شیده رخ فروز
در برخی شرایط، سرمایه داری علاوه بر استثمار نسبی و مطلق کارگران، از نوعی برده داری مدرن طبقۀ کارگر نیز سود می جوید. بازار بردگی انسان ها برای بهره کشی بیشتر، با وابستگی همه جانبۀ کارگران به کارفرمایان دولتی و خصوصی و در اختیار گرفتن نیروی کار به شکل شبانه روزی، که به پدیده ای عادی در برخی نقاط جهان تبدیل گشته است، نوعی برده داری سرمایه دارانه است.
طبق آمارهای جهانی در حال حاضر حداقل 30 میلیون نفر در کشورهای مختلف به بردگی مشغولند: از قاچاق بردگان جنسی و کارگر گرفته تا اسارت به خاطر بدهی و افرادی که پس از دریافت وام های کوچک، مجبور به کار اجباری دائمی برای وام دهنده هستند. کار اجباری بدون مزد که به خصوص در مورد کودکان و زنان در بخش هایی از جهان رواج دارد، سوء استفاده از کودکان به ویژه در زمان جنگ، ازدواج اجباری دختران نوجوان به منظور بهره کشی دائمی از کار آنان و به کار گماردن افراد در مشاغل سخت به منظور بهره برداری مالی، از دیگر موارد برده داری مدرن به حساب می آیند. این وضعیت علاوه بر مناطقی که کمتر توسعه یافته اند، در کشورهای پیشرفته و ثروتمند جهان چشمگیر است. نیاز این کشورها به نیروی کار ارزان، و عرصۀ فعالیت سودآور قاچاقچیان انسان، هزاران کارگر را تحت شرایط کار با پایین ترین مزد یا حتی در مقابل امکانات اولیه زندگی، به سنگین ترین کارها می گمارند.
پس از مدت ها سکوت، اخیراً از اقدامات ضد انسانی دولت قطر در احداث استادیوم و تأسیسات لازم برای برگزاری جام جهانی فوتبال 2020 (که خود صنعتی سودآور است)، که به بهره کشی فاجعه بار کارگران مهاجر انجامیده است، پرده برداشته شد. براساس گزارشی که روزنامه ها طبق اسنادی از سفارت نپال منتشر کردند، بیشتر کارگران مهاجری که به قطر می آیند از کشور فقیر نپال هستند: « نحوه رفتار کارفرماها با کارگرانی که تأسیسات مورد نیاز جام جهانی را می سازند، نرخ مرگ، بیکاری و بدبختی را در این کشور جهش داده است. … صدها کارگر در طول مدت احداث تأسیسات جام جهانی در قطر کشته و هزاران نفر دیگر مجروح شده اند» (شرق 28/8/92)
برای سرمایه داران و دولتهای حامی طبقات حاکم تنها یک انگیزه مطرح است و آن هم بیرون کشیدن هرچه بیشتر کار اضافی از گردۀ کارگران (از کار زنده) برای سرمایه که کار مرده است و مانند زالو تنها با مکیدن کار زنده به حرکت درمی آید و هرچه بیشتر بمکد با نشاط تر می شود! اسناد از «مرگ روزانه یک کارگر» در قطر، طی کار ساخت تأسیسات لوکس و تجملاتی که فیفا برای برگزاری جام جهانی طلب می کند، و نیز هشت برابر شدن مرگ کارگران در این کشور ثروتمند، حکایت دارد. قوانین ستمگرانۀ کار در قطر و محرومیت شدید کارگران از استانداردها و دستاوردهای به رسمیت شناخته شدۀ کارگری، به غایت غیر انسانی است: «قطر که یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیاست، از پرداخت دستمزد کارگران خودداری می کند، حتی آنها را گرسنه نگه می دارد. … بسیاری از کارگران ساختمان در قطر در شرایط کاری بسیار خطرناک و وضعیت مسکن بسیار بد زندگی می کنند … به این کارگران اغلب برای ماه ها دستمزدی پرداخت نمی شود. یکی از مدیران پروژه های ساخت و ساز از این کارگران به عنوان “حیوان” نام برده است. کارگران نپالی در تابستان داغ قطر که دمای هوا تا 45 درجه هم می رسد، مجبورند هفت روز در هفته و 12 ساعت در روز کار کنند. کارفرماها علاوه بر نپرداختن دستمزد به آنها، حتی پاسپورت و سایر مدارک هویتشان را هم می گیرند. برخی کارگران از بردگی گریخته و به سفارت نپال پناه برده بودند ولی فقدان اوراق هویتی مانع بازگشت آنها شده بود.» (همانجا)
استفادۀ کارفرمایان از سیستم اسپانسری به نام «کفالت» در رابطه با کارگران مهاجر، اختیار کامل کارگر را به کارفرما می دهد و دست وی را برای هرگونه سوء استفاده باز می گذارد. کشته شدن یا ضرب و شتم کارگر محروم به دست کارفرمایی که او را «حیوان» می نامد، بارها و بارها گزارش و یکی از پیامدهای بی حقوقی و بی سازمانی (عدم برخورداری از حق تشکل) کارگران در جامعۀ به اصطلاح «متمدن و مدرن» سرمایه داری است. دولت قطر تاکنون نه پاسخی به این فجایع داده و نه تلاشی برای بهبود این وضعیت نموده است. اگر در این رابطه اعتراض عمومی جهانی به وجود نیاید این دولت به چنین رفتار برده دارانه ای قطعا تا سال 2020 ، که تأسیسات و استادیوم های مورد نیاز میزبانی جام جهانی فوتبال آماده شود، بی وقفه ادامه خواهد داد.