نگاهی به مشکلات منطقه 17 تهران
ته‌خط چه خبر است
زهره رجب‌نیا
چند قدم مانده به انتهای پایتخت، درست جایی در پایین‌ترین نقطه نقشه، خروج یک واحد آلاینده از تهران، فرصت خوبی ایجاد می‌کند تا بار دیگر، گذرم به این سوی شهر بیفتد، جایی در دوردست‌های شهر و یکی از جنوبی‌ترین نقاط تهران. اینجا منطقه 17 است.
جایی با چهره‌ای متفاوت که در آن خبری از خیابان‌های درندشت بخش مرکزی شهر یا ساختمان‌های سر به فلک کشیده شمال تهران نیست. اینجا هر چه هست شلوغی، ترافیک و ازدحام آدم‌هایی است که از ساختمان‌های فرسوده ریز و درشتی که محله‌ها را در محاصره خود دارند، بیرون می‌آیند و یا از خیابان به خانه بر‌می‌گردند. تصویری از جنوب تهران که در نگاه نخست، تصویر کلی از پایتخت را به چالش می‌کشد.
اینجا راه‌آهن تهران – تبریز برای خود سیطره‌ای جادویی دارد و با خیالی آسوده کوله‌بار خاطرات آدم بزرگ‌هایی را به دوش می‌کشد که کودکیشان به مار آهنی و ریل قطار سنجاق شده است. اما قصه قطار و ریل راه‌آهن تنها به بازی‌های شیطنت‌آمیز آدم بزرگ‌هایی که روزگار کودکیشان را در کنار ریل راه‌آهن سپری کرده‌اند، خلاصه نمی‌شود. اینجا خودکشی زیر چرخ‌های قطار یا تصادف با مارآهنی تصویری عجیب و یا دور از ذهن نیست.همین تلخی‌ها بود که مسئولان را واداشت تا با جابه جایی خطوط ریل آهن و انتقال آن به زیرزمین در سال 1378، طرحی را آغاز کنند که با‌وجود گذشت سال‌ها از آغاز آن بالاخره سال گذشته عجولانه و ناقص افتتاح شد و تا این لحظه به دلیل نواقصی که در طرح هست نتوانسته مورد بهره‌برداری قرار گیرد و باری از دوش اهالی منطقه بردارد و سرنوشت آن همچنان اسیر هزارتویی باقی مانده که خلاص شدنی به نظر نمی‌رسد.
قرار بود با افتتاح این طرح در زیرزمین، بخشی از فضایی که در اختیار راه‌آهن قرار داشت به رفع کاستی‌های محلات 17 و 18 شهرداری تهران مانند فضای سبز، مبلمان شهری و بازارهای اقتصادی اختصاص داده شود اما افتتاح ناقص ریل راه‌آهن زیر زمینی تهران – تبریز آینده اجرای همه این وعده‌ها را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
فرصت یک‌ماهه شورا برای تعیین تکلیف خط راه‌آهن منطقه ۱۷
تأخیر درافتتاح ریل راه‌آهن زیر زمینی تهران – تبریز حتی صدای اعضای دور چهارم شورای شهر را نیز درآورده تا جایی که اعضای شورای شهر تهران دریکی از جلسات علنی شورا نسبت به تأخیر ساخت خط راه‌آهن در منطقه ۱۷ انتقاد کردند و خواستار تعیین تکلیف آن توسط دولت شدند.
«احمد دنیامالی» رئیس کمیسیون عمران شورا با بیان این که معضل راه‌آهن در قلب تهران موضوعی است که از 15 سال پیش مطرح بوده اظهار کرد: اساساً باید این ایستگاه‌ها منتقل شود و از بنیان این طرح غلط بوده است. < وی با بیان این‌که قرار بود این ایستگاه‌ها به شرق، جنوب و غرب تهران منتقل و محورها برای مترو استفاده شود، گفته بود: «پیش از این بیشتر خودکشی‌هایی که در راه‌آهن می‌شد در این خط به چشم می‌خورد و تعداد آن معادل خودکشی‌های سراسر کشور بود.> دنیامالی با بیان این‌که خط راه‌آهن سوختش گازوئیلی است یادآور شده بود: <این موضوع آلودگی‌های زیادی برای هوای پایتخت ایجاد می‌کند و ما باید به دنبال انتقال این خط باشیم.با این همه اکنون مدت‌ها از فرصت تعیین شده شورای شهر تهران برای روشن شدن تکلیف خط راه‌آهن متروی تهران گذشته اما مشکل همچنان باقی است.>
مشکلات منطقه 17 انگار تمامی ندارند
«مشکلات منطقه 17 انگار تمامی ندارند»، این گفته پریناز قدیری یکی از ساکنان منطقه است. او گلایه‌هایش را این‌گونه شروع می‌کند: «خط راه‌آهن تهران – تبریز سال گذشته افتتاح شد و ما خوشحال بودیم که با سر و سامان یافتن راه‌آهن، بخش زیادی از مشکلات محله شهید رشیدی جهان یا همان پشت خط سر و سامان داده شود اما اکنون بیش از یکسال از افتتاح طرح گذشته و مشکلات پشت خط همچنان باقی است.»
قدیری گلایه هایش را این‌گونه ادامه می‌دهد: «ساکنان پشت خط امیدوار بودند با زیر زمینی شدن ریل‌ها، فضای روباز ریل‌ها جمع‌آوری شود و به فضای سبز تبدیل شوند تا به این ترتیب هم از معضلات اجتماعی ریل راه‌آهن خلاصی پیدا کنیم و هم از گردوغباری که بلای جان اهالی این منطقه است.»این شهروند ساکن خیابان شهید رشیدی، راه‌آهن را اشغال‌کننده فضای زیادی از منطقه می‌داند و یادآور می‌شود: اگر این طرح سریعتر مورد بهره‌برداری قرار بگیرد می‌توان فضای بصری نازیبایی را که در منطقه 17 حاکم شده برطرف کرد.
رضا عابدین‌زاده، شهروند دیگری از منطقه 17 درباره مشکلات ریز و درشتی که در این منطقه وجود دارد، می‌گوید: «ترافیک امان شهروندان این منطقه را بریده. کافی است، ساعت چهار به بعد سری به میدان ابوذر بزنید و ببینید که حتی پلیس هم حضور ندارد تا ترافیک را مدیریت کند.»
وی، جابه جایی سطل‌های زباله و کمبود آن را مشکل دیگری می‌داند که در مقایسه با دیگر محلات تهران به خوبی به چشم می‌آید و موجب شده تا شهروندان با تلنبار کردن زباله در ابتدای خیابان‌ها و کوچه پس کوچه‌های منطقه، فضای نازیبایی را بوجود آورند که همواره موجب درگیری بین همسایگان بوده است اما، دبیر شورایاری منطقه 17، محسن آقاجانی، این منطقه را صاحب 10درصد از بافت فرسوده شهر تهران می‌داند و می‌گوید: «این منطقه از لحاظ داشتن بافت فرسوده و متراکم‌ترین منطقه شهری در تهران رکورددار است و در حال حاضر 254 هزار نفر جمعیت درآن اسکان دارند.»
رها شدن فاضلاب شهر تهران در بخش‌هایی از این منطقه نظیر باغ خزانه و بلورسازی، فقر مراکز ورزشی و فرهنگی از دیگر مشکلاتی محسوب می‌شوند که آقاجانی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «اما مهمترین معضل منطقه 17، خط راه‌آهنی است که به طول 8 تا 10 کیلومتر منطقه را پوشش داده و گرفتاری‌های زیادی را برای اهالی منطقه بوجود آورده است.»دبیر شورایاری منطقه 17 همچنین معتقد است اگر معضل راه‌آهن برچیده شود می‌توان از فضای این طرح برای تکمیل خطوط اتوبوسرانی، فضای سبز و تکمیل مبلمان شهری و خروج بسیاری از کوچه‌های بن‌بست این منطقه استفاده کرد و معضل ترافیکی منطقه نیز تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند.
اما قائم مقام شهردار منطقه 17، علی رضایی درباره مشکلات خط راه‌آهن تهران – تبریز از انجام توافق‌های تازه بین شهرداری تهران و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی خبر می‌دهد و اضافه می‌کند: «امیدواریم بر اساس توافق‌های به عمل آمده زمین‌های این بخش در اختیار شهرداری منطقه قرار بگیرد». رضایی در پاسخ به سؤال ایران مبنی بر این‌که این زمین‌ها چه زمانی در اختیار شهرداری قرار می‌گیرند، اظهار می‌دارد: «انتظار داریم با مساعدت وزیر راه، مسکن و شهرسازی، راه‌آهن جمهوری اسلامی و رئیس شورای شهر این توافق‌ها بزودی
نهایی شود. ».
وی همچنین در پاسخ به دیگر مشکلات منطقه نظیر وجود بافت فرسوده توضیح می‌دهد: <حذف اخذ عوارض نوسازی و یا کسب حداقل هزینه از مالکان و تشویق آن‌ها به تجمیع پلاک‌های ریزدانه از جمله مواردی است که براساس دستور شهردار تهران در حال پیگیری است. بطوری که سال گذشته از این طریق، یک هزارو 200 جواز نوسازی برای منطقه‌ای که درحال حاضر دارای 30 درصد از املاک فرسوده و ریزدانه بافت مسکونی شهر تهران محسوب می‌شود، انجام شده است.>
قائم‌مقام شهردار منطقه 17 همچنین سرانه فضای سبز را در این منطقه 4 متر اعلام می‌کند و می‌گوید:< در حال حاضر سرانه فضای سبز در شهر تهران 15 متر است و ما ناچاریم در آینده پس از واگذاری زمین‌های راه‌آهن به شهرداری، بخشی از کمبود فضای سبز را به این طریق
جبران کنیم.>
رضایی در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو در پاسخ به کمبود مخازن جمع‌آوری زباله در منطقه 17 می‌گوید: «وسعت این منطقه، چیزی در حدود 7/8 کیلومتر مربع یا 870 هکتار است و در حال حاضر با وجود یک هزار و 200 مخزنی که در سه ناحیه این منطقه جاگذاری شده است به نظر نمی‌رسد کمبودی در این زمینه وجود داشته باشد. اما جانمایی سطل‌های زباله همیشه با مشکلات و داستان‌های زیادی مواجه است زیرا شهروندان معمولاً هیچ وقت از قرارگرفتن سطل‌های زباله در جلوی درب منازلشان استقبال نمی‌کنند.»
