شش نظرسنجی و گزارشی به جنبش (1)
مهران.ع و همکاران
( بخش اول- مصاحبه های يک تا سه )
مقدمه : در شش نظر سنجی که در پی ( در دو قسمت و هر قسمت حاوی سه مصاحبه ) مي‌آيد با کارگران در محيط‌های کارگری گوناگون با شرايط نسبتن مختلف اما در بيشتر مواقع با پاسخ های نسبتن يکسانی در مورد فاکتورهايی بنيادين در جنبش کارگري، به گفت و گو نشسته ايم. تمامی اين کارگاه‌ها در شهر رشت و يا در اطراف آن هستند. هنگامی که نتايج اين نظر سنجی را پيش از انتشار به چند فعال کارگری در شهرهای ديگر به ويژه تهران نشان داديم، اظهار داشتند بسياری از واقعيت‌های مطرح شده در اين نظر سنجي‌ها با کمی اختلاف شبيه به اوضاع کارگران و کارگاه‌های محل کار آنها در جاهای ديگر کشور است. اين گزارش از واقعيت مي‌تواند پايه و نقطه عزيمتی باشد برای هرگونه تحليل از وضعيت معيشتی-اقتصادی کارگران، سطح آگاهی و سطح مبارزات طبقاتی آنان . در اينجا ما به ارائه‌ی تحليل خود از اين موارد نمي‌پردازيم. به باور ما پاسخ های داده شده به پرسش ها خود به زبانی صريح سخن مي‌گويند و مي‌توانند سطح آگاهی و مبارزه را در ميان بخشی از کارگران بازتاب دهند. اين پاسخ‌ها بايد برای ما کمکی باشد تا بر اين اساس به ارائه‌ی تحليلی واقعی از شرايط موجود در طبقه‌ی کارگر دست يابيم و بتوانيم مبتنی بر آن راهکارهای خود، سبکِ کار و بايدها و نبايدهايمان را هر چه عيني‌تر و دقيق‌تر تعريف و برنامه‌ريزی کنيم.
در پرسش‌ها تقريبن از همه چيز سوال شده است : وضعيت اقتصادی کارخانه، سطح دستمزد، وضعيت بيمه، ساعات کاري، مرخصی ها، رضايت يا عدم رضايت کارگران، امنيت شغلي، نوع استخدام‌ها (رسمي، قراردادي، شرکت‌های پيمانکاری و … )، ارتباط کارگران با يکديگر و با ديگر بخش‌های کارگري، چگونگی عکس العمل کارگران به مطالبات جاری يا معوقه شان، ميزان آگاهی از نحوه‌ی تعيين سالانه دستمزد، ميزان آگاهی از وجود شورايعالی کار و آگاهی از ماهيت آن، موضع کارگران درباره‌ی انتخابات رياست جمهوری در سال 88، سطح آگاهی از طرح حذف يارانه‌ها، ارتباط و تاثيرگذاری تشکلهای فعالين کارگري، رسانه‌هايی که کارگران بيش از بقيه رسانه‌ها تماشا مي‌کنند ( و در نتيجه از آنان بيشتر تاثير مي‌گيرند)، دانش کارگران و عمل‌شان درباره‌ی روز جهانی کارگر، ميزان ِآگاهی آنان از قطعنامه‌های سراسری ساليان اخير، سطح اطلاع از مسائل بين المللی کارگران، ديدِ کارگران درباره‌ی تشکل کارگري، تشکلهای موجود در محيط کارشان، ميزان اتحاد و يا اصولن درک لزوم اتحاد، ترکيب سني، ترکيب جنسيتي، فاصله ی نسلی و ميزان آگاهی کارگرانِ جوان از تجارب پيشين و …
ملاحظه مي‌شود که با خواندن پاسخ‌های داده شده به اين پرسش‌ها تقريبن مي‌توان در حد جامعه‌ی آماری مخاطب اين پروژه تا حدی به وضعيت معيشتی- اقتصادی کارگران و سطح آگاهی و سطح مبارزه‌ی طبقاتی آنان آشنا شد. بايد البته تصريح کرد در بسياری از کارخانه‌ها و يا محيط‌های کاريِ مورد بررسی در اين نظر سنجي، کارگران (مطابق گفته های پاسخ دهندگان) به نسبت، از وضعيت خود در مقايسه با ديگر کارگران راضي‌تر بوده اند.
اين نکته را هم بايد افزود که مصاحبه شوندگان، اگر خود، فعال کارگری نبوده‌اند اما دست کم دوستی و آشنايی و ارتباطی نسبتن مداوم با فعالان کارگری و يا حداقل يکی از تشکلهای فعالين کارگری داشته‌اند.
ادامه‌ی اين گونه نظرسنجي‌ها توسط دوستان ديگر مي‌تواند ما را در تدقيق تحليل هايمان ياری رساند. سوال‌ها در يک کار ِگروهی و غالبن در پاييز 89، توسط تنی چند ازدوستان و يا اعضای کميته هماهنگی برای کمک به ايجاد تشکلهای کارگری طرح و پرسيده شده است. و از ميان دوستانی که اين کار مشترک را به کمک يکديگر پيش برده ايم ، اينجانب ويراستاری نهايی و افزودن اين مقدمه را انجام داده‌ام. با سپاس از همه‌ی اين دوستان و با سپاس از مصاحبه شوندگان برای فرصتی که به ما داده‌اند.به دليل طولانی بودن متن نهايی ِ شش مصاحبه و برای سهولت در انتشار ، مصاحبه ها را در دو قسمت ، که هر قسمت شامل سه مصاحبه است منتشر می کنيم.
مهران.ع و همکاران – اسفند 89
++++++++++++++++++++++++++++++++++++
1- کارخانه سبحان
اسم کارخانه‌تان چيست؟ لطفن درباره ی وضعيت کنونی آن توضيح دهيد.
– اسم کارخانه داروسازی سبحان است که حدود 370-350 کارگر و مهندس و کارمند دارد. يک تعداد کمی هم در دفتر تهران مستقر هستند. کارخانه قبلن تحتِ پوشش بنياد 15 خرداد بوده اما اخيرن قبل از عيد چون تعدادی به عنوان نمايندگی رهبريت آمده اند احتمالن الآن بايد تحت پوشش رهبری باشد. اوايل فروردين هم حقوق‌ها را قدری اضافه کردند حدود60-50 هزار تومان. در اين کارخانه اغلب کارگرهای قديمی بودند که بعدن بيشترشان با 25 سال سابقه بازنشست شدند و رفتند بيرون و فرزندانشان با پرداخت 5 ميليون تومان از سنوات در کارخانه به صورت قراردادی استخدام شدند. يعنی همان شرايطی که پدرشان داشته را دارند اما از نظر حقوق حداقل دستمزد را دريافت می کنند. بيشتر پرسنلِ کارخانه را الآن نيروهای جوان تشکيل مي‌دهند. اغلب حقوق کارگرها دو روز قبل از پايانِ ماه بدست‌شان مي‌رسد و سالی 7 الی 8 مورد هم مزايای مختلفی حدود 80 هزار تومان مي‌دهند. سالی چند بار هم اضافهِ توليد کارخانه را بين کارگرها پخش می کنند. حدود 20 نفر کارگرهای پيمان‌کار اند که در بخشِ بسته‌بندی يعنی جايی که داروها را بسته‌بندی مي‌کنند کار مي‌کنند.
– وضعيت بيمه چطور است؟
– همه بيمه هستند.
– نوع استخدام چيست، آيا همه استخدامی اند؟
– همه نه ولی الآن شرکت نيروهايی که مي‌گيرد به صورت قراردادِ ساليانه است. قديمی ها که رفتند بيرون با فرزندانشان قرارداد مي‌بندند. ولی وقتی نيروهای متخصص می گيرند اغلب به صورت قرارداد ساليانه است.
– آيا الآن مطالبه مشخصی که کارگرها دنبالش باشند وجود دارد؟
– نه مطالبه مشخصی ندارند.
– حقوق عقب مانده‌ای ، مسئله ای……
نه همه چيز عالی است. شرکت همه چيز را می دهد. از لحاظ کاری کارخانه دارد کار می کند و توليد هم دارد.
– آيا تشکل کارگری در کارخانه وجود دارد؟
– قبلا به صورت نماينده‌ی کارگرها وجود داشت يعنی شورا بوده. بعد با مديريت جديد، آن شورا استعفا داد. حتی به يکی که بيخ دماغ‌شان بود و از حزب‌الهی های قديمی بود پول هنگفتی داده شد که آن شخص هم رفت بيرون. او هر وقت دلش مي‌خواست کارگران را جمع مي‌کرد اما هر وقت هم که منافع به نفعِ خودش مي‌چرخيد کاری به چيزی نداشت.
– کارگرها لزوم و ضرورت تشکيل تشکل را قبول دارند؟
– حتی نماينده‌ی اداره‌ی کار هم آمد برای تشکيلِ شورای اسلامی ولی نصفِ کارگران هم حاضر نشدند که رای بدهند که آيا شورايِ کارگری مي‌خواهند يا نه؟
– آيا تشکل بهتری مي‌خواستند يا نه؟
– نماينده‌ی کارگران از قول مديريتِ شرکت گفته بود که شما هر خواسته‌ای داريد به شما مي‌دهم، آن پولی که شما مي‌خواهيد من به شما مي‌دهم و خودش شروع کرد و چند نفر را به عنوان نماينده دست‌چين کرد. بين سرپرست‌ها و کارگرهايی که بالاخره می دانست حرف‌هايش را رد نمي‌کنند. آنها را به عنوان نماينده‌ی کارگران که از نظر اداره کار هم قانونی بوده، انتخاب کرد. ولی الآن به آنها هم وقعی نمي‌گذارد.
– شايد اگر به شورای اسلامی رای ندادند دنبال شورای ديگری بوده‌اند؟
– نه دنبال چنين چيزهايی نيستند.
– آيا همکاران شما از تشکل‌هايی مثل کميته هماهنگي، کميته پيگيري، اتحاديه آزاد، کانون مدافعان و شورای همکاری چيزی شنيده‌اند؟
– نه متاسفانه. چيزی که الآن در بخش‌های کارگری خودمان اغلب درباره اش سوال می کنيم يا صحبت می شود فوتبال است. از هر چيز ديگری به عنوان شورا و اتحاديه و نماينده و … اطلاعی ندارند چون مواردی هم ديده نشد. ولی خوب با توجه به اين، نسبت به 8-7 سال پيش که وضع جامعه تغيير کرده و کارخانه هم کاملا سکوت بود و کسی حتا از دوست وهمکار حرفی نمی زد، الآن بعد از انتخابات مثلاً سر ميزِ ناهار کارگرها هم بحث خودشان را در ارتباط با اوضاعِ جامعه دارند.
– آيا کارگران کارخانه‌ی شما با کارگرانِ ديگر ارتباط دارند؟
– فقط به صورت فاميلی و دوستی.
– آيا کارگران از دو تا قطعنامه کارگری 89 و 88 خبر دارند؟
– خبری ندارند. گاهی از سرپرست‌هايشان مي‌پرسم مثلن کارگرهای شما در در چه حد اند؟ در جواب مي‌گويند از همه چيز بی-خبرند.
– آيا از اول ماه مه روز جهانی کارگر آگاهی دارند؟
– کارخانه را تعطيل مي‌کنند و کارفرما يک پولی هم به آنها مي‌دهد به عنوان اول ماه مه. ولی ديگر کسی خبری از چيزی ندارد.
– آيا از اتفاقات کارگری که در سطح جهان اتفاق مي‌افتد کارگرهای شما باخبر می شوند؟
– تا جايی که من خبر دارم نه اصلن. به جز فوتبال دغدغه‌ی ديگری ندارند. يعنی اصلن اخبار جهانی را پيگيری نمي‌کنند.
– آيا دستمزدی که مي‌گيرند حداقل حقوقِ وزارتِ کار است يا بيشتر؟
– کارگرهای قديمی که بيشتر از حداقل دستمزد مي‌گيرند. کارگرهای جديد هم حداقل دستمزد به اضافه مزايايی که شامل سود کارخانه است. مثلن امروز فيش اين دفعه را که دادند به هر کارگر برای سه ماه تابستان حدود 150-160 هزار تومان مي‌رسد.
– خوب متوسطِ حقوق ماهيانه چقدر مي‌شود؟
– حدود 400 هزار تومان.
– شخص شما تا حالا راهنمايی کرده‌ايد که حرکتی ايجاد کنيد، بحثی را راه بيندازيد، احتمالن اعتراضی را سازماندهی کنيد، يا هر کار ديگری انجام دهيد؟
– نه تا حالا نه.
– کسی ديگری اين کار را کرده؟
– نه.
– سالانه حداقل دستمزد را شورای عالی کار تعيين مي‌کند کارگرها اصلن اين را مي‌دانند؟
– مي‌دانند که بعد از عيد، حالا شايد به عنوان شورای عالی کار ندانند، ولی مي‌دانند که دولت حقوق را زياد مي‌کند.
– آيا مي‌دانند که جلسه با چه ماهيت يا جريانی تشکيل مي‌شود ؟ و چه کسانی مي‌نشينند و برايشان تصميم مي‌گيرند ؟
– نه. مخصوصا نسل جديد ی هم که تازه شروع به کار کرده‌اند، چيزی در اين باره نمی دانند.
– اصلن مي‌دانند که مي‌توانند در برابرِ چنين چيزی يعنی افزايش دستمزد خودشان هم تاثيرگذار باشند؟ چه نقشی ايفا کنند؟ يا فقط منتظر مي‌نشينند که ببينند چه مي‌شود؟
– من فکر نمي‌کنم که اعتقادی داشته باشند به اين که مي‌توانند تاثيرگذار باشند.
– تا حالا درباره‌ی طرحِ هدفمند کردن يارانه ها بحث کرده‌اند؟
– اغلب فرم را پر کرده اند. مثلا مي‌گويند من شدم گروه 3 و آن فرد هم که نماينده‌ی مجلس است هم گروه 3 هست. در کل ديگر اعتقادی به اين قضيه ندارند.
– آيا مي‌دانند که طرح هدفمند کردنِ يارانه‌ها، يعنی همان حذف کردنِ بخشی از سوبسيد؟
– بله. اما هنوز برايشان ملموس نيست که اين قضيه چه فاجعه‌ای را موجب مي‌شود.
– يعنی درک مي‌کنند که اين به اصطلاح طرح، کلاهبرداری است؟
– خوب در جامعه هستند و اين احساس را دارند که وضع بدتر مي‌شود.
– همکاران شما درباره ی اعتراضاتی که بعد از انتخابات رياست جمهوری اتفاق افتاد، سوای رنگ و بوی حاکم بر آن ، به طورِ کلی چه‌طور فکر مي‌کردند ؟
– آنهايی که با سيستم بودند با احمدي‌نژاد بودند و او را به نحوی تاييد مي‌کردند. ولی اکثرن با هيچ جريانی نبودند. يعنی بي‌موضع بودند. يعنی نه اين‌ور نه آن‌ور و سرِشان به کارِ خودشان بود. تحليلی هم نداشتند که مثلن بفهمند اين دعواها دعواهای ما نيست. موضعی نداشتند اصلن عنوان نمي‌شد. بحث نبوده. ولی جريان کارگری در کارخانه‌ی ما طوری است که کارگرها حتا نسبت به خودشان هم اعتماد ندارند. مثلاً در يک بخش 5 نفری اگر حقوق يک کارگری زياد شود آن جمع مي‌افتند به جان يکديگر. يعنی حرف‌هايشان و ارتباط‌شان با هم صميمانه نيست که حرف‌هايشان را به هم بگويند. شايد در حد خيلی خصوصی وجود داشته باشد. مگر در همان چند روزی که جو يک مقداری باز بود. بعد از آن حتی بين روشنفکرها که بچه‌های تحصيلکرده، ليسانس و فوق ليسانس و دکتر و اينها هستند هم ، ديگر آن بحث‌ها فراموش شده است.
– يعنی بين کارگرها در اين دوره اتفاق خاص نيفتاد؟
– نه.
– بين کارگرهايی که با شما هم‌کارند کدام رسانه بيشتر طرفدار دارد: VOA, BBC ، جمهوری اسلامي، فارسی وان، کومله، کارگر تی وی…….. . شما چه برداشت مي‌کنيد؟
– آنها چيزی عنوان نمي‌کنند. نمي‌دانم. در سطحِ تحصيلکرده‌ها که حقوق و مزايای زيادی دريافت مي‌کنند چيزهايی هست. مثلن اول جنبش سبزی بودند. الان ديگر کنار کشيدند. رسانه هم VOA را همين گروه مي‌بينند. بخش‌های کارگری عنوان نمي‌کنند.
– به طور واضح مي‌توانيد تحليل بکنيد که از بين موسوي، خاتمی و رفسنجانی و کروبی کارگرها برای کدام يک ارجحيت خاصی قائل مي‌شوند؟ يا احمدی نژاد را مي‌پذيرند؟ البته ممکن است بعضي‌ها هم اصلن موضعی نداشته باشند. به طور عمومی نسبت به اين چهار پنج نفری که نام بُردم مي‌توانيد نظری بدهيد؟
– نسبت به آن چهار پنج نفر نه ، اما احمدی نژاد را مسخره مي‌کنند.
– احمدی نژاد را مسخره مي‌کنند يعنی اين‌که يکی از آن‌های ديگر را قبول دارند؟
– نه.
– آيا اعضای کميته هماهنگی يا تشکلهای ديگر با کارگرهای کارخانه‌ی شما ارتباطی دارند که آنها را نسبت به مطالبات و حقوق‌شان آگاه کنند ؟
– من هستم که بايد اين مسائل را بِبَرم در کارخانه اما موقعيت‌اش را نديدم.
– ترکيبی که گقتيد بيشتر جوان‌اند، از لحاظ جنسيتی چه‌طور؟
– بيشتر مرد هستند. در بخش‌های توليدی مرد هستند. در قسمت‌های بسته‌بندی و اداری خانم‌اند.
– ساعاتِ کار چه‌طور؟
– از 7 صبح تا 3:45 پنجشنبه‌ها هم تعطيل است.
– اضافه کار چه‌طور؟
– اضافه کار قطع شده. مگر در بعضی بخش‌ها
– وقتی اضافه کار قطع شد کارگرها ناراضی نبودند؟ يعنی همين دستمزد برايشان کافی بود؟
– بعضي‌ها ناراضی بودند اما اعتراضی نشد. در بعضی قسمت‌ها هم راضی بودند مثلن خانم‌ها. بيمه هم کامل پرداخت می شود.
++++++++++++++++++++++++++++++++++++
2-کارخانه داروسازی گيلارانکو
– اسم کارخانه؟
– داروسازی گيلارانکو که مالکيت آن خصوصی است.
– وضعيت بيمه‌ی کارگران چه‌طور است؟
– همه بيمه‌اند.
– وضعيت استخدامی چه‌طور است؟
– قراردادي‌اند. به جز چند نفر که قديمي‌اند. چون تعداد پرسنل‌اش کم است. جز چند نفر بقيه قراردادي‌اند.
– چه تعداد کارگر دارد؟
47 تا.
متوسط حقوق ماهيانه چقدر است؟
– از 350000 به بالا.
– ترکيب جنسيتی چه‌طور است؟
– هم آقا هست، هم خانم . در قسمت بسته بندی و اداری چند خانم هست اما بيشترشان آقا هستند
– وضعيت کارخانه از نظر مالی چه‌طور است؟ درحال توليد؟يا ورشکستگي؟
– نه، وضعيت خوب است.
– ساعت کاری چه‌طور است؟
– 7 تا 4:30 و 44 ساعت در هفته پنج شنبه‌ها هم تعطيل است.
– آيا علاوه بر حقوق مزايا هم مي‌دهند؟
– اين اعدادی که گفته شد با مزاياست.
– مرخصی چه‌طور است؟
– خيلی کم
– آيا مطالبه‌ی معوقه يا درخواستی در حال حاضر وجود دارد؟
– اعتراضی که نه. اخيرن بعد از عيد که حقوق اين قدر زياد شد. ولی کارگرها اعتقاد داشتند که بايد بيشتر از اينها مي‌شد چون تورم خيلی زياد است. 303 تومن خيلی کم است .
– به چه نحوی اعتراض کردند؟
– آمدند بالا در قسمت اداری با مدير مالی صحبت کردند، او هم گفت دست من نيست باز هم به ما اعلام مي‌کنند.
– بعد داستان اين جا تمام شد؟
– نه بعد از هر حقوقی که دوم هر ماه واريز مي‌شود در کارخانه‌ی ما يک سری مسائل پيش مي‌آيد که چرا حقوق‌ها اين‌قدر کم است. مخصوصا آنهايی که در قسمت توليد هستند. البته در حد صحبت درباره ی اين مسائل هست.
– تشکل يا انجمن صنفی در کارخانه داريد؟
– فقط نماينده‌ی کارگرها
– يعنی کارگرها از اين وضعيت راضي‌اند؟
– فردی که نماينده هست کارگرها خيلی قبولش دارند. خيلی آدم آرامی است اما بجايش حرف‌هايش را هم مي‌زند. هر قضيه کوچکی که در توليد پيش مي‌آيد از ماسک يکبار مصرف گرفته تا تعطيلی يا اضافه‌کاری با مدير کارخانه صحبت مي‌کند.
– حق کارگر را مي‌گيرد؟
– بله در بيشتر موارد.
– يعنی کارگرها به يک چيزی مثل تشکل اصلن فکر کرده‌اند يا چيزی درباره اش شنيده‌اند؟
– من در جريان نيستم و چيزی نشنيده‌ام.
– شرکت پيمانکاری در کارخانه نداريد؟
– نه.
– ارتباطی با کارگرهای کارخانه های ديگر داريد؟
– بله ، مثلا با سبحان، بهورزان و داروسازی های ديگر
– برای چه ارتباط دارند؟ فاميلي؟
– ارتباط کاری . چون کارخانه‌ی داروسازيِ کوچکی است خيلی از پرسنل باتجربه سبحان آمده اند در کارخانه و الآن خيلی از کارها را انجام مي‌دهند ولی در مورد بخش کارگری من اطلاع ندارم.
– درباره کميته هماهنگی چيزی می دانند؟
– يکبار سرهمين قضيه اول ماه مه که بعد با دخالت پليس خيلی شلوغ شد بود شايد اسمش را شنيده باشند و نسبت به آن انگيزه يا احساسی داشته باشند.
– اول ماه مه اصلن برگزار می شود؟ هست؟ نيست؟
– اول ماه مه تعطيل است و مثل کارخانه‌ی سبحان پولی هم مي‌دهند.
– آيا کارگرهای شما از قطعنامه 89-88 جنبش های کارگری خبر دارند؟
– فکر مي‌کنم خبر ندارند.
– از اخبار جهانی مربوط به کارگرها با خبر هستند؟
– تعداد کسانی که VOA,BBC نگاه مي‌کنند زياد است.
– شما خودت هيچوقت سعی کردی چيزی را پيش ببری ؟ حرکتی راه بيندازی حرفی ، اعتراضي؟
– چون تازه به اين کارخانه رفته‌ام نه . فقط در اين حد که صحبت کنيم بيشتر متوجه شوم آنها چه‌طوری فکر مي‌کنند. تا همين حد است. يا در مورد مسائلِ روز صحبت می کنيم که کلن بايد اعتماد ايجاد کنم چون من همه‌اش 8 ماه است که آنجا هستم.
– آيا مي‌دانند اسفند ماه توسط شورای عالی کار افزايش دستمزد اتفاق می افتد؟
– گفتم که آن موقع که 303 تومان اعلام شد اعتراض‌شان در چه حد بود، فکر می کردند که قسمت مالی کارخانه مي‌تواند کاری برايشان بکند نمي‌دانستند که قضيه دست کيست.
– درباره‌ی هدفمند کردن يارانه ها اصلن بحثی بين‌شان هست؟
– چرا بيشترشان مي‌دانند مثلن موقعِ ناهار يا صبحانه درمورد آن صحبت مي‌کنند، می دانند که جريانش چيست و چه اجحافی دارد در حقشان مي‌شود.
– درباره‌ی اعتراضاتِ انتخابات و آدم‌های درونِ حکومت احمدی نژاد چه نظراتی دارند؟
– خيلی هايشان از احمدی نژاد در بخش کارگری متنفرند و مسائل مربوط به او را هم دنبال مي‌کنند. چه در تلويزيونِ ايران و چه در BBC,VOA . و خيلي‌ها هم فکر می کنند اگر موسوی مي‌آمد برايشان بهتر بود. يعنی به اين باور رسيده‌اند که احمدی نژاد به عنوان يک فرد، چهره‌ی ايران را در بين رسانه‌هايی مثل bbc و voa خراب مي‌کند.
– تشکل‌هايی مثل کميته هماهنگی ، کميته پيگيری و … در کارخانه‌ی شما برای تشکل يابی تاثيری داشته؟
– نه.
– وضعيت قراردادها چه‌طور است؟
– قراردادها بستگی به خودِ فردی دارد که قرار است بيايد. بستگی به مُعرف دارد. ممکن است 3 ماهه ، 6 ماهه ، 11 ماهه و يک ساله باشد.
– قراردادِ سفيد امضا يا يک ماهه چه‌طور؟ داريد؟
– نه نداريم.
– آيا به حقوق 400 هزار تومان هم معترض‌اند؟
– مدير مالی کارخانه هميشه مي‌گويد کدام کارخانه اين‌طوری سرِ وقت حقوق مي‌دهد؟ اينجا را با جاهای ديگر مقايسه کنيد. بايد راضی باشيد.
++++++++++++++++++++++++++++++++++++
3- کارخانه پارس خزر
– اسم کارخانه‌تان؟
– شرکت صنعتی پارس خزر
– کارخانه‌ی شما جزو کارخانه‌های خصوصی است يا غير دولتی است يا…؟
– نيمه خصوصی است. سهام دار‌يِ خاص هست. يعنی کارگران هم سهام دارند.
– وضعيت بيمه در کارخانه‌ی شما به چه شکلی است؟
– کسانی که با خود ِکارخانه قرار داد مي‌بندند بيمه مي‌شوند، البته بعد از مدت 45 روز . شرکتي‌ها هم بستگی به شرکت خدماتی مربوطه دارد.
– نوع بيمه؟
– تامين اجتماعی. تکميلی هم داريم.
– نوع استخدام؟
– قراردادی است. مثلن برای خودِ من اول يک ماهه بود ، بعد سه ماهه و بعد شش ماهه. الآن قراردادم يک ساله است. حدود 20 سال است که استخدام نمي‌کنند.
– ولی کارگرِ استخدامی در شرکت داريد؟
– بله. کسانی که از قبل از آن استخدام شده‌اند.
– تعداد کارگرانِ کارخانه چند نفر است؟
– حدود 500 نفر.
– ترکيب جنسيتی چه‌طور است؟
– حدود 200 نفر خانم‌اند. در اکثر قسمت‌ها بيشتر مرد اند خصوصا در بخش‌های فنی که همه مرد اند اما در قسمت مونتاژ خانم‌ها بيشترند.
– حداقل ميزان تحصيلات برای کارگران شرکت چيست؟
– ديپلم.
– آيا در کارخانه‌ی شما استانداردهای ايمني‌ِ کار رعايت مي‌شود؟ تا چه حد؟
– بله. تمام اقلام ايمنی را رعايت مي‌کنند. هم به خاطر گواهي‌هايی مثل ISO و هم اين فکر را دارند که اگر کارگر آسيب ببيند خودشان بايد تاوان بدهند و درگير شوند.
– آيا مطالبه‌ی خاصی الآن در کارخانه وجود دارد که کارگرها به طور مشخص دنبالش باشند؟ حقوق معوقه‌ای ، مسئله‌ای ، مشکلی…
– نه. خوشبختانه شرکت، حقوق را هميشه شايد گاهی دو روز زودتر هم داده. سر وقت حقوق و بن هم داده مي‌شود.
– در کارخانه، تشکلی هم داريد؟ شورای اسلامي، انجمن اسلامی …
– شورای اسلامی کار داريم زير نظر کارفرما.
– کارگرها از اين شورا رضايت دارند؟
– برای خيلي‌ها فرق نمي‌کند. همه اتفاق نظر دارند که آن ها کاری نمي‌کنند. نماينده‌ها فقط يک سری مزايا مي‌گيرند. کارگران معتقدند بهتر از هيچی است. شايد اگر زمانی حرکتی يا فرصتی پيش آمد حرف و خواسته ما را برسانند. اگر هم کسی وامی نياز داشته باشد به نماينده رجوع مي‌کند.
– تا حالا شده که شورا باعث شود کارگرها مطالبه، يا حقی را بگيرند؟
– به صورت فردی شايد اما به صورت جمعی نه. آن هم مثل هر جای ديگر روابطی است. يعنی بستگی دارد به اين که کسی بتواند با نماينده‌ها رابطه‌ی خوبی برقرار کند. پس کمک برای همه نيست.
– اصلن کارگرها به اين نتيجه يا احساس رسيده‌اند که بايد تشکل مستقل خودشان را داشته باشند؟ درباره‌ی اين قضيه صحبت مي‌کنند؟ يعنی حالا که از شورای اسلامی کار رضايت ندارند آيا به اين جا رسيده‌اند که خواهان تشکل مستقل خودشان باشند؟
– نه. به نظر من 95 درصد کارگرها چون جوان‌اند و فقط چند سالی است که استخدام شده‌اند و از طرفی احساس امنيت شغلی هم ندارند می ترسند که کوچکترين مسسئله يا اعتراضی داشته باشند اخراج شوند. برای همين اصلن صحبتش را هم نمي‌کنند. می گويند در اين بازار رکود و بيکاری همين کار را بايد حفظ کنيم. راضی نيستند اما حرفی هم نمي‌زنند.
– قبلن به من گفته بوديد در خيلی از قسمت‌ها وقتی کارگری بازنشسته می شود جايگزين نمي‌کنند بلکه کارهايش را بين بقيه کارگرهای قسمت تقسيم می کنند و به نوعی تعديل نيرو صورت مي‌گيرد. شده در اين سال‌هايی که در کارخانه کار مي‌کنيد به عنوان تعديل نيرو، کارگری اخراج شود؟
– به اين عنوان هيچ وقت اين کار را نکرده‌اند. ولی خوب وقتی دستور تعديل نيرو مي‌آيد مي‌گويند در اين قسمت از کارخانه 5 نفر نيرو زياد داريم بعد با کوچکترين بهانه مثلن يک تخلف يا دعوای ساده که قبلن شايد از آن گذشت مي‌کردند کارگر را راحت بيرون مي‌کنند.
– بعد عکس العمل کارگرهای ديگر چه بوده؟
– خيلی کم. يعنی اکثرن شجاعت پيدا نمي‌کنند چيزی بگويند. شايد به خاطر همان امنيت شغلی باشد.
– اطلاع دارم که يکی از کارگرهای قسمت قالب سازی به خاطر مسائلی اخراج شد. وقتی اين اتفاق افتاد بقيه کارگرهای آن قسمت يا کارخانه بازخوردشان چه بود؟ آيا رجوع کردند به شورا و نمايندگان‌شان و بگويند که اعتراض دارند به اين قضيه؟ يا بخواهند که شفاف‌سازی شود و توضيح و دليلی برای اين اخراج بخواهند؟
– آن کارگر که در سال 84 اخراج شد به اين دليل بود که کل کارگرهای آنجا حرکتی را شروع کرده بودند در اعتراض به خلف وعده‌ای که دولت احمدی نژاد کرده بود. يکی از وعده‌های انتخاباتي‌اش افزايش حقوق کارگران بود که مثل خيلی از وعده‌هايش دروغ از آب در‌آمد. همگی رفتند به اداره‌ی کار و برگه‌ی شکايتی را که اعتراض داشت به افزايش حقوق آن سال و خواهانِ اجرايِ طرح طبقه‌بنديِ مشاغل در کارخانه بود ارائه کردند و از آن اداره درخواست کردند که موارد را پيگيری نمايد. اما قبل از آن که به کارخانه برگردند برگه‌ی مزبور به کارخانه فکس شد و همگی به دفتر کارفرما احضار شدند. در آن جا با تهديد مواجه شدند که اگر به حرکت اعتراضي‌شان ادامه دهند اخراج مي‌شوند. خيلي‌ها عقب کشيدند. همه درخواست‌شان را پس گرفتند فقط همين يک نفر حرفش را پس نگرفت. بعد از اخراج هم هيچ حرکت جمعی صورت نگرفت بعضي‌ها کناری صحبت هايی مي‌کردند اما شورای کار هيچ عکس العملی نشان نداد. اصلن حرکتی برای حمايت از آن فرد انجام نشد. جالب اين جاست که نمايندگان شورا زير برگه نوشتند طرح طبقه بندی لازم نيست و امضا کردند. خود آن فرد بارها به اداره‌ی کار رجوع کرد اما نتيجه‌ای نگرفت.
– حتا همان جا هم اين فکر را نداشتند که اگر ما تشکل مستقل خودمان را داشتيم خيلی بهتر و منسجم‌تر مي‌توانستيم با اين قضيه برخورد کنيم؟ اين موضوع عنوان نشد؟
– من که در آن قسمت کار نمي‌کردم ولی مي‌شنيدم که ديگران مي‌گفتند طرف اشتباه کرده . وقتی که ديگر کاری نمي‌شد کرد نبايد خودش را قاطيِ مسئله مي‌کرد و بي‌خود روی حرفش ماند. خوب همه محتاط‌اند و مواظب‌اند که کارِ خودشان را از دست ندهند.
– حال اين کارگرها اطلاع دارند که تشکل‌هايی مثل کميته هماهنگي، پيگيری و … وجود دارد که مي‌تواند کمکی باشد برای آنها؟
– تعداد خيلی کمی مي‌دانند. من فکر مي‌کنم کارگرها با مسائل جانبی زيادی غير از کار کردن روبرو هستند. انگار فقط مي‌خواهند چند ساعتی کار کنند و بعد به مسائل خودشان بپردازند. من اين را در ارتباط با قسمتی که کار مي‌کنم مي‌گويم چون با قسمت های ديگر ارتباطی نداريم.
– يعنی بين قسمت های مختلف کارخانه ارتباطی وجود ندارد؟
– شايد به صورت منفرد باشد ولی به خاطر نظارتی که حراستِ کارخانه اعمال مي‌کند نمی شود ارتباط گرفت به خصوص برای خانم‌ها. من با کسانی ارتباط دارم که از قسمت ما به قسمت ديگری رفته‌اند.
– حالا من مي‌خواهم بپرسم ارتباط با کارخانه‌های ديگر چه‌طور است؟
– در حدِ کار . در حد اين که مثلن شايد از شرکتِ ديگر برای بررسی موردی بيايند.
– پارس شهاب درست کنار کارخانه‌ی شماست. هيچ مراوده و ارتباطی بين کارگرهای دو کارخانه نيست؟
– شايد . از لحاظ کاری بله ولی بين نيروهای دو کارخانه خيلی کم.
– مثلن بتوانيد از حال و روز هم با خبر باشيد. نحوه‌ی پرداختِ حقوق و اضافه کاري‌ها، قراردادها و مسائل کارگری ديگر…
– خبر که داريم. روابط دوستانه‌ای بين بعضی از کارگرها هست و خبرها مي‌رسد. ولی به شکلی که در مسائل يکديگر دخالت کنيم يا حمايت ، نه.
– تبادل کارگر يا تبادلات اقتصادی چه‌طور؟ يعنی ارتباط بين کارفرماها و مديريت
– در قسمت‌های مختلف جابجايی نيرو وجود دارد مثل قسمت‌های مختلف خود کارخانه. گاهی هم به عنوان نيروی کمکی ، کارگر به جای ديگر فرستاده مي‌شود.
– کارگرها از اول ماه مه (روزجهانی کارگر) چه مي‌دانند؟ اين روز چه‌طور در کارخانه برگزار مي‌شود؟
– روز جهانی کارگر را مي‌دانند ولی اگر گفته شود اول ماه مه شايد ندانند. از تاريخچه‌ی آن اطلاعی ندارند فقط مي‌دانند که 11 ارديبهشت کارخانه تعطيل است. حتا شده که در اين روز اضافه کاری مي‌کنند.
– در روز جهانی کارگر در سالهای 88 و 89 قطعنامه‌هايی توسط کارگران و تشکلهای کارگری در همان روز بزرگداشت اول ماه مه تصويب شد اصلن کارگران کارخانه شما اطلاعی از اين قطعنامه ها دارند که مفادش چه بوده و چه درخواست‌هايی برای کارگران داشته؟
– نه. شايد هر صد نفر يک نفر
– از اتفاقاتی که درجهان برای کارگرها می افتد چه‌طور؟ مثلن همين اتفاقات اخير فرانسه يا کارگران معدن در شيلي، از اين ها خبر داشتند؟ صحبت می کردند؟
– اخبار اگر چيزی بگويد گاهی موضوع دهان به دهان مي‌چرخد اما حساسيتی نسبت به اين قضايا ندارند. صحبت مي‌کنند درست مثل چيزهای ديگر : فوتبال و سياست و …
– در مورد حقوق ، آيا همان حداقل حقوق دولت است يا بيشتر؟
– همان است، و يک سری مزايا. ماهانه بن هم مي‌دهند ، بن خريد کالا: کارت خريد پارسيان ماهی 46000 تومان
– پس متوسط حقوق ماهيانه برای همه می شود 303 هزار تومان به اضافه همين 46000 تومان يعنی 349000 تومان . يعنی از اين مقدار هست تا حداکثر چقدر؟
– برای کارگر مي‌شود حداکثر حدود 450000 تومان . مثلن در قسمتِ قالب سازی دو مهندس هستند يکی به عنوان مدير که حقوقِ ثابتش 800 , 900 هزار تومان می شود و ديگری به عنوان رئيس قسمت که حقوق ثابتتش 600 تومان است يعنی به غير از مزايا و اضافه کاری و ماموريت و غيره. چون اين قسمت کارهای خدماتی و فنی خودِ کارخانه را هم انجام مي‌دهد معمولن اضافه کاری به پرسنل آنجا تعلق مي‌گيرد.
– سالانه حداقل دستمزد را شورای عالی کار تعيين مي‌کند. کارگرها اصلن از اين قضيه خبر دارند؟ مي‌دانند چه کسانی درباره‌ی حقوق آنها تصميم مي‌گيرند؟
– شايد کم و بيش بدانند.
– اصلا اين فکر را دارند که مي‌توانند در اين قضيه دخالت کنند ؟ نقشی داشته باشند در افزايش دستمزدِ سالانه يا فقط منتظر مي‌مانند تا اخبار چه مي‌گويد؟
– خيلي‌ها مي‌دانند که مي‌توانند توسط شوراها يا نماينده‌هايشان اعتراض کنند. اما کاری نمي‌کنند چون بي‌فايده است.
– وقتی که امسال اعلام شد که حداقل حقوق کارگری 303 هزار تومان شده بازخوردشان چه بود؟ مخصوصا که نسبت به سالهای گذشته خيلی کمتر اضافه شده.
– اظهار نارضايتی کردند اما حرکت يا برخورد خاصی صورت نگرفت. مي‌دانند که خيلی پايين‌تر از خطِ فقر هستند ولی حرکت اصلن.
– در مورد هدفمند کردن يارانه‌ها اصلن اطلاع دارند که بعضی از سوبسيدها قطع مي‌شود، چه تاثيری روی زندگي‌شان مي‌گذارد؟ چه صحبت هايی می کنند؟
– مي‌دانند که ممکن است اوضاع خراب‌تر شود. خودشان را دارند آماده مي‌کنند برای زندگی خيلی سخت‌تر از اين.
– پس اين ديد را دارند که اصلن به نفعشان نيست و اين مبالغی که به حسابشان دارد واريز مي‌شود دردی را دوا نمي‌کند؟
– بله . مي‌دانند که وقتی پولی مي‌دهند هيچوقت بي‌دليل نيست حتما اوضاع خيلی خراب است که اين کار را مي‌کنند. درک مي‌کنند که به اصطلاح يک جور کلاهبرداری است. اين امکانات که به عنوان سوبسيد مي‌دادند هم قرار است قطع شود.
– اعتراضاتی که بعد از انتخابات رياست جمهوری بود در اواخر خرداد 88 سوای رنگ و بويی که داشت و فضايی که بر آن حاکم بود آيا کارگرها آن را از خودشان مي‌دانستند؟ کارگران کارخانه‌ی شما مشارکتی در آن داشتند؟
– بيشترشان درگير زندگی خودشان هستند و احتياط مي‌کنند ولی حرف‌هايی مي‌زدند در حمايت از کانديدای مورد نظرشان. تا وقتی که اجازه صحبت و بحث داشتند در کارخانه غوغايی بر پا بود و بازارِ بحث هم داغ. بعد که اولتيماتومی داده شد از طرف حراست ديگر کارخانه ساکت شد. الان هم کناری صحبت‌هايی را پچ پچ مي‌کنند.
– از بين آقايان رفسنجاني، خاتمی ، کروبی ، موسوی و يا احمدی نژاد نسبت به کدام يک تمايل بيشتر دارند؟
– خاتمی را بيشتر قبول دارند.
– در همين جريان انتخابات هم همين طور؟
– بله بيشتر به او و بعد به موسوی تمايل داشتند.
– نسبت به احمدي‌نژاد که رئيس جمهور شد و عملکردهای او و دولتش چه‌طور؟
– مي‌دانند که خيلی حرکت‌های واقعن انتحاری مي‌کند. ديد خوبی ندارند اما چيز خاصی هم نمي‌گويند.
– اگر شما بخواهيد درباره‌ی چيزی بحثی يا صحبتی بکنيد در کارخانه بيشتر مکانش کجاست؟
– حين کار. در کارخانه وقتی که کار مي‌کنيم. همان سرِ خط. يا موقع ناهار يا صبحانه . آقايان بيشتر درگير مسائل ورزشي، سياسی و اقتصادی هستند و درباره آنها صحبت می کنند . خانم‌ها هم درگير مسائل خانمانه‌ی خودشان.
– بين کارگرهايی که با شما هم‌کارند تا آن جايی که شما استنباط مي‌کنيد کدام رسانه هست که بيشترين طرفدار را داردbbc ،voa ،فارسی وان ، کارگرتی وی و … برداشت شما چيست؟
– يک مدت فارسی وان خيلی طرفدار داشت. به نظرم الآن باز همان شبکه‌های موزيک و فيلم بيشتر طرفدار دارد. آقايان شايد بيشتر به رسانه‌های خبری علاقه نشان بدهند.
– ارتباط‌شان با اينترنت چه‌طور است؟ به عنوان يک رسانه‌ی خبری يا اطلاعاتی درباره‌ی مسائل کارگری از آن استفاده مي‌کنند؟
– به صورت فردی خصوصن آنهايی که کارگرهای تحصيل کرده هستند ممکن است. اما به عنوان وسيله‌ی صرفا خبرگيری فکر نکنم. شايد خيلی کم. شايد بدانند ولی خودشان را درگير نمي‌کنند. وقت برای اين جور کارها نمي‌گذارند که دنبال خبرهای کارگری بروند.
– ساعات کار در کارخانه شما به چه شکلی است؟
– 8 صبح تا 4 بعد از ظهر نيم ساعت هم وقت ناهار
– اضافه کار داريد؟
– بله. بستگی به سفارش شرکت دارد که چقدر در بازار سفارش داشته باشد. الان دوره ای است که دو سه تا از خط‌های توليد خوابيده: پنکه و پلوپز مثلن
– در مجموع با توجه به حرف‌هايی که زديد وضعيت شرکت روبه راهست و در مرحله توليد مي‌باشد.
– مي‌گويند که سعی مي‌کنند رو به راه نگهش دارند. شرکت به عنوان نمونه استاندارد هم انتخاب شده ولی شايد در آينده‌ای نه چندان دور دچار بحران شود. چون کيفيت هم مثل کميت روز به روز در حال پايين‌تر آمدن است. اما از طرف ديگر به نظر مي‌رسد همه اين ها بهانه‌ای است برای اين که بيشتر کارگر را تحت فشار قرار دهند ، اضافه کاري‌اش را قطع کنند، مزايا را ندهند و خلاصه هرجا که صحبتِ صرفه جويی پيش بيايد از حق کارگر بخورند. اما مديران بدون آن که اضافه کاری کنند اجرتش را مي‌گيرند.
– گفتيد که شرکت شما از شرکت‌های خدماتی پيمانکاری هم کارگر قبول می کنند وضعيت آن کارگرها چه‌طور است؟ اصلن شرکت با چند شرکت خدماتی کار مي‌کند؟
– تا جايی که من مي‌دانم سه تاست. گيل پاک ، خاکسارگيل و فرهنگ گيل. درباره‌ی وضعيتِ کارگرها هم بستگی به شرکتش دارد. خاکسارگيل از همه بدتر است. يکی می گفت اگر يک نفر بيکار باشد بهتر است تا برود آن جا و حقش را بخورند. در مورد دو تای ديگر مثل ما راضي‌اند!!
– کارگرهايی که از اين شرکت ها مي‌آيند بيمه مي‌شوند؟
– بستگی به شرکت خدماتي‌شان دارد اما خيلي‌ها اصلن بيمه نمي‌شوند. حتا بن، افزايش توليد، عيدي، برنج و مرغ اصلن به آن ها نمي‌دهند. بعضی مواقع به پيشنهاد شورای کارگری سهم کمی نسبت به گارگران خود کارخانه به آنان تعلق مي‌گيرد. بدترين قسمت اين است که گاهی به جای بازنشسته‌ها و به عنوان نيروی جايگزين با کارگران پيمانی قرارداد مي‌بندند اما پيش شرط اين است که حتا اگر سابقه‌ی بالای پنج سال داشته باشند برگه‌ی سفيد امضايی را بايد امضا کنند مبنی بر اين که هيچ گونه مطالبه‌ای ندارند. و به اين شکل کارفرما هيچ تعهدی برای پرداخت سنوات ندارد.
– آيا مشکل يا مسئله‌ای در کارخانه پيش آمده که خودتان شخصا سعی کرده باشيد که کارگرها را جمع کنيد و روی آن ها تاثير بگذاريد، صحبتی بحثی را پيش بکشيد. اين تجربه را اصلن داشتيد؟
– شايد يکی دو مورد بوده. با توجه به محيط و استقبالی که از حرف‌های آدم می شود و خود کارگرها از طرف فاصله مي‌گيرند و اصلن مي‌ترسند که حتا در مورد خاصی صحبت کنند. اما از طرف ديگر سعی کرده‌ام با توجه به سابقه زيادم در کارخانه روی نمايندگان تاثير بگذارم و کمکی باشم برای کارگری که نياز به وام دارد يا برای کارگر اخراجی تا حق و حقوقش را بگيرد.
– نماينده‌های شورای اسلامی کارخانه چه‌طور اند؟ با کارگرها ارتباط‌شان چه‌طور است؟
– ارتباط مي‌گيرند تا در دوره‌ی بعد بتوانند رای بياورند و دوباره نماينده شوند.
– مزايای خاصی مي‌گيرند برای اين که نماينده مي‌شوند؟
– وام مي‌گيرند و ماهی 60000 تومان هم اضافه مي‌گيرند.
– مرخصيِ شما به چه شکل است؟
– ماهی دو روز. اما اگر تعطيلي‌های سال طوری باشد که يک روز بين دو روز تعطيلی باشد آن روز هم کارخانه اجبارن تعطيل مي‌کند اما از مرخصی سالانه‌ی ما کسر مي‌شود. اما قانونا دو روز در ماه مرخصی داريم.
-گفتيد که يکی از مزايا کارت خريد پارسيان است. آيا مزايای ديگری مثل افزايش توليد و پاداش هم داريد؟
– بله. بستگی دارد به وضعيت توليد. گاهی هم موقع عيد يا جشن‌های خاص مرغ و برنج هم مي‌دهند که آن وقت ديگر از افزايش توليد خبری نيست. گاهی هم برای مناسبت های خاص وسيله‌ی توليدی خود کارخانه را هم مي‌دهند که تبليغی برای آن نيز هست. اگر هيچ‌کدام از اين ها نباشد چيزی حدود 15 يا 16 هزار تومان افزايش توليد می دهند.
– چند درصد از کارگرهای کارخانه‌ی شما پيمانی هستند؟
– زياد. چون استخدامي‌ها تقريبا همه دارند بازنشسته مي‌شوند.
– در شرکت شما چيزی به عنوان قرارداد سفيد امضا يا قرارداد يک ماهه وجود دارد؟
– سفيد امضا نداريم اما برای کسی که تازه مي‌آيد اول يک ماهه است بعد از مدتی تبديل می شود به سه ماهه بعد شش ماهه و در آخر يک ساله. اما درباره شرکتي‌ها نمي‌دانم چه‌طور است.
++++++++++++++++++++++++++++++++++++
( پايان بخش اول و سه مصاحبه ی نخست)
مهران.ع و همکاران اسفندماه 89
++++++++++++++++++++++++++++++++++++