبر 1983 شباهتی آشکار مشاهده می شود. نویسندگان برای نشان دادن موارد تشابه فشرده آنچه را که آنها در آن زمان که تازه بعنوان افسر اطلاعاتی مشغول به «کار فعال «شده بودند، یادآور میشوند. آنچه آنها می نویسند موید همان رویداد هائی است که من ( نویسنده این مقاله ) بعنوان رئیس » گروه به روز کردن شناخت های اطلاعاتی» ( CIG ) در مرکز ناتو در بروکسل خود شاهد و ناظر آن بودم و می توانستم گزارش های بسیار محرمانه DIA دیا را در باره آن حادثه در هفته ها و ماههای بعد آن دنبال کرده، بخوانم و عکسبرداری کنم.

در بیانیه چنین آمده است: «چند ساعت پس از آن واقعه غم انگیز و هدف قرار گرفتن هواپیمای KAL 007 در 1 سپتامبر 1983 دولت ریگان ماشین تبلیغاتی بسیار کارآمد خود را به میدان فرستاد تا اطلاعات اندکی را که در اختیار بود برای افکار عمومی آنچنان وارونه سازند که تردیدی در مقصربودن شوروی که موجب مرگ 269 مسافر آن هواپیما شده بود، باقی نماند. آن هواپیما هنگامی مورد اصابت قرا گرفت که شب هنگام صدها مایل از مسیر خود منحرف شده و مقادیر زیادی در آسمان شوروی پیش رفته بود- در مناطق حساس استراتژیک در کامچاتکا – شبه جزیره ساخالین که تاسیسات نظامی شوروی در آن متمرکز بودند. به فرمان ایستگاه کنترل زمینی یک هوپیمای شکاری روسی چندین بار گرد هواپیمای کره ای پرواز می کند و با حرکت دادن بال خود که طبق رسم هوانوردی بین المللی فرمانی است برای فرود آمدن به هواپیمای کره فرمان فرود آمدن میدهد. ولی خلبان کره ای حتی در برابر هشدارهای مکرر ( مثلا پرتاب فشفشه های نورافشان بر دماغه هواپیما) واکنش نشان نمی دهد. در گیر و دار تلاش برای شناسائی این هواپیما – یک هواپیمای جاسوسی آمریکا از نوع RC- 135 مسیر هواپیمای کره ای را قطع می کند – در این هنگام ایستگاه کنترل زمینی شوروی به خلبان روسی فرمان آتش می دهد .

شوروی ها » بسرعت متوجه » می شوند که مرتکب خطائی وحشتناک شده اند. سازمانهای جاسوسی آمریکا که مخابرات رمزی شوروی ها را ثبت کرده بودند نیز فورا از جریان باخبر می شوند و بوضوح می دانند که این تراژدی در نتیجه یک خطا رخ داده و قتل عمدی نبوده است، شبیه انچه که روز 3 ژوئیه 1988 رخ داد و ناوجنگی آمریکا بنام وینسنس بر فراز خلیج فارس یک هواپیمای مسافری ایران را هدف موشک قرار داد و 290 نفر مسافران آن کشته شدند و در آن زمان پرزیدنت رونالد ریگان با لحنی تحقیر آمیز آن را » تصادفی قابل درک » توصیف کرد».

اما دولت ریگان کلیه گفتگوهای مخابراتی را که در دست داشت و با انتشار آن می توانست به روشن شدن واقعه کمک کند ، پنهان کرد تا بتواند مسکو را تا جائی که می تواند در موقعیت ناهنجاری قرار دهد. در آن زمان این جمله که «مسکو یک هواپیمای غیر نظامی را مخصوصا ساقط کرده است » در واشنگتن ورد زبان ها شده بود. عنوان مجله نیوز ویک در آن موقع این بود :» قتل در آسمان » پس از سقوط هواپیمای مسافری مالزی عنوان پشت جلد مجله تایم این بود :» بازی خطرناک پوتین» . چه در آن زمان و چه امروز کارزارهای تبلیغاتی رنگ هیستریک گرفته اند. در آن زمان هم مانند امروز «تفاوتی اندک میان تبلیغات دولتی امریکا و اخبار منتشره توسط رسانه های بازاری» وجود داشت.

اطلاعات ساختگی

دولت آمریکا در آن زمان برای آن که این تصور را در افکار عمومی بوجود آورد که » شوروی با کمال خونسردی دست به یک عمل وحشیانه زده است تا جائی پیش رفت که «در روز 6 سپتامبر 1983 یک کپی تقلبی از مخابرات خلبانهای شوروی با مرکز کنترل زمینی را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه داد». ده سال بعد که مجموعه آن مخابرات منتشر شد روشن گشت که بسیاری از عناصر مرکزی گزارش آمریکا نادرست بوده است»

نویسندگان بیانیه می نویسند شوروی ها در آن زمان مطمئن بودند که یک هواپیمای جاسوسی آمریکا را هدف قرار می دهند و یاد آور تشابهاتی می شوند که با سقوط هواپیمای مالزی وجود دارد و نیز عجله بسیار غیر عادی جان کری وزیرخارجه آمریکا در نشان دادن متهم «.

» آما مدارکی که دولت شما درباره هواپیمای مالزی منتشرساخته چنان استحکامی ندارند که بتوانند مورد بررسی قرار گیرند. و به هیچ وجه نمی توانند مبنای قضاوت قرار گیرند ما بدلیل تجارب شغلی تقریبا بشکل غریزی میل داریم با سوء ظن به روس ها نگاه کنیم. ولی تجارب تازه ای که کسب کردیم بویژه راه و روشی که وزیر خارجه جان کری در پیش گرفته و پشت سر هم به گزارش های غلط بعنوان » مدرک » می چسبد و حاضر به تجدید نظر هم نیست ما را بر آن داشت که تجدید نظر اساسی در آن گرایشی را که تا امروز داشتیم (یعنی بطور غریزی روس ها را مقصر دانستن) بکنیم».

» هر بار که کری باصطلاح » مدرکی » ارائه داده که می توانسته بیطرفانه مورد بررسی قرار گیرد – مثلا مانند اعلامیه های تقلبی ضد سامی که در اوکرائین پخش شد یا عکس هائی که گویا عکس واحد های ویژه روسیه در اوکرائین بودند، معلوم شد «مدارک» ساختگی هستند. اما این ها خطاهای کوچک قابل گذشت هستند در قیاس با دیگر دروغ های شاخداری که روز 30 آگوست 2013 جای کری 35 بار تکرار کرد و گفت :» ما می دانیم که دولت بشار اسد مسئول بکاربردن آن سلاحهای شیمیائی است که 9 روز پیش در نزدیکی دمشق بکار برده شدند». این سبب شد که پرزیدنت پوتین شخصا او را مورد انتقاد قرار دهد و گفت :» او دروغ می گوید، و می داند که دروغ می گوید. این تاسف برانگیز است.»

» در مورد تیراندازی به هواپیمای مالزی در 17 ژوئیه، ما معتقدیم که جان کری به شیوه خود عجولانه حکمی داده و بی اعتباری تصور ناپذیر او لطمه ای شدید به ابتکارات دیپلماتیک ایالات متحده آمریکا و مانور های تبلیغاتی آمریکا در برابر روسیه وارد آورده است. ما به شما توصیه می کنیم فورا حمله دیپلماتیک و نادرست کری را ( علیه روسیه) متوقف سازید (… ) یا دست کم دولتمرد دیگری را برای ای ن مقام پیدا کنید که تا این حد بی اعتبار نشده باشد».

علت تعارض را بر طرف کنید

اگر مدارک موجود در مورد تیراندازی به هواپیمای مالزی واقعا تا این حد که بنظر می رسد، ضعیف است، به جنگ تبلیغاتی خاتمه دهید و منتظر نتیجه تحقیقات بمانید. ولی اگر دولت شما مدارک مشخص در اختیار دارد پیشنهاد ما این است که هرچه زودتر و بدون فوت وقت آنها را منتشر سازید، حتی با احتساب این خطر که ممکن است طرف مقابل اطلاعاتی در باره منابع شما و یا شیوه کار شما را بدست آورد».

از دیدگاه نویسندگان نامه جان کری وزیر خارجه آمریکا بیش از آن که سودی برای اوباما داشته باشد» باری است بر دوش او». این نظر شامل جیمز کلاپر ( مدیر کل تمام سازمانهای اطلاعاتی 16 گانه آمریکا) نیز می گردد. او روز 12 ماه مارس 2013 هنگامی که در کنگره با قید سوگند به پرسش های نمایندگان پاسخ می گفت دروغ گفت. بعدا مجبور به اعتراف شد که اظهارات او » کاملا غلط » بوده اند. از این رو پیشنهاد گروه کارشناسان این است که باید کلاپر را «تا جائی که ممکن است از اموری که مربوط به پرواز هواپیمای مالزی می گردد دور نگاهداشت » .

اگر دولت اوباما واقعا مدارکی در اختیار دارد باید آنها را با شیوه آزمون شده »Interagency Intelligence Assessment«, مورد بررسی و تحلیل مشترک همه سازمان های اطلاعاتی آمریکا قرار دهد که با پرواز هواپیمای ساقط شده مالزی در ارتباط هستند. البته بطور غیر مستقیم از برخی از همکاران سابقمان می شنویم سقوط هواپیمای مالزی به این صورت که جان کری آن را بدست گرفته و به این در و آن در میزند اصلا با اطلاعاتی که سازمانهای اطلاعاتی در اختیار دارند مطابقت ندارد. مشابه آن در پایان ماه اوت سال پیش رخ داد و جان کری یک شکل تازه و منحصر بفرد اختراع کرد که عبارت بود از «تحلیل دولت » – در برابر تحلیل جمعی سازمانهای اطلاعاتی. به این صورت او می توانست بدون داشتن مدرکی از آزمون گذشته پرزیدنت اسد رئیس جمهور سوریه را مسئول حملات شیمیائی در نزدیکی دمشق بداند. هیچ یک از تحلیلگران صادق اطلاعاتی حاضر به این همکاری نشدند و خود را کنار کشیدند.»

اطلاعاتی های پیشین از اوبا ما می خواهند که » حالا دیگربه تحلیلگران صادق ضد اطلاعات امکان دهد تا او را در جریان بگذارند». آنها او را قانع خواهند ساخت که هرچه زودتر گامهای ضروری برای پیشگیری بردارد و نگذارد مناسبات با روسیه از یک جنگ سرد تازه بگذرد و به درگیری مسلحانه بیانجامد». آنگاه نویسندگان تاکید می کنند که :» با صراحت تمام می گوئیم که ما دلیلی نمی بینیم که جان کری وزیر خارجه و دیگر مشاوران شما قادر به تخمین درست این خطر هراس انگیزباشند .»

آنها در عین حال به اوباما گوشزد می کنند که او می تواند جلوی جنگ داخلی میان غرب و شرق اوکرائین را بگیرد و از این طریق مانع دخالت نظامی روسیه در شرق اوکرائین گردد» اکثر ناظران مطلع معتقدند که شما قدرت آن را دارید که رهبری کیف را به کوتاه آمدن وادارید. ولی هرقدر کیف به حملات خود به جدائی طلبان بیشتر ادامه دهد، توصیه های آمریکا برای بازگشت به صلح مزورانه تر جلوه خواهد کرد.»

سرانجام نویسندگان بیانیه پیشنهادی را که آنها در 4 ماه مه مطرح ساخته اند مورد تاکید قرارمی دهند «علت این رودرروئی در اوکرائین را از بین ببرید به این شکل که علننا هر نوع تمایل به عضویت اوکرائین در ناتو را با صراحت طرد کنید و روشن سازید که حاضرید فورا شخصا با پرزیدنت پوتین ملاقات کنید تا راهی برای خروج از بحران بیابید و علائق مشروع طرف های متفاوت را برسمیت بشناسید.»

دادن پاسخ شرط ادب است .