آرمان- زهره علی‌حسینی: با سپری کردن روزهای پایانی سال و نزدیک شدن به سال جدید، علاوه بر افزایش تعداد مردمی که به خرید برای سال نو می‌روند، تعداد دستفروشان نیز افزایش محسوسی پیدا می‌کند. افزایش تعداد فروشندگان به مغازه‌ها ختم نمی‌شود بلکه، در نزدیکی ایام نوروز شاهد افزایش تعداد مغازه‌هایی هستیم که به شکل غرفه تنها برای یک مدت محدود فعالیت می‌کنند. علاوه بر این، کسانی که بضاعت کمتری دارند به‌دلیل ناتوانی از اجاره غرفه در کوتاه‌مدت یا تشکیل مغازه‌ای برای فروش در این ایام در کنار خیابان‌ها بساط کرده و به فروشندگی می‌پردازند. این امر مشکلاتی مثل سد معبر یا تضییع حقوق مغازه‌داران ایجاد می‌کند. با این وجود، این تنها راه درآمد برای بسیاری از این افراد است. طبیعی است که با نزدیکی به ایام نوروز تعداد دستفروشان به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کند. افزایش تعداد این دستفروشان را می‌توان به‌طور مشخصی در مترو‌ها به‌ویژه در واگن‌های ویژه بانوان احساس کرد. هر نوع کالایی از خوراک و پوشاک تا لوازم آرایشی و لوازم خانه در این واگن‌ها به فروش می‌رسد.
برخورد با دستفروشان
مدت زمان طولانی است که مسئولان مترو عنوان می‌کنند که برای رفاه حال شهروندان برخورد با این دستفروشان را آغاز کرده‌اند و از اواخر دی سال‌جاری با اعلام از طریق بلندگوهای مترو از مسافران خواسته می‌شود که با عدم خرید از دستفروشان در این زمینه‌ها همکاری کنند. در پی برنامه‌های مختلف در راستای جمع‌آوری و برخورد با دستفروشان بارها شاهد برخورد ماموران با این افراد بوده‌ایم. بارها شاهد ناراحتی دستفروشانی بوده‌ایم که اجناسشان توسط مامورین جلب شده بود.
پیشنهاد برای ساماندهی دستفروشان
در پی بحث‌های مختلفی که درباره دستفروشان مطرح می‌شود، از حمایت از این افراد تا مخالفت با آنها، به‌تازگی دو پیشنهاد مختلف در راستای ساماندهی این افراد مطرح شده است. رئیس اتحادیه زنان کارگر و عضو هیات‌مدیره حزب اسلامی کار در مورد برخورد با دستفروشان متروعنوان کرده است: در شرایط فعلی کشور با توجه به رکود تورمی که وجود دارد و مشکلات کسب و کار، فرصت‌های شغلی برای زنان بسیار محدود شده است. بنابراین بسیاری از زنان به‌ویژه زنان سرپرست خانوار برای تامین معاش خود با مشکل رو‌به‌رو هستند؛ در نتیجه برخورد با زنان دستفروش در مترو به دور از انصاف است. سهیلا جلودارزاده ادامه داده است: مجموعه مدیریتی باید نفقه زنان سرپرست خانوار را به عهده بگیرد که در شرایط اقتصادی فعلی امکان‌پذیر نیست بنابراین، باید برای این زنان فرصت شغلی ایجاد شود و اگر نمی‌توانند فرصت شغلی در اختیار این زنان قرار دهند نباید ازاین کار شرعی که خودشان مهیا کرده‌اند، جلوگیری کنند. او افزوده است: با وجود اینکه این نوع فروشندگی بسیار دشوار و با استرس زیادی همراه است اما، به علت آنکه مترو فضای امنی را ایجاد می‌کند و همین طور از سرما و گرما محفوظ است مورد استقبال خانم‌های دستفروش قرار گرفته است. وی ادامه داده است: برای اینکه این مساله حل شود، مترو می‌تواند این افراد را شناسنامه‌دار کند و بدون گرفتن عوارض، فضایی را در مترو به شکل یک بازارچه در اختیاراین بانوان قرار دهد. همچنین پیشنهاد می‌کنم که زنان دستفروش در اتحادیه زنان کارگر عضو شوند و صنف خود را تشکیل دهند. در طرح پیشنهادی دوم معاون امور شهری و فضای سبز منطقه 10 تهران اظهار کرده است: توزیع امکانات رفاهی و ارائه خدمات بهینه یکی از تمهیدات شهرداری منطقه برای جلوگیری از ترافیک و سد معبر است. به همین منظور برای ساماندهی دستفروشان و تأمین مایحتاج شهروندان، اقشار آسیب‌پذیر یا دستفروشانی که به صورت سدمعبر در سطح منطقه مشغول فعالیت هستند برای فروش محصولات خود بازارچه‌ای مقرر شده است و شهروندان می‌توانند با مراجعه به این بازارچه مایحتاج خود را تامین کنند. به‌گفته مهرداد زنگنه‌فر، این بازارچه با هدف کاهش پدیده سدمعبر و جلوگیری از پراکندگی دستفروشان در مدت زمان 10 روز عرضه می‌شود.
کارهای مقطعی پایداری اقتصادی ندارند
درباره اقداماتی مثل دادن غرفه به دستفروشان یکی از اعضای شورای شهر تهران در گفت‌وگو با آرمان می‌گوید: اینکه دستفروشان به‌طور موقتی در این دوران به‌دلیل بالارفتن خرید و فروش ساماندهی شوند، کاری درست به نظر می‌رسد ولی، این موضوع هم باید مورد توجه قرار بگیرد که، این کارها اثرات غیر پایدار دارند و بعد از اتمام این ایام شرایط به دوران قبل از تاسیس غرفه‌ها باز می‌گردد. احمد دنیامالی ادامه می‌دهد: پس به همین دلیل باید فکری درست برای این دسته از افراد جامعه صورت بگیرد. به هر حال این کارها جزء مشاغل کاذب به‌شمار می‌آیند و برای اقتصاد کشور مشکل‌ساز خواهند بود. هرچند این شکل از ساماندهی‌ها به شکل مقطعی به معیشت این افراد کمک می‌کند ولی راهکار مناسبی برای طولانی‌مدت نیست. به همین دلیل باید برنامه‌ای مناسب از سوی اقتصاددانان با توجه با وضعیت‌های حاکم در جامعه چیده شود تا به شکلی صحیح این افراد مورد پوشش قرار بگیرند.
بیکاری عاملی مشکل‌زاست
همچنین درباره دستفروشان و مشکلات آنها یک جامعه‌شناس به آرمان می‌گوید: مشاغلی مثل دستفروشی درتئوری جامعه‌شناسی اقتصادی به‌عنوان یکی از مشاغل انگلی نام برده می‌شود که اگر از رده مشاغل و از سطح جامعه خارج شوند به جامعه و اقتصاد آن ضربه‌ای وارد نمی‌شود. اما با توجه به شرایط فعلی جامعه و مشکلات اقتصادی و معیشتی که در برخی از گروه‌ها وجود داد تعداد دستفروشان افزایش چشمگیری داشته است که حذف و برخورد با آنها راهکار مناسبی برای رفع این مشکل نیست. امان‌ا… قرایی‌مقدم ادامه می‌دهد: وجود افراد بیکار در سطح جامعه نقطه شروعی برای مشکلات فراوان اجتماعی ازجمله انحرافات اجتماعی مثل اعتیاد و دزدی می‌شود بنابراین، حذف دستفروشان راهکار مناسبی نیست و انجام کارهایی مثل ایجاد غرفه برای این افراد از ورود آنها به آسیب‌های اجتماعی جلوگیری می‌کند. همچنین عاملی برای ساماندهی رفع مشکلاتی می‌شود که دستفروشان در سطح جامعه ایجاد می‌کنند.