تداوم روند رو به کاهش مازاد تراز بازرگانی چین

جان راس

ترجمه: آرمان پویان

میلیتانت

چکیدۀ بحث

 

اهمیّت کسری تجاری 7.3 میلیارد دلاری چین در ماه فوریه، تنها به همین ماه محدود نمی شود؛ نکتۀ بسیار مهم آنست که این کسری، خود جزئی از روند مستمر کاهش در مازاد تراز تجاری چین است؛ موضوعی که در ادامه، به اختصار توضیح داده خواهد شد.

 

روند کلی کاهش مازاد تجاری چین، نه فقط از اهمیّتی عینی برای اقتصاد جهانی برخوردار است، بلکه هم چنین تحلیل هایی را که چین را به پیروی از سیاست “مرکانتیلیستی” با هدف تضمین مبالغ عظیم مازاد تراز تجاری متهم می سازند، رد می کند. بنابراین آخرین ارقام منتشر شده را باید با لحاظ کردن روند کلی و بلندمدّتِ تراز تجاری مورد بررسی قرار داد.

 

در بحبوحۀ بحث های قابل توجّهی که در سطح بین المللی پیرامون مازاد تجاری کشور چین به راه افتاده، روند مذکور به وضوح مؤیّد آن دسته از تحلیل هایی است که همواره به کاهش مازاد تجاری چین از یک سو و توسعۀ اقتصاد کشور از طریق افزایش قوی تقاضای داخلی از سوی دیگر، اشاره داشته اند.

 

روند رو به کاهش مازاد تجاری چین

 

این موضوع بدیهی است که نباید به رقم تراز تجاری یک کشور در طول فقط یک ماه، توجّه چندانی نشان داد؛ به خصوص زمانی که این تراز، مصادف با بزرگ ترین تعطیلی عمومی سال- یعنی سال نوی چینی یا همان جشنوارۀ بهاری (1)- باشد. ماه فوریه، چین با یک کسری تجاری رو به رو بوده است، با این وجود امسال هم مازاد تراز تجاری را تجربه خواهد کرد. آن چه در این جا اهمیّت پیدا می کند، روند کلی و بلندمدّت کاهش این مازاد است.

 

با توجّه به این که ارقام ارائه شده برای صرفاً یک ماه می تواند گمراه کننده باشد، ساده ترین تعدیلی که می توان برای مشاهدۀ روند مذکور به کار برد، ترکیب کردن ارقام ماه های ژانویه و فوریۀ 2011 است (روشی که عمدۀ تحلیلگران نیز انجام می دهند). دلیل این تعدیل آنست که سال نوی چینی، هر سال یا در ماه ژانویه و یا در ماه فوریه آغاز می شود. به همین جهت مقایسۀ ماهانۀ ارقام تراز تجاری در هر سال، از نظر آماری می تواند گمراه کننده باشد. چین در ژانویۀ 2011، مازاد تجاری 6.4 میلیارد دلاری را به ثبت رساند، که اگر این رقم با کسری تجاری ماه فوریه جمع شود، تراز تجاری این دو ماه مجموعاً منفی 0.9 میلیارد دلار خواهد بود. از آن جا که مازاد تجاری چین در نیمۀ دوّم سال عموماً از نیمۀ اوّل بالاتر است، این کسری تجاری (0.9 میلیارد دلار) به آن معنی نیست که در سال 2011، چین در کل با یک کسری تجاری رو به رو خواهد بود.

 

آن چه در این بین قابل توجّه به نظر می رسد، کاهش آشکار و تند مجموع تراز تجاری چین در ماه های ژانویه و فوریۀ سال جاری نسبت به سال های گذشته است. این موضوع در نمودار یک نشان داده شده است.

 

مازاد تجاری چین در ژانویه- فوریۀ سال 2009، 44 میلیارد دلار و برای مجموع ماه های مشابه سال 2010، 21.8 میلیارد دلار بود. به همین ترتیب، جمع تراز تجاری ماه های ژانویه و فوریۀ امسال، کسری 0.9 میلیارد دلاری را نشان می دهد. بنابراین روند نزولی سریع مازاد تجاری چین کاملاً واضح است.

 

نمودار 1

 

مجموع تراز بازرگانی چین در ماه های ژانویه و فوریه (2009-2011)

 

 

روند کلی

 

برای توضیح روند بلندمدّت تراز تجاری چین، نمودار 2 ترازهای ماهانۀ این کشور را از سال 1993 به این سو نشان می دهد. نمودار 3 نیز، ترازهای تجاری ماهانه را به صورت “میانگین متحرّک سه ماهه” (2) برای هر ماه، در طی دورۀ مذکور نمایش می دهد. با توجّه به این نمودار ها، روند صعودی سال های 2004 تا 2009، و هم چنین روند نزولی از سال 2009 به این سو، کاملاً واضح است.

 

نمودار 2

 

تراز بازرگانی ماهانۀ چین (میلیارد دلار):1993-2011

 

 

نمودار 3

 

تراز بازرگانی ماهانۀ چین (میانگین متحرّک سه ماهه- میلیارد دلار): 1993-2011

 

 

روند تجمیعی

 

همان طور که پیش تر گفته شد، عموماً مازاد تجاری چین در نیمۀ دوّم سال بالاتر از نیمۀ اوّل قرار دارد؛ برای حذف این اثر، نمودار 4، تراز تجاری تجمیعی 12 ماهه (3) را نشان می دهد. روند کلی این نمودار نیز روشن است. مازاد تجاری تجمیعی 12 ماهۀ چین، در مارس 2009 به اوج رسید (318 میلیارد دلار) و سپس در فوریۀ 2011 به 162 میلیارد دلار سقوط کرد.

 

نمودار 4

 

مازاد تراز بازرگانی چین (تجمیعی 12 ماهه)

 

 

بنابراین، فارغ از آن که از چه روشی استفاده کنیم، روند نزولی مازاد تجاری چی

 

ن در طول دو سال گذشته، کاملاً روشن است.

 

به علاوه، باید خاطر نشان سازم که ارقام فوق همگی بر مبنای دلار اسمی هستند؛ بنابراین اگر این ارقام با تورّم تعدیل شود یا به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی (GDP) محاسبه گردد، کاهش به مراتب بزرگ تر خواهد بود.

 

چنان چه کلّ مازاد تجاری چین در سال 2011، 150 میلیارد دلار باشد (تخمینی که با توجّه به روند نزولی فعلی منطقی به نظر می رسد)، در مقایسه با مازاد 183 میلیارد دلاری سال 2010، مازاد تجاری چین تنها کمی بیش تر از 2 درصدِ GDP خواهد بود.

 

جمع بندی

 

مشاهدۀ روند تراز تجاری چین، می تواند در بحث هایی که طی دو سال گذشته حول دینامیسم مازاد تجاری این کشور رخ داده است (یعنی این پرسش که آیا چین از سیاست “مرکانتیلیستی” با هدف ایجاد مازاد عظیم تجاری پیروی می کند، یا رشد اقتصادی قوی آن در دو سال گذشته محصول تقاضای داخلی بوده است) تعیین کننده باشد.

 

نویسندگان این وبلاگ، و البته سایر نویسندگان، به مدّت بیش از 18 ماه به تحلیل روند کاهشی مازاد تجاری چین مشغول بوده است. نتایج این بررسی ها، با سایر تحلیل هایی که صورت گرفته است، مغایرت دارد:

 

1- ادّعای پروفسور مایکل پتیس، وِنکاترامان آنانتا و سایرین، مبنی بر آن که رشد چین معلول یک “مدل آسیایی” متکی بر مازاد تجاری بالا، بوده است. در حقیقت امّا مازاد تجاری چین رو به کاهش بوده و از نظر آماری، رشد سریع اقتصادی این کشور در طول دو سال گذشته، کاملاً به تقاضای داخلی متکی بوده است.

 

2- ادّعای جان پلندر و مارتین وولف در روزنامۀ فایننشال تایمز، و سایرین، مبنی بر دنباله روی چین از سیاست “مرکانتیلیستی”. در حقیقت امّا همان طور که نشان داده شد، مازاد تجاری چین رو به کاهش بوده است و نه افزایش.

 

3- پال کروگمن که برای تأیید مواضع خود، به این اظهارات استناد می کند: “صندوق بین المللی پول تخمین می زند که مازاد تجاری چین در سال 2010، بالغ بر 450 میلیارد دلار باشد”. حجم کامل مازاد تراز پرداخت های چین در سال 2010 هنوز منتشر نگردیده است و هم چنین تمامی اجزای تجارت نامرئی و جریان پرداخت ها در دسترس نیست، امّا از آن جا که مازاد تجاری سال گذشته تنها 183 میلیارد دلار بوده و تجارت مؤلفۀ تعیین کنندۀ وضعیّت تراز پرداخت های چین است، نادرستی ادّعای کروگمن روشن به نظر می رسد.

 

4- ادّعای شماری دیگر از تحلیلگران، مانند ویل هاتن اقتصاددان انگلیسی، مبنی بر این که چین “در حال افزایش اتکای خود بر صادرات است”. در حقیقت امّا مازاد تجاری چین، و هم چنین صادرات آن، به عنوان درصدی از GDP، به طور قابل ملاحظه ای سقوط کرده است؛ و افزایش تقاضای داخلی مسبّبل تمامی رشد چین در طول دو سال گذشته بوده است.

 

به وضوح می توان دید که مازاد تجاری چین، چه به صورت مطلق و چه نسبت به تولید ناخالص داخلی، به طرز قابل ملاحظه ای رو به کاهش بوده است. ادّعاهایی که خلاف این گفته هستند و تئوری هایی که بر چنین ادّعاهایی استوار هستند،

 

منبع:

 

http://ablog.typepad.com/keytrendsinglobalisation/2011/03/the-declining-trend-of-chinas-trade-surplus-continues.html

 

 

 

 

 

توضیحات مترجم:

 

(1) هر ساله با آغاز سال نوی چینی (جشنوارۀ بهاری)، میزان تقاضای داخلی برای کالاهای مصرفی وارداتی به شدّت بالا می رود. سال نوی چینی امسال از تاریخ سوّم فوریه آغاز گشت و سال آینده، از 23 ژانویه شروع خواهد شد.

 

(2) برای محاسبۀ میانگین متحرّک سه ماهه (3-month moving average) تراز تجاری هر ماه، در ساده ترین حالت باید مقدار تراز تجاری ماه مورد نظر را با مقادیر دو ماه پیش از آن جمع و سپس بر عدد سه تقسیم کرد. به عنوان مثال، میانگین متحرّک سه ماهۀ تراز تجاری در ماه فوریۀ 2011، برابر است با تقسیم حاصل جمع تراز تجاری ماه های ژانویه و فوریۀ 2011 و دسامبر 2010 بر عدد سه (مطابق با جدول زیر، این میانگین تقریباً 4.5 میلیارد دلار به دست می آید).

 

مازاد (کسری) تراز تجاری

 

سال	ژانویه	فوریه	مارس	آوریل	مه	ژوئن	ژوئیه	اوت	سپتامبر	اکتبر	نوامبر	دسامبر
2011	6.5	-7.3
2010	14.2	7.6	-7.2	1.7	19.5	20.0	28.7	20.0	16.9	27.1	22.9	13.1

میلیارد دلار آمریکا

Source: http://www.tradingeconomics.com/default.aspx

(3) برای محاسبۀ تراز تجاری تجمیعی 12 ماهه (12-month cumulative balance of trade) در ماه n ام یک سال (Y_t)، باید مقادیر تراز تجاری ماهانۀ n ماه نخست سال Y_t را با مقادیر تراز تجاری ماهانۀ 12-n ماه پایانی سال قبل (Y_t-1) جمع نمود (مازاد و کسری تجاری به ترتیب با علامت مثبت و منفی در نظر گرفته می شوند). در صورت مثبت (یا منفی) بودن حاصل جمع این ارقام، نتیجه مازاد (یا کسری) تجاری تجمیعی 12 ماهه خواهد بود. به عنوان مثال، برای محاسبۀ “تراز تجاری تجمیعی 12 ماهه” در ماه فوریۀ 2011، باید تراز تجاری دو ماه نخست سال (ژانویه و فوریه) را با ده ماه پایانی سال قبل (مارس 2010 تا دسامبر 2010) جمع کنیم که حاصل آن حدود 162 میلیارد دلار آمریکا می باشد