نوشته: محمد نورالدین٬ متخصص مسائل ترکیه٬ برگرفته از سایت سفیر٬ لبنان
برگردان٬ توضیح و زیرنویس ها: احمد مزارعی٬ دوم ژولای ۲۰۱۳
موضوع نامگذاری سومین پل بر روی تنگه بسفر به نام سلطان سلیم اول٬ همچنان بحث طولانی و داغی است که میان نماینده علوی های ترکیه و مسئولان حزب «عدالت و توسعه» این کشور٬ جریان دارد.
قبل از این عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه گفته بود٬ ما میتوانیم در مقابل اتلاق نام سلطان سلیم اول بر پل مذکور٬ نام یکی از شخصیت های تاریخی علوی را بر پروژه مهمی بگذاریم که در آینده بنا خواهیم کرد. نماینده علوی ها این اظهار نظر را توهینی به خودشان دانسته و گفت که هدف حزب حاکم اعمال نظرات خودشان می باشد.
روزنامه «ملیت» در شماره دیروز خود نوشت که اردوغان به بسیاری از خواسته های مذهبیون و کردها پاسخ مثبت داده٬ اما حاضر نیست به هیچیک از خواسته های علوی ها پاسخ مثبت دهد(۱).
رهبر «بیت الجمع» یا مرکز مذهبی علوی ها٬ آقای عزالدین دوغان در مصاحبه با روزنامه «ملیت» مطالبات علوی ها را اینچنین خلاصه می کند:
۱– برابری شهروندی می طلبد که علوی ها نیز به طور برابر از بودجه ها بهره ببرند٬ به این معنی که مالیاتی که شهروندان می پردازند٬ نباید تنها به صندوق مسئولان دینی واریز شود که متعلق به اهل سنت است. اگر «دیانت» مؤسسه ای است که تابع دولت بوده و البته این چنین است٬ بنابراین بودجه این مؤسسه باید شامل همه شهروندان گردد.
۲– معتقدات علوی ها باید در مدارس٬ از جمله دبیرستان ها تدریس شود٬ هم چنان که مذهب سنی هم تدریس می شود.
۳– به رسمیت شناختن بیت الجمع های علوی ها به عنوان مراکز عبادت علوی ها(۲).
بر اساس مصاحبه٬ به نظر آقای عزالدین دوغان٬ اتلاق اسم «حاجی بکتاش»(۳) یا «پیرسلطان» بر پروژه هایی که قرار است در آینده ساخته شود٬ پیشنهاد خوبی است٬ اما اشتباه نام گذاری پل تازه به نام سلطان سلیم٬ از میان نمی رود و باید این خطا را جبران نمود. وی افزود:«این به معنی این است که در مقابل اسم سلطان سلیم اول٬ نام شاه اسماعیل وجود دارد». وی ادامه داد٬ هیچ چیزی مساوی سلطان سلیم نیست٬ مگر اتلاق نام شاه اسماعیل صفوی بر فرودگاه سومی که قرار است در اطراف استانبول ساخته شود و من فکر نمی کنم برادران اهل تسنن دشمنی با شاه اسماعیل صفوی داشته باشند.
به نظر آقای عزالدین دوغان٬ «ترکیه بزرگ شایستگی آن را دارد که نام این دو رهبر را بر خود داشته باشد».
قابل توجه این که شاه اسماعیل صفوی در اوائل قرن شانزدهم٬ مذهب تشیع را در ایران رسمیت بخشید. این پادشاه از بزرگ ترین و معروف ترین رهبران علوی های آناتولی به حساب می آید. در سال ۱۵۱۴ ٬ میان سلطان سلیم و شاه اسماعیل در منطقه چالدران جنگی در گرفت که به شکست دومی منجر شد. سلطان سلیم در سر راه خود به سوی ایران٬ ده ها هزار نفر علوی ساکنان ترکیه را قتل عام کرد.
از سوی دیگر آقای کمال بلبل٬ رئیس «انجمن پیرسلطان» که مرکز فرهنگی علویان می باشد٬ اضافه کرد:«بیست سال پیش قتل عام شهر سیواس(۴) اتفاق افتاد که در جریان آن ۳۰ نفر علوی که همه نویسنده و شاعر بودند٬ به دست مسلمانان متعصب سوخته شده٬ خفه شدند و یا به قتل رسیدند». آقای کمال بلبل اضافه کرد:« قتل عام مذکور٬ سلسله اعمالی است که طی آن علوی های ترکیه را مورد هدف قرار می دهند». وی در ادامه گفت:«ساقط نمودن شکایت علیه جنایت کاران به دلیل مروز زمان٬ خود نیز ادامه توطئه برای هدر دادن خون علوی ها و زیر پا گذاشتن اصول زندگی و وجود آنها در مجموع می باشد».
آقای کمال بلبل از این گفته اردوغان که به هنگام ساقط کردن شکایت بر علیه قاتلان گفته بود «برای ترکیه خیریت داشته» ابراز انزجار نمود. هم چنین این گفته اردوغان که گفته بود٬ مراکز مذهبی علوی ها محل خوش گذرانی است را نیز مورد انتقاد قرار داد. وی گفت:«اردوغان هم چنان به سیاست دامن زدن به کینه و نفرت بر علیه علوی ها ادامه می دهد و نام گذاری سلطان سلیم بر پل بسفر را نیز از این منظر باید دید». وی هم چنین اضافه نمود که سیاست های اردوغان باعث خواهد شد که علوی ها و دیگران بر مبارزات خود در میدان تفسیم بیفزایند.
کمال بلبل در پایان افزود:«حادثه آتش سوزی هتل مادیماک در شهر سیواس٬ سال ۱۹۹۳ و قتل و کشتار عده ای متفکر کشور به صرف علوی بودن٬ به مرور زمان از خاطره ها محو نخواهد شد. این حادثه دردناک به عنوان گواه آشکاری از نقض قانون٬ اخلاق و ضدیت با اصول انسانی٬ باقی خواهند ماند».
توضیح و زیرنویس ها از مترجم است:
۱– حاکمان عثمانی همیشه بر آن بودند که صوفیان ایرانی٬ ضاله و زندیق اند. از میان همین ها بود که جنبش های «دانشمندیه»٬ مولویه٬ بابائیه و بکتاشیه سر برآوردند. عمدتا این جنبش ها در میان علوی ها و کردها سر بر می آورد. در دوره ای علمای اهل سنت عثمانی فتوا می دادند که قتل یک ایرانی برابر با ثواب قتل ۷۰ مسیحی است. امروز هم اردوغان تا حد زیادی همان افکار خرافاتی سابق را دارد٬ به همین مناسبت با علوی ها این گونه رفتار می کند وگر نه چه ضرورتی داشت که نام شاهی که قاتل هزاران علوی بوده را در قرن ۲۱ ٬ بر روی پل بسفر بگذارند!؟
۲– چند سال پیش اردوغان پس از سیصد سال اختلاف میان سنی و شیعه٬ به «بیت الجمع» استانبول٬ مرکز علوی ها رفته و قول داد که مذهب آنها در مدارس تدریس شود٬ اما این کار صورت نگرفت و در طی این مدت گاه و بی گاه برعلیه علوی ها تبلیغات به راه می اندازند و تهدیدشان می کنند. بد نیست بدانیم که علوی ها عید نوروز را جش می گیرند و در روز اول شعبان هم به مناسبت تولد «حضرت سلمان فارسی علیه السلام»٬ مراسم شادی برگزار می کنند.
۳– حاجی بکتاش٬ از رهبران صوفیه خراسان بود و در عین حال از رهبران علوی ها نیز بوده و مورد احترام آنها است. وی رهبر فرقه بکتاشیه و پدید آورنده رقص سماع است که در ترکیه با لباس های مخصوص به چرخش در می آیند.
۴– در سال ۱۹۹۳ که تعدادی نویسنده٬ شاعر و متفکر علوی به خاطر بزرگ داشت پیر سلطان آبدل٬ چکامه سرای تاریخی علویان گرد هم آمده بودند٬ مورد تهاجم مسلمانان تندرو قرار گرفته و جلوی چشمان پلیس و سایر مأموران امنیتی٬ ۳۰ نفر از آنها به طرز فجیعی قتل عام شدند. پلیس و دادگاه های ترکیه هیچ اقدامی بر علیه جانیان نکرد. می توان گفت این بزرگ ترین ستمی است که در قرن بیستم در حق روشنفکران و هنرمندان یک کشور می شود.